Tọa đàm trực tuyến: 'Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệp lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp'

Mời bạn đọc xem Video trực tiếp

Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm do trung gian muỗi vằn. Sốt xuất huyết Dengue đang lan rộng nhanh, ngày càng có thêm nhiều quốc gia và khu vực mới xuất hiện ca bệnh.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện khoảng 3,9 tỷ người có nguy cơ nhiễm vi rút sốt xuất huyết, tức gần 1/2 dân số thế giới.

Căn bệnh này hiện đang lưu hành ở hơn 100 quốc gia trong các Khu vực WHO gồm Châu Phi, Châu Mỹ, Đông Địa Trung Hải, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, trong đó Châu Á chiếm khoảng 70% gánh nặng bệnh tật toàn cầu.

Tại Việt Nam, từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận 22.974 trường hợp mắc sốt xuất huyết Dengue, 5 ca tử vong tại Bình Dương, Bình Thuận, TP HCM, Khánh Hòa và Ninh Thuận. Theo Bộ Y tế, hiện bắt đầu vào mùa cao điểm của dịch sốt xuất huyết Dengue, bệnh có nguy cơ bùng phát và diễn biến phức tạp nếu người dân không chủ động, tích cực thực hiện các biện pháp phòng chống. Cùng đó, các dịch bệnh khác như tay chân miệng, COVID-19 cũng có dấu hiệu gia tăng.

Liên quan đến phòng chống dịch bệnh sốt xuất huyết Dengue thời gian qua, Bộ Y tế đã có liên tiếp 2 văn bản chỉ đạo tăng cường phòng chống dịch bệnh này; đồng thời Bộ Y tế cũng đề nghị các địa phương ban hành kế hoạch và tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết lần thứ 15 (15/6/2025), chủ động công tác truyền thông phòng chống sốt xuất huyết trước mùa dịch và triển khai các hoạt động thiết thực, phát huy vai trò của chính quyền, ban, ngành, đoàn thể và người dân tích cực tham gia vào phòng, chống sốt xuất huyết…

Sốt xuất huyết Dengue hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và có thể diễn tiến nhanh, gây nguy hiểm. Người bệnh có thể rơi vào tình trạng sốc, xuất huyết, tổn thương gan, giảm tiểu cầu nghiêm trọng và phải điều trị hồi sức tích cực kéo dài, thậm chí tử vong. Bệnh còn để lại nhiều di chứng sau điều trị như rụng tóc, rối loạn giấc ngủ, suy nhược kéo dài. Thực tế cho thấy, nhiều ca diễn biến nặng do người bệnh chủ quan, không nhận biết sớm triệu chứng nên đến bệnh viện khi bệnh đã trở nặng, gây khó khăn trong điều trị và làm tăng nguy cơ tử vong.

Hiện nay, phòng chống sốt xuất huyết Dengue vẫn chủ yếu dựa vào kiểm soát muỗi truyền bệnh và thay đổi hành vi sinh hoạt của người dân. Tuy nhiên, để giảm thiểu ca nặng và ngăn dịch lan rộng, cần có giải pháp tích hợp và sự phối hợp từ nhiều phía, từ cá nhân đến hệ thống y tế và chính quyền địa phương. Nhận biết sớm triệu chứng và điều trị kịp thời cũng là một yếu tố then chốt giúp giảm rủi ro và bảo vệ tính mạng người bệnh.

Vậy đâu là những giải pháp hiệu quả giúp phòng chống dịch, ngăn chặn nguy cơ bùng phát và bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước bệnh sốt xuất huyết?

Nhân Ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết lần thứ 15, Báo Sức khỏe và Đời sống - Cơ quan ngôn luận của Bộ Y tế với sự đồng hành của Takeda Việt Nam - đơn vị đang có nhiều nỗ lực đồng hành cùng ngành y tế nâng cao nhận thức của cộng đồng về sốt xuất huyết Dengue, tổ chức chương trình tọa đàm trực tuyến "Hướng tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết: Hiệp lực phòng bệnh bằng giải pháp tích hợp".

Tham dự tọa đàm có sự hiện diện của đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia dịch tễ, chuyên gia điều trị gồm:

ThS.BS Võ Hải Sơn – Phó Cục trưởng Cục Phòng Bệnh, Bộ Y tế;

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái – Phó trưởng khoa Kiểm Soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương;

PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường – Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai;

Ông Benjamin Ping – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam.

Dẫn chương trình: MC Phương Hảo

Tọa đàm sẽ tập trung vào các chủ đề chính: Vì sao sốt xuất huyết Dengue ngày càng khó lường? Nhận diện sớm, xử lý hiệu quả: Làm sao để không còn ca tử vong đáng tiếc? Hệ thống y tế cần làm gì để không bị động? Tầm quan trọng của giải pháp tích hợp trong phòng bệnh sốt xuất huyết? Vai trò của cộng đồng, doanh nghiệp và truyền thông…

Tọa đàm hướng đến việc thúc đẩy hành động cộng đồng và phối hợp liên ngành, nhằm nâng cao nhận thức của người dân về sốt xuất huyết Dengue, trang bị kiến thức phòng tránh và xử lý kịp thời. Qua đó, góp phần giảm số ca mắc và tiến tới không còn ca tử vong do sốt xuất huyết. WHO đang đặt ra mục tiêu toàn cầu: Đưa số ca tử vong vì sốt xuất huyết về 0 vào năm 2030.

Chương trình Tọa đàm được truyền hình trực tuyến trên Báo Điện tử Suckhoedoisong.vn, trên kênh Youtube và fanpage, tiktok của Báo Sức khỏe&Đời sống bắt đầu vào Chủ nhật ngày 15/6/2025.

Bạn đọc có thể gửi câu hỏi về tòa soạn ngay từ bây giờ theo địa chỉ:

Email: toasoan@suckhoedoisong.vn

Hoặc gọi theo số 0961378926 trực tiếp đặt câu hỏi với các chuyên gia trong thời gian diễn ra chương trình.

Báo Sức khỏe và Đời sống trân trọng cảm ơn: ThS.BS Võ Hải Sơn – Phó Cục trưởng Cục Phòng Bệnh; PGS.TS.BS Phạm Quang Thái – Phó trưởng khoa Kiểm Soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương; PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường – Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai; ông Benjamin Ping – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam đã nhận lời tham gia chương trình.

MC: Thưa ThS.BS Võ Hải Sơn, ông có thể chia sẻ bức tranh tổng thể về tình trạng SXHD hiện nay cũng như phản ứng của Bộ Y tế trước tình trạng này?

ThS.BS Võ Hải Sơn: Về tình hình sốt xuất huyết như lời MC đã mô tả hiện nay số ca bệnh sốt xuất huyết cũng diễn biến khá phức tạp so với trước đây. Trước đây số ca mắc cao thì có chu kỳ khoảng 5 năm những bây giờ có thay đổi khoảng chu kỳ 2 năm có ca mắc cao.

Bệnh sốt xuất tất nhiên là phải có các cái yếu tố về nguy cơ ví dụ như có muỗi vằn và có người mắc thì mới lây được bệnh sang người khác. Đây là 2 cái yếu tố nguy cơ, do vậy đặc thù của chúng ta hiện nay là kinh tế phát triển, đô thị hóa rồi di cư hoặc là đi lại giữa các vùng miền nó thuận lợi thế nên cũng tạo điều kiện cho sốt xuất huyết phát triển.

Ths.Bs Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế

Đặc biệt là những khu vực mà đang khu xây dựng các khu công trình thì nó có nguy cơ nhiều hơn và cái nơi mà nắng xuất hiện nhiều muỗi hơn. Đấy là những số ca mà có nguy cơ .Trung bình thì mỗi năm chúng phát hiện dao động từ 100.000 cho đến 200.000 ca có còn hơn 200.000 ca đấy thì chúng tôi cũng hy vọng năm nay chúng ta chủ động kiểm soát tốt được từ sớm từ xa thì chúng ta sẽ khống chế được số ca mắc mới. Trung bình hiện nay chúng tôi ghi nhận trước mùa mưa thì số ca mắc thấp dưới 100.000 ca, hiện nay thì xu hướng cũng giống như nhiều năm trước bắt đầu sang tháng 5, tháng 6 là số cao bao giờ cũng tăng vọt lên vì nó gắn với mùa mưa. Vì vậy năm nay chúng tôi cũng đang ghi nhận số ca cũng tương đồng với năm ngoái. Chúng tôi cũng đang hy vọng là việc triển khai mạnh mẽ và quyết liệt trong thời gian trước số ca mắc mới trong tầm kiểm soát được.

Thực chất trong công tác phòng chống bệnh nói chung không có gì là ưu tiên tất cả đều phải triển khai đồng bộ và cố gắng kiểm soát được số ca mắc mới, giảm nguy cơ tử vong. Trong thời gian vừa qua chúng tôi cũng chủ động dự báo tình hình về mặt nguy cơ mắc các cái bệnh như sốt xuất huyết rồi covid 19. Chúng tôi cũng đã chủ động với các tỉnh để triển khai đồng bộ các cái biện pháp.

Thứ nhất là biện pháp kỹ thuật và biện pháp xã hội, đấy là đẩy mạnh công tác truyền thông nâng cao nhận thức của người dân cộng đồng đối với các từng loại bệnh để chủ động phòng chống, phòng ngừa lây lan theo đặc thù của từng loại bệnh khác nhau. Chỉ đạo các Sở Y tế cũng như là khuyến nghị UND các tỉnh tăng cường các chỉ đạo biện pháp ngay từ hộ gia đình là biện pháp diệt loăng quăng, bọ gậy phun muỗi… Chúng tôi cũng đã tổ chức rất quyết liệt để và các tỉnh cũng ra quân đồng loạt gần như là trong tháng chiến dịch ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết thì hàng tuần các tỉnh đều chỉ đạo. Từ các tổ dân phố rồi các thôn bản là làm vệ sinh môi trường, tiêu diệt loăng quăng để làm sạch môi trường và từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh. Bên cạnh đó chúng tôi cũng đẩy mạnh các hoạt động liên quan đến việc phát hiện sớm các ca mắc và truy vết cáckhu vực địa bàn để xác định các điểm nóng về sốt huyết để từ đấy tìm các biện pháp ngăn chặn từ sớm từ xa. Chúng tôi luôn luôn phải chủ động nắm bắt các tình hình thống bệnh viện để tăng cường sự chỉ đạo phối hợp với các viện khu vực, các trung tâm phòng chống bệnh tật các tỉnh thành phố để đẩy mạnh các cái biện pháp phù hợp nhất và tiết kiệm nhất đấy là cái những cái mà chúng tôi đầu tiên là cố gắng để cho mọi người dân tránh được nguy cơ bị mắc bệnh.

MC: Vậy dưới góc nhìn về dịch tễ học, PGS.TS.BS Phạm Quang Thái có chia sẻ gì về những thay đổi sâu sắc nhất trong đặc điểm của dịch SXHD những năm gần đây? Những thay đổi này đang đặt ra yêu cầu gì mới cho hệ thống dự báo và giám sát dịch tại Việt Nam?

PGS.TS Phạm Quang Thái: Phần chia sẻ có Bác sĩ Sơn cũng đã phần nào cho chúng ta hình dung được mức độ ngy cơ và những sự thay đổi của Duge trong những năm vừa rồi. Trước đây, khi nói đến SXHD thì chúng ta có khoảng lặng ở khu vực miền bắc vì mùa đông và chúng ta thấy những khoảng lặng ấy có thời điểm mà không có ca bệnh . Những thời điểm đấy được coi là tĩnh lại một chút để chúng ta có thời gian chuẩn bị công tác phòng chống, nhưng bây giờ gần như là không có cái thời điểm nào ngừng cả trong bất cứ thời điểm nào kể cả trong nam ngoài bắc. Khu vực miền nam như chúng ta biết là khí hậu nhiệt đới thì không nói làm gì vì liên quan đến vấn đề của mùa mưa, liên quan đến vấn đề của nhiệt độ quanh năm là nóng. Nhưng miền bắc chưa có thời điểm một tuần nào nào mà không có ca bệnh, chẳng qua là nó nhiều hay ít thôi.

PGS.TS Phạm Quang Thái - Phó trưởng khoa Kiểm Soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương;

Trước đây thì chúng ta nói rằng hay là cao điểm thường bệnh là từ khoảng tháng chín ở khu vực miền bắc đây là thời điểm mà sinh viên bắt đầu quay trở lại thành phố và thời điểm học sinh nhập trường thì bắt đầu xuất hiện các các vụ dịch bùng phát. Nhưng bây giờ nó cũng không phải là như thế có thể là ngay trong thời điểm mùa đông trong cái thời điểm mà chúng ta nghĩ rằng là sẽ rất ít ca bệnh thì chúng ta vẫn thấy ca bệnh. Tôi nghĩ rằng ở chỗ PGS Cường thì chắc là trải nghiệm điều này là rõ nét nhất bởi vì tại thời điểm đấy thì thâỳCường cũng vẫn phải chống dịch cũng vẫn tiếp nhận ca bệnh thường xuyên như vậy cũng nghĩ rằng là cái việc mà trước đây chúng ta nói về cái khoảng lặng của sốt xuất huyết là gần như không thấy.

Một điểm nữa chúng tôi cũng có cũng thấy ở đây là trước đây thì cũng có một số tỉnh là gần như không có ca bệnh đó là các cái tỉnh miền núi những tỉnh vùng lạnh số lượng ca bệnh nó ít lắm, thế nhưng tại thời điểm như bây giờ chúng ta thấy rằng không có một tỉnh nào là không có. Tất cả các tỉnh đều nguy cơ chỉ có điều là những vùng tập trung lớn như Hà Nội chẳng hạn thì cái cao điểm và chúng ta thấy rằng nó là trung tâm dịch của khu vực miền bắc và nó cũng giống như TPHCM là trung tâm dịch của các tỉnh phía nam. Ngoài 2 trung tâm nói trên thì rất nhiều tỉnh ở khu vực miền bắc cũng có các ca bệnh như thời điểm hiện tại là Hải Phòng cũng là một tỉnh mà số lượng các ca bệnh với trường hợp mắc rất cao. Ở tất cả các điểm, các tỉnh, khu khu vực đều có nguy cơ và chúng ta đều phải ứng xử như nhau.

MC: Với góc nhìn từ một doanh nghiệp đang đồng hành cùng hệ thống y tế Việt Nam, ngài Benjamin Ping nhận định như thế nào về diễn biến phức tạp của SXHD hiện nay?

Ông Benjamin Ping: Chúng tôi nhận thấy dịch SXHD ngày càng trở nên phức tạp, không chỉ diễn ra quanh năm mà phạm vi lây lan cũng ngày càng rộng. Khi nghiên cứu thị trường Việt Nam, chúng tôi nhận thấy rằng mặc dù nhận thức chung về SXHD khá cao, nhưng phần lớn người dân chưa thực sự hiểu rõ tác động của bệnh này, chẳng hạn như những gánh nặng mà người bệnh phải chịu, như nhập viện, nghỉ học, nghỉ làm. Sốt xuất huyết Dengue không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của từng cá nhân mà còn tạo áp lực kinh tế lên gia đình và xã hội.

Ông Benjamin Ping – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam.

Tại nhiều quốc gia trong khu vực, chúng tôi đang chứng kiến sự chuyển dịch từ chiến lược "phản ứng khi có dịch" sang chiến lược "phòng ngừa chủ động trong dài hạn". Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và bền vững, bao gồm kiểm soát muỗi truyền bệnh Aedes, quản lý môi trường sống và nâng cao nhận thức của cộng đồng. Bên cạnh đó, tiêm chủng cũng là một giải pháp quan trọng giúp giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong do SXHD. Takeda cam kết không chỉ cung cấp giải pháp tiêm chủng, mà còn đồng hành cùng ngành y tế trong đào tạo, chia sẻ dữ liệu khoa học và hỗ trợ xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng, từ đó góp phần tăng cường năng lực phòng, chống SXHD một cách hiệu quả và bền vững.

MC: Thưa ThS.BS Võ Hải Sơn, cuối thng 5 vừa rồi số ca SXHD và COVID-19 gia tăng cục bộ tại một số địa phương, Bộ Y tế đã ra công văn hỏa tốc nhằm yêu cầu tăng cường chỉ đạo, giám sát và truyền thông để giảm thiểu tử vong. Trong kịch bản "dịch chồng dịch", đâu là yếu tố cần đầu tư ưu tiên?

Thực chất trong công tác phòng chống bệnh nói chung không có gì là ưu tiên tất cả đều phải triển khai đồng bộ và cố gắng kiểm soát được số ca mắc mới, giảm nguy cơ tử vong. Trong thời gian vừa qua chúng tôi cũng chủ động dự báo tình hình về mặt nguy cơ mắc các cái bệnh như sốt xuất huyết rồi covid 19. Chúng tôi cũng đã chủ động với các tỉnh để triển khai đồng bộ các cái biện pháp.

Thứ nhất là biện pháp kỹ thuật và biện pháp xã hội, đấy là đẩy mạnh công tác truyền thông nâng cao nhận thức của người dân cộng đồng đối với các từng loại bệnh để chủ động phòng chống, phòng ngừa lây lan theo đặc thù của từng loại bệnh khác nhau. Chỉ đạo các Sở Y tế cũng như là khuyến nghị UND các tỉnh tăng cường các chỉ đạo biện pháp ngay từ hộ gia đình là biện pháp diệt loăng quăng, bọ gậy phun muỗi…

Chúng tôi cũng đã tổ chức rất quyết liệt để và các tỉnh cũng ra quân đồng loạt gần như là trong tháng chiến dịch ngày ASEAN phòng chống sốt xuất huyết thì hàng tuần các tỉnh đều chỉ đạo. Từ các tổ dân phố rồi các thôn bản là làm vệ sinh môi trường, tiêu diệt loăng quăng để làm sạch môi trường và từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh. Bên cạnh đó chúng tôi cũng đẩy mạnh các hoạt động liên quan đến việc phát hiện sớm các ca mắc và truy vết cáckhu vực địa bàn để xác định các điểm nóng về sốt huyết để từ đấy tìm các biện pháp ngăn chặn từ sớm từ xa. Chúng tôi luôn luôn phải chủ động nắm bắt các tình hình thống bệnh viện để tăng cường sự chỉ đạo phối hợp với các viện khu vực, các trung tâm phòng chống bệnh tật các tỉnh thành phố để đẩy mạnh các cái biện pháp phù hợp nhất và tiết kiệm nhất đấy là cái những cái mà chúng tôi đầu tiên là cố gắng để cho mọi người dân tránh được nguy cơ bị mắc bệnh.

MC: Trong thực tế điều trị, PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường có thể chia sẻ một số biểu hiện lâm sàng mà người dân thường bỏ qua hoặc nhầm lẫn, dẫn đến tình trạng nhập viện muộn hoặc chuyển biến nặng?

PGS.TS Đỗ Duy Cường: Sốt xuất huyết người dân thấy sốt có thể nghĩ tớ các bệnh khác như cảm cúm, nhiễm trùng, nhiễm Covid và các virus khác. Sốt sau vài ngày có biểu hiện da xung huyết, đau mỏi người, đau đầu, phát banm, nổi hạch. Từ ngày thứ tư trở đi mới có biểu hiện giảm tiểu cầu, xuất huyết.

PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường – Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai;

Để xác định sốt xuất huyết người dân phải làm xét nghiệm mới biết chính xác. Tuy nhiên, người dân không cho rằng đó là SXH hoặc chủ quan chỉ điều trị ở nhà.Chúng tôi chia ra sốt xuất huyết thành mấy giai đoạn:

Sốt từ ngày thứ nhất đến ngày thứ 3.

Giai đoạn nguy hiểm từ ngày thứ 4-7.

Những ngày đầu khó phát hiện nhưng với xét nghiệm hiện nay có thể phát hiện sốt từ những ngày đầu tiên.

Người dân khôngn nên chủ quan nếu người sốt, đau cơ khớp và trong gia đình, khu vực mình sống, cơ quan có người bị sốt xuất huyết nên đến các cơ sở y tế làm xét nghiệm công thức máu và xét nghiệm các kháng nguyên, xét nghiệm chẩn đoán xác định rất nhanh và tiện lợi.

Người bệnh ngoài sốt cao, triệu chứng rầm rộ kèm theo mệt mỏi, tiểu ít, chân tay lạnh, nôn ói, đau bụng vùng gan, chảy máy chân răng, phụ nữ rong kinh. Các triệu chứng này xuất hiện từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 7. Người dân lưu ý giai đoạn này.

MC: Bên cạnh việc nhận biết triệu chứng, nhiều người dân vẫn có tâm lý chờ vài ngày rồi mới đi khám, hoặc tự mua thuốc về điều trị tại nhà. Theo bác sĩ, điều này có rủi ro gì? Trong quá trình tiếp xúc với các ca lâm sàng, có trường hợp nào khiến bác sĩ cảm thấy tiếc nuối vì bệnh nhân trở nặng do chủ quan hoặc tự điều trị sai cách không?

PGS.TS Đỗ Duy Cường: Nếu người bệnh sốt, không thấy xuất huyết nếu cứ nằm nhà nếu bị sốc xảy ra thì vào viện đã là giai đoạn muộn.

Chúng tôi ghi nhận một số trường hợp đáng tiếc như cậu sinh viên ở quê ra Hà Nội trọ học cùng các bạn. Điều kiện ở không được tiện nghi, khi sốt cứ nằm ở nhà bạn để đồ ăn, chai nước ở phòng và đến ngày thứ 5 đến viện thì đã muộn. Bệnh nhân đã có biểu hiện sốc, dù sốt xuất huyết không có biểu hiện xuất huyết nhưng đã có hiện tượng cô đặc máu. Khi đó, tình trạng sốc giảm thể tích rất khó điều trị.

SXH do virus gây ra và không có thuốc đặc trị. Một số người dân có thói quen dùng thuốc kháng sinh, thuốc corticoid hay truyền dịch là không đúng như truyền đạm là không đúng khuyến cáo của Bộ Y tế.

Năm 2023, Bộ Y tế ra hướng dẫn mới về chi tiết chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh SXH nên người dân hết sức lưu ý cần có thông tin đúng để tránh tình trạng nặng, vào viện muộn, xử trí sai dẫn tới tử vong.

MC: Thưa ThS.BS Võ Hải Sơn, kiểm soát véc-tơ vẫn là một trong những biện pháp quan trọng để phòng chống SXHD. Xin ông chia sẻ cụ thể những thành tựu nổi bật mà Việt Nam đã đạt được trong công tác kiểm soát véc-tơ truyền bệnh SXHD thời gian qua. Đồng thời, trong bối cảnh dịch tễ thay đổi, đâu là những khó khăn đang đặt ra cho hiệu quả của các biện pháp truyền thống này?

Ths.Bs Võ Hải Sơn: Dựa vào đặc thù dịch tễ học, số ca mắc ở các vùng địa lý tại khu vực chúng tôi đã tổ chức triển khai để kiểm soát đo véc tơ, khiểm soát trọng điểm trong thời gian vừa qua. Mình chủ động được, phát hiện được các vùng có nguy cơ cao thì mình sẽ phòng ngừa được nguy cơ mắc. Vì nguyên tắc có muỗi và có người mắc và mật độ dân cư đông thì khả năng lây lan từ người này sang người khác thông qua muỗi véc tơ nhanh hơn ở những vùng mà dân thưa hơn, ổ muỗi ít hơn thì tốc độ lây lan ít hơn. Vì vậy kiểm soát véc tơ truyền bệnh là một trong giải pháp rất quan trọng trong thời gian qua. Việt Nam chúng ta đi theo hướng đó và chúng ta làm tốt vào những vùng mà chúng ta đã nhận định được. Tuy nhiên, các vùng nguy cơ khác mà chúng ta chưa nhận định được, chúng ta chưa đủ nguồn lực, các để chúng ta kiểm soát đây cũng là khó khăn thách.

Mong rằng các biện pháp về mặt xã hội, tính chủ động của mỗi địa phương, tổ dân phố, mỗi gia đình cùng nhau nhận thức được nguy cơ của sốt xuất huyết, nguy cơ mắc bệnh, nguy cơ tử vong để chủ động phối hợp với các cơ quan y tế để chúng ta tiêu diệt, bọ gậy lăng quảng muỗi, ngủ màn, nhiều thiết bị bắt muỗi khác…đó là những thuận lợi để tăng cường khuyến khích người dân để tăng cường kiểm soát dịch bệnh, kiểm soát được véc tơ.

Ở thành phổ thích chơi cây cảnh nhưng chậu hoa mà treo trên trần qua tầm mắt đấy nhiều lúc lại là ổ muỗi sinh sản nhiểu, chúng tôi khuyến khích người dân những chậu hoa treo có nước đọng phải thường xuyên đưa xuống đánh giá sục rửa sạch không để muỗi phát triển. Đó là các biện pháp liên quan đến các giải pháp về kiểm soát véc tơ mà chúng tôi đã khuyến cáo người dân. Nhiều năm vừa qua và nhiều đơn vị đã có nhiều vùng nhiều người dân có kinh nghiệm trong vùng mà trước đây nguy cơ cao bây giờ thì nguy cơ mắc lại thấp hơn rất nhiều. Đây là những cái không phải ai cũng cũng biết được điều đấy, không phải khu vực nào cũng biết được điều đấy khi mà xảy ra rồi thì mình là thường thường có tăng nhận thức hơn.

Chúng tôi cũng mong là các cơ quan truyền thông báo chí giúp đỡ cho ngành y tế để làm sao truyền tải được các cái thông tin để người dân chủ động tích cực trong việc là kiểm soát được cái vec tơ truyền bệnh. Và đây cũng là những cái mà chúng tôi nghĩ là hữu hiệu nhất hiện nay cũng như dễ làm nhất hiện nay.

Đặc biệt là hiện nay thì cũng xung quanh Hà Nội chẳng hạn nhiều khu xây dựng, nhiều công trình lớn mà sau trận mưa thì nước đọng rất nhiều và nó cũng là nơi mà muỗi sinh sôi nảy nở rất là thuận tiện. Người dân thì mặc dù cũng không sinh sống gần đấy nhưng từ những chỗ như thế sẽ tiếp tục lan truyền sang vùng dân cư. Nên là chúng ta không chỉ tập trung xung quanh nhà mình mà nhìn xa một chút phải nhìn rộng hơn một chút phải là ở các công trình xây dựng hoặc là những cái nơi mà nhiều bãi rác thải rồi có túi ni lông vứt, túi ni lông mà mưa xuống nước để đọng vào đấy thì lại tạo điều kiện cho véc tơ muỗi phát triển. Những cái này thì chúng ta phải chủ động loại bỏ bởi vì đây là cơ hội cho muỗi sinh sôi nảy nở và truyền bệnh. Chúng tôi cho rằng đây là cái cách mà làm việc hiệu quả nhất trong thời gian vừa qua.

MC: Trong bối cảnh dịch có xu hướng diễn biến quanh năm và phức tạp hơn, bên cạnh việc kiểm soát véc-tơ, theo PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, cơ hội để mở rộng giải pháp tích hợp hiện nay là gì? Và đâu là các yếu tố chúng ta có thể ứng dụng thêm?

PGS.TS Phạm Quang Thái: Chúng ta thấy rằng nó có một cái tam giác tồn tại và cái tam giác đó luôn luôn tồn tại từ trước đến giờ. Khi chúng ta nói đến bất cứ bệnh truyền nhiễm nào thì đầu tiên là nhóm người bệnh. Như chỗ thầy Cường cũng đã chia sẻ rồi, đó là việc mà chúng ta quản lý tốt nguồn bệnh, quản lý tốt người bệnh đó thì hạn chế cái việc mà nó có thể lây tiếp và cũng giúp điều trị khỏi bệnh nhanh.

Nhóm thứ 2 là nhóm liên quan đến véc tơ, nhóm véc tơ thì như vừa rồi ThS Sơn đã chia sẻ, chúng ta thấy rằng là cho dù có những biện pháp rất là cụ thể và cũng là những cái cách để người dân, chính quyền cùng tham gia nhưng mà bằng cách nào đi chăng nữa thì cuối cùng thì chúng ta thấy rằng là cái việc kiểm soát véc tơ này không thể đạt được đến độ tuyệt đối và chúng ta vẫn thấy rằng là luôn luôn có cái tồn tại nguy cơ về muỗi đốt luôn luôn tồn tại cái việc mà có thể lây nhiễm tiếp trong cộng đồng, đôi khi sự nhầm tưởng đấy nó lại gây ra tình trạng bệnh.

Tôi ví dụ có một số người thì nói rằng nhà em và tầng 30 làm gì có con muỗi nào đâu cho nên là em sẽ không bị bệnh. Nhưng thực tế cho thấy không nhất thiết là người ta bị lây ở tại cái tầng 30 mà người ta có thể đi chỗ nọ đến chỗ kia và cuối cùng là bị nhiễm bệnh từ những cái khác. Đừng có nghĩ rằng là tầng 30 thì không có muỗi. Con muỗi nó cũng rất thông minh nó không phải là nó cứ bay từ tầng một đến tầng 30 đâu, nó sẽ bay giật cấp, nó sẽ bay từng tầng từng tầng, nó sẽ đẻ trứng dần lên dần lên và sau một thời gian cái chung cư đó thì kể cả tầng cao nhất cũng vẫn có muỗi và đấy là lý do tại sao chúng ta rất khó khống chế bệnh theo cái 2 nhóm đối tượng này. Nhưng mà vẫn còn một cách khác và rất chủ động đấy là chúng ta hoàn toàn có thể trang bị miễn dịch cho cộng đồng. Cách thức chống muỗi đó thì không không phải là quá phức tạp. Chúng ta thấy rằng cái việc mà chúng ta có thể chủ động liên quan đến việc bổ sung miễn dịch cho bất cứ người dân nào ở độ tuổi từ 4 tuổi trở lên thông qua hình thức tiêm chủng là một biện pháp hoàn toàn chủ động. Các hình thức chủ động này có thể đem lại hiệu quả bảo vệ tối ưu dành cho những người đi tiêm chủng. Chúng ta thấy rằng phòng ngự cho tất cả các nhóm yếu tố mới là một cách có thể nói là tổng thể và căn cơ nhất, còn nếu mà chúng ta chỉ tập trung riêng vào một nhóm tác nhân một nhóm đối tượng nào đấy thì cũng khó có thể nào khống chế được một cách triệt để bệnh SXHDG ở Việt Nam.

MC: Thưa PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường, từ góc độ điều trị, theo ông, làm sao để giảm bớt áp lực cho bệnh viện trong mùa dịch, và vai trò của giải pháp dự phòng cần được hiểu đúng như thế nào?

PGS.TS Đỗ Duy Cường: Điều trị là một biện pháp khi có dịch xảy ra có thể quá tải có thể có sa sót xảy ra, tỷ lệ tử vong tăng lên. Các cơ sở y tế đã được phân tuyến điều trị thu dung nếu dịch lan rộng. Hiện SXH xảy ra quanh năm và chúng ta cần chủ động. Người dân có triệu chứng cần phát hiện đến sớm các cơ sở y tế nhận định nguy cơ trở nặng qua các dấu hiệu cảnh báo đặc biệt các triệu chứng sốc khó chữa nhất là xảy ra ở người trẻ tuổi.

Hiện, sốt xuất huyết có biện pháp phòng chủ động bằng vắc xin. Tôi làm về sốt xuất huyết mấy chục năm và bản thân đã từng mắc sốt xuất huyết nên cảm nhận của người dân khi mắc sxh thì gánh nặng bệnh tật trải qua rất kinh khủng nên giải pháp có vắc xin phòng bệnh là biện pháp hữu hiệu. Tôi nghĩ với số người mắc, gánh nặng bệnh tật thì cần tiêm vaccine.

MC: Thưa ThS.BS Võ Hải Sơn, giảm thiểu số ca SXHD và gánh nặng từ SXHD là một trong những mục tiêu quan trọng và cấp thiết. Dựa trên những phân tích về thành tựu và thách thức đã được đề cập, Bộ Y tế đang có chiến lược ra sao để phòng bệnh một cách chủ động và toàn diện?

Ths.Bs Võ Hải Sơn: Chúng ta tập trung vào giải pháp phòng là chính. Giải pháp phòng nhiều giải pháp mà anh chị vừa chia sẻ, chúng tôi đang xây dựng chương trình mục tiêu quốc gia về nâng cao sức khỏe dân số và phát triển để làm sao phòng được bệnh sốt xuất huyết. Chúng ta biết nhiều người mắc thì nguy cơ tử vong càng cao. Trước tiên phải giảm số mắc mới từ giảm mắc thì phải nghiên cứu phát hiện sớm và điều trị sớm để giảm được các ca tử vong thì đấy là một cái mục tiêu mà cao cả nhất đối với chương trình hoạt động phòng chống xuất huyết. Chúng tôi cũng đang hướng tới các giải pháp về kỹ thuật.

Thứ nhất là chúng tôi bị đẩy mạnh các cái biện pháp về mặt xã hội đấy cũng như là đã đề cập làm sao là kiểm soát được cái vector truyền bệnh.

Thứ 2 là giải pháp về công tác giám sát dịch sốt xuất huyết chủ động, giám sát trọng điểm giám sát véc tơ rồi phát hiện sớm các ca mắc rồi là khoanh vùng các ca mắc để truy vết và theo các ca mắc để chúng ta xác định được các những người xung quanh để dự phòng những người xung quanh về sống gần hoặc làm việc cùng với những người mà mắc xuất huyết.

Thứ 3 là đẩy mạnh các cái biện pháp mà tích hợp với bên kỹ thuật khuyến khích người dân tìm những kỹ thuật hữu hiệu nhất để dự phòng thông qua các chương trình phát triển về mặt công nghệ để triển khai.

Đặc biệt, chúng tôi cũng đang hướng tới phối hợp với các nhà khoa học tiến tới xây dựng các cái mô hình ước tính dự báo sốt xuất huyết cho từng khu vực để từ đó chủ động được các nguồn lực, nhân lực rồi các biện pháp. Nhưng để dự báo được thì chúng tôi cũng phải triển khai đồng loạt các thu thập về các thông tin về mật độ dân số rồi, tỷ lệ mắc hàng năm, mật độ muỗi, các yếu tố liên quan đến thông tin về môi trường, thời tiết… Tất đồng loạt xây dựng các mô hình mà để ước tính và dự báo chủ động khuyến nghị đến từng tỉnh thành, đến từng đơn vị cấp, các vùng mà có nguy cơ cao qua đó chủ động sớm để việc kiểm soát sốt xuất huyết. Đây là một loạt các cái giải pháp mà chúng tôi đã và đang hướng tới để đưa vào các cái chương trình mục tiêu quốc gia. Ngoài ra còn huy động các nguồn lực xã hội rồi huy động các nguồn lực hợp tác quốc tế để làm sao làm tốt được việc này trong thời gian tới và hướng đến vào năm 2030 theo kêu gọi của WHO là chúng không còn ca tử vong do sốt xuất huyết.

Đây là những giải pháp căn cơ, tuy nhiên thì cũng phải có những lộ trình, thêm nữa là phải có đào tạo bài bản về mặt nhân lực và cũng là một vấn đề quan trọng trong cái việc triển khai được giải pháp này.

MC: Thưa PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, giảm thiểu SXHD, hướng đến không còn ca tử vong là một mục tiêu rất nhân văn nhưng cũng đầy thách thức. Theo ông, điều kiện cần và đủ để hiện thực hóa mục tiêu này tại Việt Nam là gì?

PGS.TS Phạm Quang Thái: Vừa rồi chúng ta nói đến yếu tố cũng như các nhóm tác nhân liên quan đến SXHD cũng như là các tình trạng về bệnh lý nặng. Chúng ta biết rằng là nếu như mà người ta mới chỉ là bị sốt xuất huyết nếu mà ghi nhận xuống bệnh viện thôi thì chưa nói được hết gánh nặng bệnh tật và chúng ta mới chỉ nhìn vào tỉ lệ mà những trường hợp tử vong liên quan đến xuất huyết chúng ta thấy rằng là tỷ lệ nó rất thấp nhưng mà tỷ lệ đó thực sự chỉ thấp khi mà số lượng các trường mắc sốt xuất huyết không nhiều.

Chúng ta đã thấy cái bài học của Brazil và rất nhiều các quốc gia khác khi mà số lượng các trường hợp mắc lên thì lúc này số lượng các trường hợp tử vong cũng lên rất nhanh bởi vì nó có hiện tượng quá tải của hệ thống y tế. Chúng ta không đủ bác sĩ không đủ nhân lực về y tế để mà điều trị cho những con người như vậy và khi nó không phải dừng lại ở con số chục nghìn, trăm nghìn ca mắc mà lên tới hàng triệu người mắc thì chúng ta sẽ thấy rằng số lượng các trường hợp tử vong không phải là một vài ca như hiện tại chúng ta nhìn thấy.

Nó không phải là một vài chục ca như chúng ta đã thấy mấy năm trước mà nó có thể là hàng nghìn trường hợp như những cái mà chúng ta đã quan sát thấy ở Brazil. Vậy để tránh các trường hợp đó xảy ra và để chúng ta đạt đến khống chế số mắc, hạn chế không để xảy ra những trường hợp tử vong thì nó phải là một bài toán tổng thể trong đó có liên quan đến việc làm thế nào để giảm thiểu số mắc ở mức độ thấp nhất.

Như vậy thì lúc đó chúng ta mới có thể điều trị được. Chúng ta tập trung vào điều trị những trường hợp nặng để chúng ta không có ca tử vong và để mà khống chế số mắc đó thì cái bài toán tổng thể như Bác sĩ Sơn đã chia sẻ. Chúng ta phải khống chế thế nào kiểm soát muỗi ra làm sao chúng ta kiểm soát bệnh nhân ở trong bệnh viện như thế nào hạn chế nguồn lây ra làm sao và cuối cùng là dự phòng là giải pháp then chốt để làm sao chúng ta đảm bảo rằng dự phòng ở đây là dự phòng liên quan đến véctơ dự phòng ở đây dự phòng liên quan đến tăng cường miễn dịch liên quan đến chủ động và bằng vaccine cũng như rất nhiều các biện pháp nữa…Đó mới là một biện pháp tổng thể và trong các biện pháp tổng thể đó, tôi nghĩ rằng cái vô cùng quan trọng đấy là truyền thông, là cơ quan báo chí. Chúng ta phải vào cuộc để làm cho từng người dân và kể cả hệ thống bác sĩ nữa nhận thức được vai trò tầm quan trọng của SXHD từ đó điều chỉnh hành vi cũng như là làm tốt các thực hành liên quan.

MC: Để đạt mục tiêu không còn ca tử vong dưới góc độ của người trực tiếp làm công tác điều trị theo PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường việc nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị SXHD cho cán bộ y tế tuyến cơ sở, giúp họ nhận diện và xử lý sớm các ca bệnh nặng có vai trò như thế nào?

PGS.TS Đỗ Duy Cường: Bộ Y tế đã có hướng dẫn và thường xuyên có tập huấn cho cán bộ y tế và cập nhật khi có dịch xảy ra. Chuẩn bi cơ sở vật chất, dịch lan rộng có thể thiếu dịch truyền, kit xét nghiệm, nơi thu dung điều trị. Tôi cho rằng những phương án về tổ chức nơi điều trị, tập huấn, cơ sở vật chất và thuốc men rất quan trọng.

Ngoài ra, cần truyền thông cho người dân. Mặc dù người dân không còn xa lạ gì với sốt xuất huyết, qua mấy chục năm nhất là người dân vùng đô thị cũng biết và ít nhiều cũng có thể biết về sốt xuất huyết.

Nhưng truyền thông không bao giờ thừa, có thể đưa thêm vào trường học, phương tiện truyền thông nhắc nhở để người dân hiểu đúng, tránh hiện tượng các thông tin trên mạng nhiễu, người dân không nghe được các thông tin chính thống lại nghe thông tin không chính thống dẫn tới điều trị sai.

MC: Bên cạnh những giải pháp mà chúng ta vừa trao đổi thì theo các chuyên gia, vai trò của truyền thông giáo dục sức khỏe cho người dân, cho người bệnh quan trọng như thế nào để giảm thiểu SXHD, hướng đến không còn ca tử vong đạt được hiệu quả?

PGS.TS Đỗ Duy Cường: Truyền thông có chính thống từ các nguồn cơ sở của Bộ Y tế, các buổi tập huấn, đài báo, tivi. Chúng ta không chỉ nói một lần có thể nhắc đi nhắc lại, nhiều đối tượng nhiều hình thức đa dạng báo, phim truyện và truyền thông qua mạng xã hội rất hiệu quả.

Nâng cao tập huấn cho cán bộ y tế ở các tuyến đặc biệt là vùng sâu vùng xa để điều trị tại chỗ khi không thể tất cả bệnh nhân có sốt xuất huyết không phải lên tuyến trên tránh quá tải.

PGS.TS Phạm Quang Thái bổ sung:

Như phần đầu chúng ta cũng đã nói đến tức là dịch thì đã di chuyển nó không còn là vấn đề của thành phố lớn nữa mà rất nhiều các cái tỉnh thành xung quanh rồi thậm chí kể cả miền núi trước đây là rất ít khi ghi nhận ca bệnh thì bây giờ cũng có. Vậy việc mà chúng ta truyền thông đến nơi này thông qua những hình thức mà trước giờ chúng ta vẫn đang làm ví dụ như là chúng ta sử dụng đài báo, loa phường...thì những kiểu như vậy chúng ta đã làm và làm rất là tốt. Ngoài ý mà thầy Cường nói là chúng ta làm và không ngại lặp đi lặp lại chúng ta có thể làm liên tục nhắc đi nhắc lại vấn đề này vì ngay một lần người ta chưa thấm nghe 2 lần nghe 3 lần nghe nhiều lần người ta sẽ nhớ. Nhưng bên cạnh đó thì chúng tôi thấy rằng có một cái vai trò nữa liên quan đến chính quyền, đến các đoàn thể, đến những những người tình nguyện. Chúng ta nhớ rằng là gì đôi khi đài báo không tiếp cận được với vùng sâu vùng xa nhưng nếu truyền thông trực tiếp thì cũng hiệu quả. Thông qua kênh truyền thông trực tiếp từ những người có tiếng nói trong cộng đồng, những người tự chia sẻ thông tin từ chính những trải nghiệm của họ đối với cộng đồng thì hiệu quả lan tỏa thông điệp sẽ rất cao. Truyền thông cũng là tổng hợp của rất nhiều các biện pháp chứ không phải là chỉ là một cái biện pháp.

MC: Vai trò của cộng đồng, doanh nghiệp và truyền thông được Bộ Y tế nhìn nhận và phát huy như thế nào trong công tác phòng chống SXHD, thưa Ths.BS Võ Hải Sơn?

Ths.Bs Nguyễn Hải Sơn: Truyền thông là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất trong các biện pháp phòng bệnh nói chung và trong sốt xuất huyết nói riêng. Chúng ta hiện nay sống trong thời đại 4.0 tính chất truyền thông rất đa dạng, mỗi hình thức truyền thông sẽ tiếp cận đối tượng khác nhau không có cách truyền thông nào là tốt nhất. Người già thì nên tiếp cận theo báo hình trên TV còn người trẻ thì theo mạng xã hội…

Tôi nghĩ là truyền thông cần phân tích về đối tượng về khu vực vùng miền và xu hướng truyền thông là ngôn ngữ càng ngắn lại càng thu hút.

Nhân ngày ASEAN phòng chống sốt thì rất mong các cơ quan báo chí hỗ trợ cũng như phối hợp ngành y tế để đưa các thông tin về nguy cơ bệnh nói chung và dịch sốt xuất huyết nói riêng đến tất cả người dân ở các lứa tuổi từ gia đình, cộng đồng trường học… Mỗi cơ quan đơn vị tùy theo điều kiện của mình đẩy mạnh các hoạt động truyền thông phòng chống sốt xuất huyết đặc biệt là trong tháng này và đến chín là thời kỳ cao điểm của mùa mưa nguy cơ mắc SXHD rất cao.

MC: Thưa ông Benjamin, từ góc độ của Takeda, ông nhìn nhận vai trò của sự hợp tác đa phương giữa Chính phủ, ngành y tế, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ được phát huy như thế nào để có thể giảm thiểu SXHD, hướng đến không còn ca tử vong do SXHD trong tương lai?

Ông Benjamin: Takeda nhìn nhận rằng hợp tác đa ngành đóng vai trò then chốt, vì không một đơn vị hay tổ chức nào có thể đơn độc kiểm soát hiệu quả sốt xuất huyết Dengue. Điều này đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên liên quan, bao gồm:

● Chính phủ & chính quyền địa phương: Lãnh đạo, định hướng chính sách và điều phối.

● Ngành y tế: Lực lượng nòng cốt về chuyên môn, chẩn đoán, điều trị và dự phòng.

● Doanh nghiệp: Nghiên cứu, phát triển, cung ứng giải pháp y tế tiên tiến.

● Cộng đồng: Chủ động phòng ngừa và tìm kiếm chăm sóc y tế kịp thời.

● Tổ chức quốc tế: Hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, chia sẻ mô hình thành công. Chỉ khi tất cả các mắt xích này liên kết chặt chẽ, cùng nhau hướng về mục tiêu chung, chúng ta mới có thể thực sự xây dựng một Việt Nam phòng vệ tốt trước dịch bệnh. - Takeda sẵn sàng đóng góp thúc đẩy hiệp lực:

● Nâng cao năng lực nhân viên y tế: Trong năm vừa qua, Takeda đã phối hợp với các hội chuyên ngành và bệnh viện tuyến trung ương tại Việt Nam để tổ chức 40 chương trình đào tạo chuyên đề về sốt xuất huyết, thu hút hơn 8.000 lượt tham dự từ các cán bộ y tế, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế dự phòng.

● Truyền thông cộng đồng: Takeda đã hợp tác với các hiệp hội chuyên ngành và cơ quan truyền thông tại Việt Nam để triển khai các chiến dịch truyền thông cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức, khuyến khích phòng bệnh chủ động, đồng thời nhấn mạnh gánh của sốt xuất huyết đối với cá nhân, gia đình và toàn xã hội.

● Tiếp cận vaccine bền vững: Takeda xem vaccine là một phần không thể thiếu trong chiến lược tích hợp nhằm kiểm soát dịch bệnh. Vaccine phòng sốt xuất huyết của Takeda đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị sử dụng tại các quốc gia có gánh nặng bệnh cao như Việt Nam. Sản phẩm hiện đã được phê duyệt tại 40 quốc gia, với hơn 15,5 triệu liều được phân phối trên toàn cầu trong cả khu vực công và tư. Takeda đặt mục tiêu sản xuất 100 triệu liều mỗi năm từ nay đến năm 2030 nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định trên phạm vi toàn cầu.

Hết

Thái Bình