Dân ca Quan họ Bắc Ninh 'vươn' ra thế giới

Đoàn cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên tỉnh Bắc Ninh quảng bá di sản Dân ca Quan họ tại Pháp tháng 6/2024. (Nguồn: Baobacninh)

Sức sống mới, giá trị mới

Nói đến Bắc Ninh không thể không nhắc đến Dân ca Quan họ bởi đây là một trong những tài nguyên văn hóa có giá trị đặc sắc tiêu biểu đối với việc xây dựng thương hiệu và phát triển du lịch của tỉnh. Việc Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể vào ngày 30/9/2009 càng tạo ra “cú hích” lớn cho dòng sản phẩm du lịch đặc sắc này.

Ngay sau khi Quan họ được ghi danh, Bắc Ninh tổ chức thành công nhiều chương trình Festival “Về miền Quan họ”. Cùng với đó, các lễ hội truyền thống ở nhiều làng Quan họ gốc như hội Diềm, hội Lim... được quan tâm xây dựng môi trường văn hóa lễ hội văn minh, lành mạnh đã trở thành những điểm hẹn văn hóa thu hút hàng nghìn lượt khách về trẩy hội và trải nghiệm thưởng thức.

Hoạt động tuyên truyền, quảng bá di sản văn hóa Quan họ được quan tâm bằng nhiều hình thức đa dạng, sáng tạo. Từ tháng 8/2017 đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức nhiều buổi hát thuyền tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan và hồ Vua Bà. Mỗi chương trình là một chủ đề khác nhau gắn với các sự kiện văn hóa của tỉnh, đặc biệt, còn có sự tương tác, giao lưu giữa khán giả, du khách với các nghệ sĩ, nghệ nhân, liền anh, liền chị ở các làng Quan họ gốc.

Những năm gần đây, thương hiệu du lịch “Về miền Quan họ” của Bắc Ninh đã và đang được định hình trên bản đồ du lịch Việt Nam. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, muốn đưa di sản Dân ca Quan họ trở thành sản phẩm du lịch tiêu biểu, đặc sắc, đáp ứng nhu cầu thị hiếu của lớp công chúng mới cũng như phù hợp với tình hình thị trường du lịch hiện nay thì không thể chỉ dừng ở việc tôn vinh, bảo tồn mà còn phải nâng tầm và phát huy hiệu quả giá trị đặc trưng của di sản.

Bắc Ninh đang tập trung hướng đến hoàn thiện những dòng sản phẩm mới có tính đặc thù cao giúp du khách có thêm nhiều trải nghiệm và khám phá thú vị khi đến Bắc Ninh. Trong đó, tiếp tục khai thác và phát huy tốt tiềm năng di sản văn hóa Dân ca Quan họ; xây dựng dự án quy hoạch tổng thể không gian các làng Quan họ gốc; tái hiện không gian văn hóa Quan họ cổ; khai thác giá trị di sản để phát triển du lịch và gắn việc khai thác dân ca Quan họ với du lịch cộng đồng theo định hướng phát triển hài hòa giữa bảo tồn và phát triển kinh tế, xã hội.

Với giá trị độc đáo và đặc sắc, Dân ca Quan họ đang dần trở thành “nam châm” hút khách và tạo ra lợi thế cạnh tranh cho Bắc Ninh phát triển du lịch. Mục tiêu của Bắc Ninh trong giai đoạn tới là thông qua các hoạt động xúc tiến du lịch đưa di sản Dân ca Quan họ trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách trong và ngoài nước.

Hát quan họ trên thuyền phục vụ du khách tại Hội Lim. (Ảnh: Thanh Tùng)

Đưa quan họ đi xa…

Trong nhiều năm qua, Dân ca Quan họ đã được các thôn, làng bảo tồn và phát triển. Đặc biệt, Dân ca Quan họ được người dân tỉnh Bắc Ninh lưu giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ, trở thành bản sắc độc đáo của địa phương và lan tỏa trở thành một không gian văn hóa đặc thù. Các di tích lịch sử văn hóa và lễ hội truyền thống gắn với sinh hoạt văn hóa quan họ cũng được Nhà nước xếp hạng bảo vệ.

Với những giá trị đã được cả thế giới công nhận, di sản văn hóa quan họ thực sự là nguồn tài nguyên hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước. Sức sống bền bỉ, trường tồn của những canh quan họ vẫn thu hút và tạo ấn tượng bền sâu với du khách.

Tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách kịp thời, hiệu quả nhằm bảo tồn Dân ca Quan họ. Thực hiện cam kết với UNESCO, 16 năm qua, Bắc Ninh không ngừng nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị di sản với nhiều cơ chế, chính sách đặc thù.

Đánh giá về bảo tồn Dân ca Quan họ Bắc Ninh thời gian qua, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Xuân Trung khẳng định, tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách kịp thời, hiệu quả, thực sự đi vào cuộc sống.

Bắc Ninh là tỉnh đi đầu cả nước trong việc xây dựng cơ chế chính sách tôn vinh đãi ngộ đối với nghệ nhân di sản văn hóa, qua đó, góp phần tạo động lực cho các nghệ nhân tiếp tục nuôi dưỡng đam mê, nhiệt huyết, cống hiến tài năng cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản.

Bên cạnh đó, tỉnh dành nhiều kinh phí đầu tư hỗ trợ xây dựng các thiết chế văn hóa, trang thiết bị liên quan đến bảo tồn và phát huy giá trị di sản Dân ca Quan họ. Công tác tuyên truyền, quảng bá dân ca quan họ Bắc Ninh được tăng cường trên các phương tiện truyền thông, trong nhiều sự kiện chính trị, ngoại giao, văn hóa lớn của tỉnh, trong nước và quốc tế như: Chương trình Festival “Về miền quan họ”, chương trình giao lưu nghệ thuật giữa một số di sản trong nước được UNESCO vinh danh; chương trình hát quan họ trên thuyền... Qua đó, góp phần gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa, quảng bá văn hóa truyền thống của Bắc Ninh đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Với giá trị và danh hiệu di sản văn hóa phi vật thể thế giới, Quan họ là nguồn tài nguyên dồi dào để sáng tạo, chuyển hóa thành những sản phẩm văn hóa ấn tượng, độc đáo, giàu bản sắc. Tỉnh Bắc Ninh xác định quảng bá, khai thác tiềm năng kinh tế từ Dân ca Quan họ trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay không những là việc nên làm mà hơn thế là phải làm.

Hát canh quan họ tại thị trấn Lim (huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh). (Ảnh: Thanh Tùng)

Đặc biệt, tháng 10/2024, tại Thủ đô Hà Nội, sự kiện Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Cường cùng thưởng lãm Dân ca Quan họ Bắc Ninh đã làm nức lòng công chúng trong nước và quốc tế... Vẻ đẹp của những giai điệu ngọt ngào, lời ca tinh tế, giàu triết lý cùng phục trang nền nã, ấn tượng không có ở đâu khác đã khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam.

Có thể nói, Dân ca Quan họ Bắc Ninh ngày càng có ảnh hưởng ở trong nước và trên thế giới. Quan họ xuất hiện như một trong những đại diện tiêu biểu của văn hóa Việt Nam trong các sự kiện chính trị, các hoạt động văn hóa đối ngoại, các chương trình đón tiếp nguyên thủ quốc gia, những cuộc gặp gỡ, hợp tác giao lưu với giới chức lãnh đạo nước ngoài...

Từ năm 2009 đến nay, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh tham mưu tổ chức gần 1.600 chương trình biểu diễn Dân ca Quan họ phục vụ nhân dân trong tỉnh và giới thiệu, quảng bá di sản với công chúng khán giả trong nước, quốc tế. Riêng hoạt động quảng bá di sản tại nước ngoài, Bắc Ninh tổ chức 15 đoàn cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên đi biểu diễn quảng bá tại nhiều quốc gia: Pháp, Đức, Cộng hòa Séc, Australia, New Zealand, Dubai, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc, Trung Quốc... Các chương trình biểu diễn quảng bá, giao lưu văn hóa Quan họ để lại nhiều ấn tượng sâu sắc với cộng đồng kiều bào, được khán giả quốc tế cảm mến, đón nhận.

Di sản văn hóa phi vật thể là động lực quan trọng đối với sự phát triển bền vững của các quốc gia. Việc đưa di sản Dân ca Quan họ Bắc Ninh vào các hoạt động ngoại giao đã cho thấy tầm nhìn, nhận thức về truyền thống văn hóa từ cấp độ địa phương, quốc gia và quốc tế, góp phần tăng cường đối thoại văn hóa, tôn trọng sự đa dạng, gắn kết cộng đồng, thúc đẩy hòa bình và hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia, dân tộc.

Sau 16 năm được UNESCO ghi danh, di sản Dân ca Quan họ Bắc Ninh được bảo vệ toàn diện trước sự biến động của thời gian và không gian. Không những thế, Quan họ còn mang một diện mạo mới, sức sống mới, hòa vào nhịp thở của thời đại, ngày càng vươn xa.

Tống Thoan