Đào tạo nghề cho lao động thất nghiệp: Có nên thu hút xã hội hóa?

Nhiều lao động bỏ học nghề giữa chừng

Đào tạo nghề cho lao động là một trong 4 nhóm chính sách của bảo hiểm thất nghiệp, giúp người lao động nâng cao kỹ năng nghề, sớm quay trở lại thị trường lao động. Tuy vậy, thống kê của Cục Việc làm (Bộ Nội vụ) trong nhiều năm qua cho thấy, tỷ lệ lao động thất nghiệp đi học nghề còn rất thấp. Phần lớn người lao động chỉ quan tâm tới các chính sách ngắn hạn như trợ cấp thất nghiệp chứ không thích học nghề. Chỉ tính trong quý I/2025, có gần 124.000 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, nhưng chỉ có hơn 3.600 người trong số này chọn học nghề (chiếm khoảng 2,9%).

Người lao động học nghề pha chế đồ uống theo chính sách bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Tống Giáp

Tại TP Hà Nội, bà Vũ Thị Thanh Liễu – Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội cho biết, trong những năm qua, số người lao động đăng ký học nghề tại trung tâm đã tăng lên. Cụ thể, năm 2023 có 778 người đăng ký, sang năm 2024 có 1.162 người đăng ký học nghề. Riêng 7 tháng đầu năm nay đã có 647 người đăng ký, tăng 23% so với cùng kỳ năm trước. Đây là một dấu hiệu tích cực cho thấy người lao động đã quan tâm hơn đến chính sách này.Tuy nhiên việc đào tạo nghề vẫn gặp nhiều khó khăn. Lý do là tuy đã có quyết định hỗ trợ học nghề, nhưng nhiều người lao động không đến nhận quyết định hoặc không tham gia lớp học. Năm 2024, có 1.162 người có quyết định học nghề nhưng 10% (110 người) không đến nhận, và chỉ hơn 700 người thực sự tham gia khóa học.

Bên cạnh đó, tỷ lệ bỏ học giữa chừng cũng cao. Trong số những người tham gia, chỉ có khoảng 60% hoàn thành khóa học, 40% còn lại bỏ dở. Theo ghi nhận của trung tâm, lý do bỏ học là do người lao động có thể tìm được việc làm mới, bận việc gia đình hoặc về quê. Việc này gây khó khăn cho công tác tổ chức lớp học và ảnh hưởng đến kinh phí đào tạo. Ngoài ra, người lao động đi học không đều, thiếu tính kỷ luật, cũng là một vấn đề lớn đối với các cơ sở đào tạo.

Có thêm ưu đãi tài chính cho người lao động

Luật Việc làm 2025 đã được Quốc hội thông qua và sẽ chính thức có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2026 có một số điểm mới đáng chú ý liên quan đến đào tạo nghề cho người lao động.Theo đó từ năm 2026, doanh nghiệp (DN) sẽ được hỗ trợ từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp để đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động, đặc biệt khi DN gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh cần chuyển đổi sản xuất. Ngoài sự hỗ trợ từ phía Nhà nước có nhiều ý kiến cho rằng, cần thu hút xã hội hóa để thu hút người lao động thất nghiệp học nghề.

Đề cập về đề xuất này, bà Liễu cho rằng, quỹ bảo hiểm thất nghiệp là một chế độ được đóng góp bởi người lao động và người sử dụng lao động, có sự bảo hộ và hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề sử dụng từ nguồn quỹ này. “Việc kêu gọi xã hội hóa để tăng mức hỗ trợ là một vấn đề cần xem xét, vì hiện nay nguồn lực xã hội hóa thường tập trung vào các đối tượng yếu thế, dễ bị tổn thương. Người thất nghiệp đã từng đi làm, có thu nhập nên không thuộc đối tượng yếu thế. Việc xã hội hóa dịch vụ dạy nghề và dịch vụ việc làm đã được thực hiện, nhưng xã hội hóa để tăng mức hỗ trợ thì còn khó khăn” - bà Liễu nhấn mạnh.

Còn theo bà Hồ Thị Kim Ngân - Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), để thu hút nhiều hơn lao động thất nghiệp tham gia học nghề, các cơ sở đào tạo cần thiết kế các chương trình phù hợp với nhu cầu của người lao động, đáp ứng được kỹ năng mềm, đặc biệt là công nghệ thông tin là kỹ năng đang rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Bên cạnh trợ cấp thất nghiệp, bà Ngân cũng cho rằng cần tính đến các ưu đãi tài chính khác khi người lao động tham gia học nghề. “Ngoài tiền mặt, có thể hỗ trợ quá trình đi lại, phương tiện hay chăm sóc con nhỏ để giảm áp lực cho học viên, nhất là lao động vùng sâu vùng xa, người yếu thế” - bà Ngân nhấn mạnh.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Trần Tuấn Tú - Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm (Bộ Nội vụ) cho biết, chính sách học nghề thời gian qua đã từng bước hỗ trợ cho người lao động có nhu cầu học nghề được học nghề. Thông qua học nghề, nhiều người lao động đã chuyển đổi nghề nghiệp thành công” - ông Tú chia sẻ.

Tuy vậy, chính sách này hiện nay mới dừng ở mức hỗ trợ học nghề chứ chưa thể đảm bảo chắc chắn đầu ra. Do đó, ông Tú cho rằng việc gắn lý thuyết với thực hành, đào tạo sát nhu cầu thị trường là yếu tố quyết định.

Khanh Lê