Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên: 'Nhiều lúc tôi như phát điên'

"Nhiều lúc tôi như phát điên", đạo diễn Bùi Thạc Chuyên nói trước các khán giả ngồi kín khán phòng trong buổi chiếu đặc biệt, bản dựng Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối dành riêng cho Đại lễ 30/4. "Với bản dựng đã phát hành, thời gian quá eo hẹp và tôi cảm thấy chưa thực sự hài lòng. Phải đến bản dựng này, cũng là bản thứ ba, sau rất nhiều lần nâng lên đặt xuống, biên tập lại, tôi mới ưng ý".

"Không phải để làm màu"

Ở bản dựng mới, câu chuyện trở nên liền mạch hơn và những cảnh quay trước đây mang lại cảm giác lướt quá nhanh nay được diễn giải đầy đủ hơn. Bên cạnh đó, bản dựng đặc biệt vừa công chiếu cũng tạo nên cái kết trọn vẹn, với những trường đoạn mang lại cảm xúc mạnh mẽ.

Từng đau đớn vì phải cắt đi một số trường đoạn hay, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã rất trăn trở trong việc đưa nó trở lại.

"Việc xuất hiện bản dựng mới không phải để 'làm màu', mà tôi chỉ muốn làm sao có một bản tốt nhất, với cách kể chuyện dễ hiểu nhất, mượt mà nhất. Bản thân tôi cũng được thỏa mãn", ông cho biết.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên giao lưu với khán giả trong buổi chiếu bản dựng đặc biệt của Địa đạo. Ảnh: Thế Khải.

Cũng liên quan đến đoạn kết của Địa đạo, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chia sẻ cảnh Ba Hương dùng cây lao tre đâm xuyên qua người tên lính Mỹ ở đoạn hầm hình chữ U là do ông sáng tạo nên.

Ông nói: "Tôi muốn nhấn mạnh về chiến tranh nhân dân, về những người du kích Củ Chi đã chiến đấu bằng tất cả những gì họ có. Và ngón đòn cuối cùng, với thứ vũ khí thô sơ nhất ở một vị trí được thiết kế tài tình, nói lên sự mưu trí, kiên cường của con người Củ Chi - những người bình thường làm nên điều phi thường".

Về những đoạn phim tài liệu lúc cuối phim, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên muốn tri ân tất cả con người đã chiến đấu trên mảnh đất Củ Chi, bao gồm các cô chú mà ông biết và trò chuyện. "Tôi muốn tất cả đều được lên hình, hoặc nhắc tới thông qua các tên nhân vật trong phim đã được cải biên. Nó cũng giúp các khán giả hình dung rõ hơn về năm tháng chiến đấu của quân dân Củ Chi, tinh thần Củ Chi", người đã ấp ủ bộ phim trong hơn 10 năm bộc bạch.

Cảnh Tư Đạp tháo quả bom lấy thuốc súng trong Địa đạo.

"Có một đoạn phim tài liệu mô tả cảnh người Củ Chi làm bom, nấu thuốc súng, tôi rất bất ngờ có được nó khi tìm trong thư viện của Mỹ", ông tiết lộ. "Trong một trận càn ở chiến khu C, lính Mỹ đã thu được một kho phim của quân giải phóng, trong đó có thước phim giống như chú Đực (Anh hùng lực lượng Vũ trang Nhân dân Tô Văn Đực) mô tả về quá trình tạo bom gạt phá xe tăng. Đoạn phim này chúng tôi phải mua lại, tính tiền theo giây" - đạo diễn nói tiếp.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên từng nói ông muốn sau khi xem xong Địa đạo, người ta "phải nhớ, phải day dứt, suy nghĩ vì nó". Quả thực Địa đạo khiến người xem không ngừng suy ngẫm. Nhưng kể có vậy, không phải ai cũng nắm bắt được các ý đồ và nhiều tầng ý nghĩa đằng sau mỗi thước phim, mỗi khung hình.

Ví dụ chuyện ăn mía trong phim không phải ngẫu nhiên, mà thể hiện sự tinh tế của Ba Hương đối với Tư Đạp, hay sự tinh tế của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên khi làm phim. "Trong thực tế khi nấu nồi thuốc súng, một mùi kinh khủng bốc lên, xộc vào cổ vào họng, gây đắng cổ. Ở đây, Ba Hương đã cố công đi tìm khúc mía để Tư Đạp ăn cho mát họng, cho thấy sự quan tâm của cô với Tư Đạp, đồng thời thể hiện con người cô ngoài lạnh trong nóng", đạo diễn Bùi Thạc Chuyên giải thích.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chia sẻ về quá trình làm phim Địa đạo cũng như ý nghĩa đằng sau mỗi khung hình. Ảnh: Thế Khải.

Những ý tưởng chưa thành hiện thực

Cũng theo ông, "thú cưng" của Bảy Theo - chú kỳ tôm (hay còn gọi là rồng đất) - cũng có "nhiệm vụ" rõ ràng. "Khi làm phim Địa đạo, tôi lo lắng một vấn đề rất lớn là bối cảnh", ông cho biết.

"Vì trong địa đạo chỗ nào cũng giống chỗ nào, khán giả xem sẽ khó nhận biết các nhân vật đang ở đâu. Đó là lý do tôi nghĩ đến việc dùng con kỳ tôm để đánh dấu địa điểm. Ai ngờ đến trường quay, Thái Hòa thích chú kỳ tôm này quá, lúc nào cũng cưng nựng nó, vậy nên nó trở thành con vật gắn liền với nhân vật Bảy Theo. Khi Bảy Theo hy sinh, chú kỳ tôm được thả ra, đi trong địa đạo như một cách ẩn dụ, rằng Bảy Theo vẫn sống.

Chú kỳ tôm này bị sứt môi và ngoan lắm, bảo đi là đi, dừng là dừng, quay đúp nào được luôn đúp ấy. Đây cũng là may mắn của đoàn phim, khi các bạn thú vật đều rất dễ bảo, trừ mỗi 'ông rắn', phải mất cả buổi sáng mới quay xong cảnh 'ông ta' cắn vào lính Mỹ (sử dụng đầu giả) theo đúng ý mình" - đạo diễn Bùi Thạc Chuyên kể.

Trong bản dựng mới, sự hy sinh của nhân vật Bảy Theo được diễn tả đầy đủ và giàu cảm xúc.

Mặc dù vậy, không phải ý tưởng nào cũng được hiện thực hóa trong phim. Khi tìm hiểu về quá trình đào địa đạo, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên biết rằng người dân Củ Chi sẽ đào hai cái giếng. Đến độ sâu nhất định, hai bên cùng đào về một hướng để thông. Vì dưới đó khó xác định phương hướng và vị trí, hai bên sẽ phải gõ vào tường để tìm thấy nhau.

Trong một cuộc trò chuyện với chú Năm Thuần vào năm 2014, ông được nghe người du kích địa đạo năm xưa kể vui, "cặp nào yêu nhau xuống đào hăng lắm, chẳng mấy mà thông hầm". Từ đó, đạo diễn đã nghĩ đến chuyện tạo nên hình ảnh một cặp yêu thầm cùng đào địa đạo, sau đó tìm thấy nhau sẽ rất lãng mạn, rất con người. Tuy vậy, vì nhiều lý do, cảnh ấy không thành phim.

Theo đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, sẽ không có bản dựng thêm nào khác cho Địa đạo, và hành trình dài khó tin cùng bộ phim mang nhiều tâm huyết của ông đã khép lại. Ông sẽ bước vào một hành trình khác, với những dự án khác chưa thể tiết lộ vào bây giờ.

Thanh Hải