Đang tọa đàm 'Tác hại của thuốc lá và khuyến cáo với thanh niên, sinh viên'

Có hàng nghìn thành phần hóa học được tìm thấy trong khói thuốc lá và hàng trăm thành phần trong số đó gây hại đến sức khỏe con người, hàng chục chất có khả năng gây ung thư bao gồm cả các chất gây nghiện và gây độc.

Thông tin từ Bộ Y tế, Việt Nam là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới, đứng thứ 3 trong ASEAN. Có 38,9% nam giới trên 15 tuổi tại Việt Nam hút thuốc. Hàng năm có tới 40.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá (bao gồm nạn nhân tiếp xúc khói thuốc một cách thụ động).

Tác hại của thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động sâu sắc đến tâm lý, xã hội và môi trường của người trẻ.

Việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hơn 10 năm qua đã hạn chế đáng kể số người hút thuốc lá, từ đó kéo giảm tình trạng tử vong và bệnh tật liên quan đến thuốc lá.

Điều đó cũng đồng nghĩa tăng cường thực hiện Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá sẽ bảo vệ tốt hơn sức khỏe cộng đồng, nhất là thanh niên và người chưa hút thuốc, đặc biệt trong bối cảnh những loại thuốc lá mới… đang “lôi kéo” giới trẻ như hiện nay.

Nhằm góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá, hướng tới đối tượng mục tiêu là thanh niên, sinh viên, từ 14h hôm nay, 12/12, Tọa đàm “Tác hại của thuốc lá và khuyến cáo với thanh niên, sinh viên” diễn ra tại Báo Pháp luật Việt Nam, với sự tham gia trực tiếp của các chuyên gia: Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh, Trưởng Khoa thăm dò và Phục hồi Chức năng, Bệnh viện Phổi Trung ương; và Ths. Trần Trọng Đại, Phó Bí thư Đoàn Trường Đại học Luật Hà Nội.

Mời Quý độc giả theo dõi Tọa đàm:

14h15:

Bác sĩ có thể khái quát, thuốc lá ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của con người?

- Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh: Đầu tiên, người hút thuốc sẽ bị ảnh hưởng vùng hầu họng, khoang miệng, răng, lợi, đường hô hấp, tim mạch. Có rất nhiều bệnh ung thư gây ra do thuốc lá, ở khu vực ung thư vòm họng, mạch vành, tai biến mạch máu não, cơ quan về tiêu hóa, chuyển hóa, bệnh lý về xương, răng, lông tóc móng, da… Các chất trong thuốc lá cũng ảnh hưởng đến bệnh mạn tính: hen phế quản, viêm phổi. Bố, mẹ hút thuốc thì tỷ lệ con sinh ra đẻ non sẽ rất cao. Việc sử dụng thuốc lá ảnh hưởng lớn đến chức năng sinh sản của nam và nữ. Như thế, có thể nói, tất cả cơ quan bộ phận trong cơ thể đều bị thuốc lá gây tác hại.

Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh

Bác sĩ có thể nói rõ hơn, thuốc lá là nguyên nhân dẫn đến những bệnh nghiêm trọng nào?

- Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh: Trong khói thuốc là có đến 7.000 chất độc hại, trong đó có 70 chất gây ung thư. Thành phần CO2 từ khói sinh ra, chính CO2 gây ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ oxy trong cơ thể, gây ra các bệnh mãn tính. Ngoài khói người hút trực tiếp, còn những người hút thuốc thụ động, những người không hút thuốc mà làm việc trong môi trường hút thuốc.

Có rất nhiều bệnh nghiêm trọng có nguyên nhân do các chất độc hại từ thuốc lá như: Tai biến mạch máu não do huyết khối, bệnh lý mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Bệnh nào cũng nguy hiểm, đặc biệt là bệnh hô hấp và tim mạch. Vì những bệnh này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống cá nhân người hút cũng như gia đình họ hằng ngày. Ví dụ, người mắc bệnh tim mạch, phải phẫu thuật, điều trị ung thư… phải điều trị để lại gánh nặng kinh tế cho chính mình và người thân. Những em bé được sinh ra trong môi trường nhiều khói thuốc dễ bị các bệnh lý hen phế quản, thiếu cân, dị dạng về thai nhi. Đó là những vấn đề gây khó khăn cho người hút thuốc và gia đình họ.

Anh nhận định thế nào về tình trạng thanh niên, sinh viên hút thuốc (bao gồm thuốc lá mới) hiện nay? Nguyên nhân của tình trạng này?

- Ths. Trần Trọng Đại, Phó Bí thư Đoàn Trường Đại học Luật Hà Nội: Dưới góc độ vừa là giảng viên, vừa là giảng viên, quản lý đoàn viên, thanh niên trong 1 trường Đại học, tôi thấy thế hệ này đến thế hệ khác, từ thời sinh viên đến giờ là giảng viên vẫn thấy tình trạng sử dụng thuốc lá truyền thống trong thanh niên, sinh viên. Thuốc là truyền thống thì nam thanh niên, sinh viên hút. Nhưng gần đây, thuốc lá mới xuất hiện, thì tác động không chỉ tới nam mà cả nữ sinh viên. Trước khi tham gia tọa đàm này, tôi đã làm một cuộc khảo sát phạm vi hẹp trong trường Đại học Luật. Trong hơn 347 người tham gia khảo sát thì có gần 50 người sử dụng thuốc lá điện tử. Nếu khảo sát toàn trường hoặc nhiều trường thì số người sử dụng thuốc lá mới chắc sẽ cao hơn. Tuy tỷ lệ chưa lớn nhưng thực trạng hiện nay cho thấy việc sử dụng các loại thuốc lá mới có thể tràn lan, do bản tính của thanh niên là theo nhau, đua nhau, muốn thử cảm giác lạ.

Ths. Trần Trọng Đại, Phó Bí thư Đoàn Trường Đại học Luật Hà Nội.

Theo Ths. Trần Trọng Đại, việc sử dụng thuốc lá sẽ ảnh hưởng thể nào tới thể chất, tinh thần cũng như hoạt động học tập, đời sống… của sinh viên?

- Ths. Trần Trọng Đại, Phó Bí thư Đoàn Trường Đại học Luật Hà Nội: Rất hạn chế trường hợp hút trong lớp nhưng trên bục giảng, thầy cô có thể cảm giác một số sinh viên của mình bồn chồn, thèm thuồng, vì các bạn cầm thuốc trong người hoặc ngửi thấy mùi thuốc. Các sinh viên có thể chưa cảm thấy tác hại về thể chất nhưng sau thời gian dài chắc chắn sẽ ảnh hưởng.

Bác sĩ cho biết ảnh hưởng của thuốc lá mới đối với người trẻ?

- Ths. Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh: Nói về ảnh hưởng thì ngành y cần bằng chứng khoa học. Hiện các nghiên cứu còn hạn chế. Về góc độ ngành y có thể ghi nhận những ca bệnh có liên quan, đơn cử một ca bệnh trẻ ở TP HCM, được đưa vào cấp cứu, ghi bệnh cấp tiến triển (ARDF). Phổi không còn chức năng, phải thở máy. Bệnh nhân này kể lại, ngày hút thuốc khoảng 30 lần... Các báo cáo của nước ngoài rất nhiều về bệnh này.

Chúng tôi đã ghi nhận rất nhiều trường hợp bệnh nặng do thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng. Đã có báo cáo về tổn thương hàm mặt vì nổ dụng cụ hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, vì dụng cụ cần dùng pin để nung nóng, cho hoạt chất bay hơi.

Giới trẻ thích hút thuốc lá điện tử. Có hơn 25.000 chất đưa vào để tạo hoạt chất cho thuốc lá, muốn vị nào cũng có. Các hoạt chất không tự nhiên, phải có chất mang, tồn tại dưới dạng kim loại, người hút ngộ độc hương liệu...

Nhà sản xuất tuyên truyền thuốc lá điện tử ít hại hơn thuốc lá điếu. Tuy nhiên, thực tế, các loại thuốc lá mới đều có chất độc hại, tạo ra CO2, nicotin, thuốc lá điếu có tác hại thế nào thì thuốc lá điện tử, nung nóng có tác hại như thế; thậm chí các loại thuốc lá mới còn tác hại hơn.

Có người đặt câu hỏi, nicotine trong thuốc lá điện tử thấp, có gây nghiện không? Có thể khẳng định, người hút chỉ 1 hơi là đã gây nghiện. Chỉ cần có nicotin là kích thích cơ thể, không phải hàm lượng nicotine cao thì thì gây nghiện còn thấp thì không.

Thuốc lá điện tử xâm nhập thị trường sẽ làm tăng nguy cơ hút thuốc lá điếu. Ban đầu giới trẻ hút thuốc lá điện tử cho vui nhưng dần dần sẽ nghiện vì nicotin hoặc nghiện những chất khác trong thuốc lá điện tử. Đến giai đoạn có tuổi thì bỏ thuốc lá điện tử hút thuốc lá điếu.

Theo bác sĩ, nếu đã hút thuốc trong thời gian dài, hút nhiều thuốc lá, người hút nên làm gì để ngăn chặn tác hại của thuốc lá?

- Ths. Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh: Với những người hút thuốc thì bỏ ở bất cứ thời điểm nào cũng đều giúp kéo dài tuổi thọ. Các trường hợp phải phẫu thuật nói chung, các bác sĩ đều khuyến cáo cần bỏ thuốc 2 tuần trước phẫu thuật, không thì sẽ có nguy cơ viêm phổi sau phẫu thuật.

Với những người chưa hút hoặc có đang có ý định hút, tôi khuyên không nên thử, dù chỉ 1 lần. Đừng đua đòi theo bạn bè, hội nhóm, hút thuốc để thể hiện bản thân, nếu không sẽ nghiện nicotine. Khi đó, cơ thể không có nicotine sẽ không chịu được.

Người dân nên tìm hiểu kỹ về những tác hại của thuốc lá. Hiện nay có rất nhiều người không tìm hiểu về vấn đề này, chỉ khi nào có bệnh mới vào bệnh viện tìm cách chữa trị.

Trong Viện chúng tôi, nhiều bệnh nhân phải thở máy, thở oxy, tuy nhiên, rất nhiều người trong số đó chỉ chờ khi nào không có bác sĩ thì hút trộm 1 điếu cho đỡ thèm. Như vậy có thể thấy rằng, thuốc lá gây nghiện rất cao.

Hút thuốc thực sự rất khó bỏ và lời khuyên tôi dành cho mọi người là không nên hút thử, dù chỉ một lần, đặc biệt là các bạn trẻ.

Khi quyết tâm bỏ thuốc thì phải kiên định và cần có 1 quá trình. Ví dụ, 5 ngày trước khi bỏ thuốc, nên lựa chọn ngày không áp lực; tuyên bố với bạn bè, người thân “Tôi bỏ thuốc". Loại bỏ dụng cụ liên quan đến thuốc. Trước ngày bỏ thuốc thì giặt sạch chăn màn, quần áo.

Thứ 2 nên chọn địa điểm vui chơi cùng bạn bè, nhớ là không mang theo thuốc.

Thứ 3, với những trường hợp phụ thuộc vào nicotine sẽ phải có bổ sung nicotine hỗ trợ do các bác sĩ kê, giúp giảm gánh nặng do việc cai thuốc gây ra.

Thứ 4, tạo thú vui khác, ví dụ ăn vặt…

Thứ 5, liên tục củng cố niềm tin, quyết tâm về cai thuốc.

Thứ 6, đã cai rồi thì nhất định không hút lại dù chỉ 1 hơi. Vì rất dễ gây nghiện trở lại.

Quá trình đó rất dài, các bác sĩ sẽ phải động viên liên tục. Người bỏ thuốc cần sự đồng hành của cả người thân và nhân viên y tế.

Theo Ths. Trần Trọng Đại, truyền thông, mạng xã hội có tác động thế nào trong việc khuyến khích hoặc hạn chế hành vi hút thuốc ở giới trẻ?

- Ths. Trần Trọng Đại: Khi nói về truyền thông, vừa là chuyên môn, vừa là sở thích của tôi. Tôi hay xem quảng cáo của các KOLs… Sản phẩm thuốc lá mới đến 2025 mới bị cấm. Khi sản phẩm chưa bị cấm, chủ thể bán không có rào cản, tiếp cận với học sinh, sinh viên rất dễ. Quảng cáo về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang chủ động tác động giới trẻ. Học sinh, sinh viên đang xem quảng cáo về thuốc lá mới một cách thụ động.

Khi các bạn trẻ càng lướt nhiều các clip quảng cáo thì quảng cáo lặp lại. Truyền thông là "con dao 2 lưỡi", khiến các bạn trẻ "quanh quẩn" với hình ảnh, với quảng cáo ấy rồi có thể bị thôi thúc mua sản phẩm đó.

Đối với những người không quan tâm, thì quảng cáo đó không xuất hiện trên mạng xã hội nữa.

Cần hành lang pháp lý, cần sớm có cơ chế cấm triệt để thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Anh cho biết, sinh viên sử dụng thuốc lá có thể vi phạm những quy định nào? Nếu vi phạm thì hình thức xử lý thế nào?

- Ths. Trần Trọng Đại: Nhà trường mới thành lập Tiểu ban phòng ,chống tác hại của bia, rượu, thuốc lá… Bước đầu, Tiểu ban đưa về các lớp mẫu cam kết không sử dụng bia, rượu, thuốc lá trong trường học.

Đây là cam kết để sinh viên biết đến, chúng tôi đang xem xét chế tài xử phạt cụ thể. Sinh viên khó sử dụng hàng ngày, khi nhắc nhở các em sẽ tìm những chỗ ít người biết để tụ tập, hút…

Đoàn thanh niên trường Đại học Luật Hà Nội đang nghiên cứu tham mưu lãnh đạo trường cách thức để hạn chế sinh viên sử dụng thuốc lá. Chúng tôi sẽ tham khảo mô hình các nước như Singrapore...

Bác sĩ có lời khuyên nào đối với người trẻ nói chung, sinh viên nói riêng trước sự hấp dẫn của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá mới?

- Ths. Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Anh:

Sinh viên nên tìm hiểu kỹ tác hại của các loại thuốc lá, việc tìm hiểu với sinh viên sẽ dễ dàng hơn các đối tượng khác, vì các bạn nhanh nhạy với các nguồn thông tin. Các bạn nên tìm hiểu kỹ tất cả các thành phần, chế phẩm của thuốc lá.

Lời khuyên đơn giản hơn, ai chưa từng hút thì không nên thử, tuyệt đối không hút.

Các bạn đã hút thì nên bỏ càng sớm càng tốt. Đã nhận diện những tác hại của thuốc lá thì hãy quyết tâm bỏ thuốc.

Đối với người đã đến trạng thái muốn bỏ nhưng không bỏ được thì nên tìm đến các cơ sở y tế để được tư vấn trực tiếp về quá trình bỏ thuốc.

Có 3 yếu tố để các bạn tránh được tác hại của các loại thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá mới: Hiểu biết, quyết tâm, hỗ trợ. Trong 3 yếu tố thì quyết tâm là quan trọng nhất.

Nhóm PV