Đại học 'oằn lưng' gánh phí kiểm định

PGS.TS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD&ĐT, cho biết hiện có 183 cơ sở giáo dục ĐH đã được kiểm định, trong đó có 9 cơ sở đã được kiểm định bởi các tổ chức nước ngoài. Hơn 1.200 chương trình đào tạo đã được kiểm định, trong đó có 399 chương trình đã được nước ngoài kiểm định.

Sinh viên làm thủ tục nhập học năm học mới 2023 - 2024

Có 7 tổ chức kiểm định trong nước, nhưng các tổ chức này chỉ tập trung kiểm định đại trà, chưa có trung tâm kiểm định chuyên sâu về một số lĩnh vực. “Đây cũng là trăn trở của chúng tôi về chính sách. Có 11 trung tâm kiểm định quốc tế, trong đó có 6 trung tâm đã được công nhận, 5 trung tâm đang làm hồ sơ để được công nhận tại Việt Nam. 11 trung tâm này rất chuyên sâu về công nghệ, du lịch hay kinh tế”, ông Chương nói. Chương trình đào tạo được công nhận kiểm định chất lượng tăng tới 40 - 50% trong hai năm qua, đặc biệt là chương trình đào tạo được kiểm định bởi các tổ chức quốc tế.

PGS. TS Lê Quang Sơn, Phó Giám đốc ĐH Đà Nẵng, đề nghị Bộ GD&ĐT cần đưa ra lộ trình kiểm định chương trình đào tạo. Ông Sơn tính toán, để kiểm định 1 chương trình, cơ sở đào tạo tốn trung bình 300-400 triệu đồng; trường ĐH có khoảng 20 - 25 chương trình đào tạo trở lên, mỗi năm kiểm định 5 chương trình, như vậy vừa vặn 5 năm hoàn thành để chuyển sang chu kỳ tiếp theo. Ông Sơn cho rằng, với lộ trình đó, cơ sở đào tạo có riêng một trung tâm quanh năm chỉ làm nhiệm vụ phục vụ kiểm định. Đó còn chưa kể đến chi phí tiêu tốn cho công việc này.

Ông Nguyễn Duy Linh, Trường ĐH Quảng Nam, nêu thêm một khó khăn nữa khi thực hiện kiểm định đó là vấn đề thanh toán. Do kinh phí lớn nên các trường phải xin cơ quan chủ quản và khi đó, hồ sơ thanh toán kinh phí kiểm định giống như hồ sơ mua sắm, trường muốn thanh toán phải thẩm định giá kiểm định và chưa có cơ quan nào thực hiện hoặc phải xin cung cấp báo giá của các cơ quan kiểm định khác nên rất khó khăn. Ông Linh mong muốn Cục Quản lý chất lượng có cách nào đó hỗ trợ các trường để thủ tục thanh toán kinh phí kiểm định được thuận lợi hơn.

Chia sẻ về khó khăn của các trường ĐH, ông Huỳnh Văn Chương cho rằng trường ĐH cần nghiên cứu kỹ Quyết định 78 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển hệ thống bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đối với giáo dục ĐH và cao đẳng sư phạm giai đoạn 2022 - 2030, trong đó có lộ trình thực hiện kiểm định. Nhà nước không bắt buộc các trường ĐH phải thực hiện 100% kiểm định trong chu kỳ 5 năm.

TS Nguyễn Quốc Chính, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và đánh giá chất lượng đào tạo, ĐH Quốc gia TPHCM, cho hay, bảo đảm chất lượng gồm hai phần bên trong và bên ngoài. Thực tế hiện nay cơ sở đào tạo đang tập trung nguồn lực bảo đảm chất lượng bên ngoài, điển hình là kiểm định. Do đó, ông Chính đề xuất các trường cần quan tâm hơn tới việc bảo đảm chất lượng từ bên trong bằng cách tăng trách nhiệm giải trình của từng cơ sở giáo dục và Bộ GD&ĐT.

Theo TS Chính, các trường nên công khai số liệu thật cụ thể, như tỷ lệ đầu vào, các nguồn lực đào tạo, nghiên cứu, đầu ra bài báo khoa học… Bộ GD&ĐT đang yêu cầu các trường thực hiện 3 công khai nhưng cần đặt ra các chỉ số cốt lõi nhất trường ĐH phải công khai với xã hội, thông qua đó xã hội sẽ giám sát.

Ông Chính cũng cho rằng, kiểm định bây giờ trở thành gánh nặng của nhiều trường và đề nghị cần xem xét lại cơ chế về kiểm định, trong đó kiểm định cơ sở giáo dục là bắt buộc. Đối với kiểm định chương trình, những cơ sở giáo dục có hệ thống bảo đảm bên trong, hệ thống tự kiểm định mạnh thì nên công nhận cơ chế tự kiểm định. Khi đó, chỉ cần quy định 100% cơ sở giáo dục được kiểm định. Đây là cách làm được áp dụng trên thế giới, sẽ giảm tải cho các trường.

“Móc tiền” từ túi sinh viên

Các trường ĐH đang có cuộc chạy đua để kiểm định chương trình đào tạo. Theo quy định của nghị định về thu chi học phí (hiện tại là Nghị định 81), đối với chương trình đào tạo của cơ sở giáo dục ĐH công lập đạt mức kiểm định chất lượng chương trình đào tạo theo tiêu chuẩn do Bộ GD&ĐT quy định hoặc đạt mức kiểm định chất lượng chương trình đào tạo theo tiêu chuẩn nước ngoài hoặc tương đương, cơ sở giáo dục ĐH được tự xác định mức thu học phí của chương trình đó trên cơ sở định mức kinh tế - kỹ thuật do cơ sở giáo dục ban hành, thực hiện công khai giải trình với người học, xã hội.

Với quy định này, các chương trình đạt kiểm định sẽ được thu học phí không phụ thuộc vào mức trần của Chính phủ. Ghi nhận cho thấy, những ngành được cơ sở đào tạo ưu tiên kiểm định sớm là những ngành “hot”, đang thu hút sự quan tâm của người học. Không chỉ chương trình chất lượng cao, những chương trình được kiểm định cũng đang tạo ra bất bình đẳng trong cung cấp dịch vụ giáo dục cho sinh viên. Bởi những chương trình này học phí cao kèm theo đó dễ xin việc. Vòng tròn luẩn quẩn sinh viên nghèo - học ngành học phí thấp - ra trường khó xin việc sẽ thành hiện thực nếu Nhà nước cũng như các trường không có chính sách giải quyết. Thực tế, tại nhiều trường, những ngành học "hot" đã không tuyển sinh hệ đại trà, chỉ tuyển hệ chất lượng cao để thu học phí cao gấp rưỡi hoặc gấp đôi hệ đại trà.

Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH, Bộ GD&ĐT Nguyễn Thu Thủy cho biết nguồn lực dành cho giáo dục ĐH còn rất hạn chế những năm qua, ngân sách chi cho giáo dục ĐH chỉ trên dưới 17.000 tỷ đồng, chiếm 0,27% GDP nhưng con số thực chi chưa đến 12.000 tỷ đồng. Tính theo số thực chi thì chưa đạt 0,18% GDP, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và thế giới. Các trường ĐH của Việt Nam hiện vẫn dựa vào học phí là chủ yếu.

Như vậy, chi phí để kiểm định thực chất vẫn từ nguồn học phí của sinh viên. Trong khi đó, không phải sinh viên nào cũng đủ điều kiện để được học ở các chương trình đã được kiểm định.

Nghiêm Huê