Đại biểu Quốc hội đề nghị cần thực hiện cơ chế đặt hàng nhiệm vụ đối với các cơ quan báo chí

Tại phiên thảo luận tổ ngày 23/10, các đại biểu Quốc hội dành sự quan tâm đặc biệt tới dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) và cho rằng, đây là một dự án luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng không chỉ đối với sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn đối với công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia trong bối cảnh mới.

Các đại biểu Quốc hội đoàn thành phố Hà Nội thảo luận tại Tổ sáng 23/10. Ảnh: Như Ý

Để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội (Đoàn TP Hà Nội) cho rằng, cần làm rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp của UBND tỉnh trong việc quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của báo chí Trung ương. Đồng thời, cần nghiên cứu mở rộng quyền cho địa phương trong việc cấp phép một số ấn phẩm, phụ trương, chuyên mục; tăng cường trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí tại địa phương.

"Việc này sẽ giúp báo chí gắn với đời sống dân sinh, phản ánh đúng thực tiễn, đồng thời giảm tải cho cơ quan quản lý Trung ương" - đại biểu Bùi Hoài Sơn nêu.

Về mô hình kinh tế báo chí, trong bối cảnh nước ta không có báo chí tư nhân, cần nhấn mạnh cơ chế đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công và đầu tư công có trọng điểm gắn liền với định mức kinh tế kỹ thuật báo chí “3 dễ”: dễ hiểu, dễ áp dụng, dễ thực hiện. Đây sẽ là nguồn lực quan trọng giúp báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị - nhất là ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo, và đối ngoại.

Về báo chí đối ngoại, truyền thông đa ngôn ngữ và hội nhập quốc tế, dự thảo Luật đã có những quy định về hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, cần nhấn mạnh hơn vai trò của báo chí đối ngoại trong việc quảng bá hình ảnh quốc gia. Trong đó, nên khuyến khích phát triển các kênh báo chí, truyền hình, phát thanh đa ngôn ngữ - đặc biệt là tiếng Anh và ngôn ngữ của các nước láng giềng.

Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn (Đoàn TP Hà Nội). Ảnh: Phạm Thắng

Về phân cấp quản lý báo chí và mô hình kinh tế báo chí, đại biểu Bùi Hoài Sơn cho rằng, một trong những xu hướng lớn hiện nay là phân cấp, phân quyền và tinh gọn bộ máy. Dự thảo Luật đã quy định UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm quản lý nhà nước đối với báo chí địa phương, song cần làm rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp của UBND tỉnh trong quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của báo chí trung ương.

Cùng với đó, cần nghiên cứu mở rộng quyền cho địa phương trong việc cấp phép một số ấn phẩm, phụ trương, chuyên mục; đồng thời tăng cường trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí tại địa phương. “Việc này sẽ giúp báo chí gắn với đời sống dân sinh, phản ánh đúng thực tiễn, đồng thời giảm tải cho cơ quan quản lý trung ương” - đại biểu kiến nghị.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội cũng đề nghị Dự thảo Luật cần bổ sung những cơ chế, chính sách rõ ràng hơn để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa: từ cơ chế tài chính dựa trên đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công, đến việc cho phép liên kết hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước; từ chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đến mở rộng báo chí đối ngoại, phát triển đa ngôn ngữ theo tinh thần Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập trong tình hình mới, giúp báo chí Việt Nam vươn ra thế giới; từ việc phân cấp, phân quyền cho địa phương để quản lý và phát triển báo chí gắn với văn hóa bản địa, đến việc khuyến khích hình thành các mô hình liên kết, tập đoàn báo chí nhằm tăng hiệu quả hoạt động.

Quang cảnh thảo luận tổ của các đại biểu Quốc hội Đoàn TP Hà Nội. Ảnh: Như Ý

Theo đại biểu, khi báo chí được đặt trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, chúng ta có thể tạo ra một chuỗi giá trị gia tăng lớn, vừa phục vụ nhiệm vụ chính trị, vừa đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh quốc gia. Đại biểu dẫn thực tế cho thấy báo chí hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân của những sự kiện văn hóa, sáng tạo quy mô lớn thời gian qua. Những sự kiện này chứng minh rằng báo chí, khi gắn với công nghệ hiện đại, nghệ thuật biểu diễn và thị trường truyền thông, có thể trở thành trung tâm của công nghiệp văn hóa.

Làm rõ thời gian hết hiệu lực của giấy phép hoạt động báo chí

Góp ý kiến về quy định "Cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động thì giấy phép hết hiệu lực” (khoản 1 điều 20), đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành (Đoàn TP Hà Nội) cho rằng: để bảo đảm tính minh bạch, đề nghị dự thảo Luật nêu rõ cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động trong thời gian bao lâu thì giấy phép hết hiệu lực.

Bên cạnh đó, để tiết kiệm thời gian, nguồn lực, giảm bớt các thủ tục hành chính không thật cần thiết, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về trường hợp mặc dù cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động do các nguyên nhân khách quan (cơ quan báo chí phải tạm dừng hoạt động trong thời gian ngắn do sắp xếp bộ máy…), hay do các nguyên nhân bất khả kháng (dịch bệnh…) thì thời gian tạm dừng không hoạt động đó không được coi là căn cứ để xác định giấy phép hoạt động báo chí hết hiệu lực.

Đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành (Đoàn TP Hà Nội phát biểu thảo luận tại tổ. Ảnh: Như Ý

Đại biểu Lê Nhật Thành cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại điều 39 dự thảo Luật theo hướng: nghiên cứu bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí, đồng thời quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.

Cụ thể, cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về việc kiểm soát nguồn gốc, tính hợp pháp của tác phẩm báo chí, bao gồm cả tác phẩm do AI hỗ trợ tạo ra. Khi có vi phạm quyền tác giả do sử dụng AI (ví dụ dùng tác phẩm của người khác huấn luyện hoặc trích dẫn sai), cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm liên đới. Nếu tác phẩm báo chí có sử dụng AI trong khâu tạo lập nội dung, chỉnh sửa, biên tập, cơ quan báo chí/người có trách nhiệm phải ghi rõ hoặc có cơ chế công khai phù hợp.

Thịnh An