Đánh giá mới nhất về niên đại thuyền cổ khổng lồ ở Bắc Ninh

Kỹ thuật đóng thuyền phức tạp

Ngày 3/5, ông Nghiêm Văn Hách, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết Sở vừa có báo cáo kết quả bước đầu về giá trị, kết cấu và kỹ thuật đóng thuyền cổ được phát hiện gần thành Luy Lâu, thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh vừa qua.

Toàn cảnh nơi phát hiện 2 chiếc thuyền cổ khổng lồ ở Bắc Ninh.

Cụ thể, từ đầu tháng 3, cơ quan này và Viện Khảo cổ học đã khai quật khẩn cấp di tích thuyền cổ sau khi ông Nguyễn Văn Chiến (50 tuổi, trú Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh) tình cờ phát hiện khi cải tạo đất để nuôi cá.

Di tích nằm ở khu vực sông Dâu cổ - một nhánh của sông Thiên Đức (sông Đuống) chảy sát phía tây của thành Luy Lâu xưa.

Qua khai quật, các chuyên gia xác định thuyền cổ gồm hai khối nguyên vẹn, cách nhau 2,3m và được đấu nối bằng tấm gỗ ở phần đầu. Hai khối dài trên 16m, rộng 1,95 - 2,2m và có lòng sâu nhất chừng 2,15m.

Phần đầu thuyền có một tấm ván hình chữ T dài gần 6,5m dùng để khóa chặt hai thân thuyền, trong khi phần đuôi có các cấu trúc được cho là nơi gắn bánh lái.

Các nhà nghiên cứu xác định đáy thuyền có kết cấu độc mộc, tức được chế tác từ thân cây nguyên khối, đường kính rộng nhất gần 1m, do vậy cây gỗ phải có đường kính trên 1m mới có thể dùng để chế tạo.

Thân thuyền ghép từ 7-8 lớp ván, mỗi tấm rộng 22-34cm, dày trung bình 4,5cm. Hai thân thuyền cấu trúc tương tự, chia thành 6 khoang. Trong đó khoang đầu và khoang cuối phức tạp nhất, có các thanh đà ngang - dọc tạo độ vững chãi.

Xét tổng thể, người xưa dùng kỹ thuật đục thân cây, ghép các dải ván bằng mộng, sau đó các mộng này được chốt lại bằng đinh gỗ.

"Kỹ thuật phức tạp nhất thể hiện ở phần đầu và đuôi thuyền, đó là vị trí nối giữa phần đáy độc mộc và ván bửng được khóa chặt với nhau, cố định bằng 4 trụ gỗ có kích thước tương tự nhau 5cm x 5cm. Đây là kỹ thuật lần đầu tiên thấy được trong kỹ thuật đóng tàu thuyền cổ ở Việt Nam và thế giới", báo cáo nêu.

Khả năng từ thời Lý, Trần

Bước đầu, các nhà khoa học đánh giá thuyền cổ có hai thân. Phần được phát hiện là phần chìm dưới nước giống hai phao đỡ toàn bộ kết cấu bên trên đã bị mất hoàn toàn hoặc tháo dời trước đó. Thuyền có thể dùng để chở hàng, song cũng có thể dùng để du ngoạn trên sông.

Thuyền cổ phát hiện ở Bắc Ninh có khả năng có niên đại XI-XIV.

Toàn bộ thuyền được đóng bằng gỗ, không sử dụng kim loại, thể hiện kỹ thuật phức tạp. Do đang chờ kết quả phân tích carbon-14 từ Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, các nhà khoa học chưa khẳng định niên đại.

Tuy nhiên, căn cứ các tài liệu thuyền của Trung Quốc và thế giới, có ý kiến cho rằng thuyền có niên đại từ thế kỷ XI-XIV (thời Lý, thời Trần) và không muộn hơn thế kỷ XV.

Tư liệu thư tịch cũng nhắc đến loại thuyền này do nhà vua đóng. Ví dụ, sách Việt Sử lược chép "Năm 1106 (thời Lý)... nhà vua cho đóng thuyền Vĩnh Long hai đáy" trong khi sách Đại Việt sử ký toàn thư chép "Năm 1124 (thời Lý)... nhà vua cho đóng thuyền Tường Quang, kiểu thuyền hai lòng".

Đáng chú ý, nguyên bản chữ Hán thì "đáy" và "lòng" cùng một tự dạng - 腹 (Phúc nghĩa là bụng), tức là thuyền hai bụng.

Đại diện Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh cho biết, khu vực phát hiện thuyền cổ là phạm vi đất được quy hoạch để xây dựng công viên, vườn hoa. Do vậy, nếu thực hiện giữ nguyên tại chỗ sẽ không ảnh hưởng đến không gian quy hoạch chung của địa phương đã được UBND tỉnh phê duyệt.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh kiến nghị tiếp tục mở rộng nghiên cứu để nhận diện giá trị của di tích trên tổng thể không gian sông Dâu trong lịch sử; Quy hoạch khu vực di tích thành điểm tham quan hấp dẫn, có cơ sở hạ tầng phục vụ du khách (nhà trưng bày nhỏ, lối đi, biển chỉ dẫn, khu vực nghỉ ngơi)...

Cùng với đó, tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành về thuyền cổ, lịch sử, văn hóa và các khoa học liên quan nhằm đánh giá giá trị di tích trong không gian rộng hơn, đồng thời tư vấn về giải pháp bảo tồn lâu dài và phát huy giá trị của di tích.

Phùng Tuệ An