Đại biểu Quốc hội quan tâm đến đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động trí tuệ nhân tạo

Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Ảnh: media.quochoi.vn

Đề nghị bổ sung quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực AI

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh chủ trương của Đảng và Nhà nước về ưu tiên, đẩy mạnh phát triển các công nghệ chiến lược, từng bước làm chủ công nghệ, đặc biệt là công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày Tờ trình. Ảnh: media.quochoi.vn

AI đang trở thành công nghệ mũi nhọn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, mở ra nhiều cơ hội to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, cấp bách về quản lý, đạo đức và an toàn mà các quy định pháp luật hiện hành chưa bao quát đầy đủ.

Tất cả điều này tạo ra rào cản lớn cho việc nghiên cứu, phát triển, triển khai và sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam; gây khó khăn và hạn chế cho việc thực hiện phát triển nhanh, bền vững, từng bước tự chủ về công nghệ AI như mục tiêu Đảng và Nhà nước ta đã đặt ra, đòi hỏi sự cần thiết phải ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo.

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hảicho biết, trong bối cảnh Việt Nam đang ở giai đoạn đầu phát triển lĩnh vực AI, hệ sinh thái doanh nghiệp, nghiên cứu và ứng dụng còn đang hình thành, việc xây dựng, hoàn thiện hành lang pháp lý toàn diện, thống nhất về AI là cần thiết. Việc ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là cần thiết để bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý hiện có, thiết lập cơ chế quản lý thống nhất, đồng bộ, toàn diện và linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù của lĩnh vực AI.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: media.quochoi.vn

Qua thẩm tra, Ủy ban nhận thấy có nhiều nội dung chưa đảm bảo liên thông, thống nhất giữa các dự thảo, như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi), Luật Chuyển đổi số, Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ…. Do đó, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát với các dự án luật có liên quan để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

Bên cạnh đó, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung một điều riêng về “Các hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực AI”, tương tự cấu trúc của nhiều luật chuyên ngành khác. Việc bổ sung điều khoản này sẽ giúp xác định rõ các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động nghiên cứu, phát triển, triển khai và sử dụng AI, bao gồm cả hành vi của người sử dụng, tổ chức, cá nhân lợi dụng AI để thực hiện các hành vi bị cấm. Đồng thời, quy định này cũng góp phần tăng tính răn đe, minh bạch và thống nhất trong áp dụng pháp luật, bảo đảm tính toàn diện và đồng bộ của hệ thống quy định điều chỉnh lĩnh vực AI...

Sử dụng trí tuệ nhân tạo phải an toàn, bảo vệ quyền con người

Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội thảo luận tại tổ sáng 21-11. Ảnh: Như Ý

Thảo luận tại tổ về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, bên cạnh việc đánh giá cao dự án luật, đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn Hà Nội) cho rằng, dự thảo đã nêu định hướng phát triển nhân lực AI, nhưng vẫn còn 3 điểm nghẽn lớn của giáo dục đại học chưa được giải quyết, gồm: Thủ tục mở ngành mới còn chậm, trong khi AI thay đổi rất nhanh; các trường khó thu hút chuyên gia quốc tế do thiếu cơ chế đặc thù; chưa có chính sách phát triển giảng viên AI một cách mạnh mẽ.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan thảo luận tại tổ. Ảnh: Như Ý

Bên cạnh đó, Điều 1 dự thảo Luật quy định AI dùng cho “nghiên cứu - đào tạo” không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật, nhưng lại chưa làm rõ thế nào là “sử dụng nội bộ”.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung vào Luật các cơ chế đặc thù cho giáo dục đại học: Cho phép trường chủ động mở ngành mới; có chính sách thu hút chuyên gia quốc tế; có cơ chế phát triển giảng viên, đặc biệt trong các ngành AI - dữ liệu - tự động hóa. Đồng thời, đại biểu nhấn mạnh cần làm rõ phạm vi “AI phục vụ nghiên cứu - đào tạo” để bảo đảm hoạt động học thuật được thông thoáng.

Đại biểu Bùi Hoài Sơn phát biểu thảo luận tại tổ. Ảnh: Như Ý

Trong khi đó, đại biểu Bùi Hoài Sơn (Đoàn Hà Nội) đặc biệt quan tâm đến cách đạo luật này định hình “văn hóa AI”, bảo đảm AI phục vụ con người, tôn trọng các giá trị văn hóa, đạo đức, bản sắc dân tộc và quyền con người.

Đại biểu thống nhất với nhận định của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường là nên cấu trúc lại các nguyên tắc theo nhóm: Nhóm về con người và quyền, nhóm về an toàn - rủi ro, nhóm về đạo đức - pháp luật, nhóm về phát triển - hội nhập..., nhằm tránh trùng lặp, tăng tính logic và dễ áp dụng cho các chủ thể triển khai.

Đồng thời, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung rõ nguyên tắc về trách nhiệm giải trình và khả năng truy xuất nguồn gốc đối với hệ thống AI, bảo đảm mọi hệ thống có thể được kiểm toán, giám sát trong suốt vòng đời hoạt động, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như báo chí, truyền thông, giáo dục, văn hóa.

Đại biểu Lê Nhật Thành phát biểu tại phiên thảo luận tổ. Ảnh: Như Ý

Đề cập đến đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động trí tuệ nhân tạo, đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) cho rằng, việc sử dụng, cung cấp hệ thống trí tuệ nhân tạo phải dựa trên các yếu tố: An toàn, minh bạch, công khai, công bằng, bảo vệ quyền con người và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 28 của dự thảo mới chỉ dừng ở việc công khai, minh bạch và có trách nhiệm. Từ đó, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung quy định về an toàn vào khoản này.

Minh Thúy