Đào tạo nhân lực ngành văn học-nghệ thuật: Cần gắn với nhu cầu thị trường

Văn học, nghệ thuật thời kỳ đổi mới đã có sự kế thừa và phát huy những thành tựu từ thời kỳ kháng chiến. (Ảnh: Nam Nguyễn/Vietnam+)

Văn học, nghệ thuật luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm và xác định là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hóa. Chưa bao giờ văn nghệ sỹ có nhiều điều kiện thuận lợi để công bố, phổ biến các sáng tạo như hiện nay.

Đó là nhận định của ông Hoàng Hà, Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tại Hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của văn học, nghệ thuật Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975-30/4/2025)” diễn ra ngày 27/6, tại Hà Nội.

Nghệ thuật Việt mạnh dạn đột phá

Hội thảo nhằm tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật của văn học, nghệ thuật Việt Nam trong 50 năm qua, với sự tham dự của gần 100 đại biểu là các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cán bộ quản lý, văn nghệ sỹ đến từ các viện nghiên cứu; các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật; các nhà hát, đơn vị nghệ thuật; hội văn học nghệ thuật chuyên ngành ở Trung ương và địa phương; cơ quan truyền thông.

Ông Hoàng Hà, Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo ông Hoàng Hà, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, văn học, nghệ thuật đã hoàn thành sứ mệnh vẻ vang đồng hành cùng dân tộc, phản ánh, cổ vũ và thôi thúc quân và dân ta đánh thắng giặc ngoại xâm, giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước, đi lên chủ nghĩa xã hội, với đại thắng mùa Xuân 1975.

“Tấm bản đồ văn học, nghệ thuật” đất nước liền một dải, 50 năm qua, văn học, nghệ thuật Việt Nam tiếp tục mạch nguồn truyền thống cách mạng, bám sát thực tiễn và hơi thở cuộc sống, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ, góp phần bồi đắp tâm hồn, tư tưởng, tình cảm và khí phách con người Việt Nam.

Văn học, nghệ thuật phản ánh phong phú muôn mặt cuộc sống, kể cả những vấn đề hậu chiến cũng được phản ánh với những cái nhìn mới, đi sâu vào thân phận, bi kịch cá nhân, qua đó đề cao những giá trị cốt lõi: Nhân bản, yêu nước, khoan dung, vị tha…

Cùng với mở cửa và hội nhập quốc tế, giao lưu văn hóa được tăng cường, nhiều trường phái văn học, nghệ thuật được tiếp thu, một số nhà nghiên cứu đã đề cập đến khuynh hướng sáng tác hậu hiện đại trong văn học, vượt qua những khuôn khổ sáng tác trước đó.

Nhiều tác phẩm văn học đã được dịch ra nước ngoài; nhiều chương trình nghệ thuật đã được giới thiệu đến bạn bè quốc tế thông qua các ngày văn hóa, tuần văn hóa; một số tác phẩm điện ảnh đoạt giải thưởng quốc tế… qua đó, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới.

Đặc biệt, nhờ vào thành tựu khoa học công nghệ, nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật được lan tỏa rộng rãi trên môi trường mạng, mang đến những tâm thế mới cho người sáng tác và công chúng. Đó là sự chủ động, tương tác hai chiều; qua đó, giúp người sáng tác nắm bắt thị hiếu và nhu cầu hưởng thụ của công chúng để có thế sáng tạo những tác phẩm mới, hấp dẫn công chúng.

“Sự phát triển của thị trường nghệ thuật những năm gần đây đã đóng góp quan trọng vào phát triển công nghiệp văn hóa, mà tiên phong là lĩnh vực điện ảnh ở phía Nam,” ông Hoàng Hà cho biết.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Cùng quan điểm đó, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng chặng đường 50 năm văn học, nghệ thuật Việt Nam từ sau ngày đất nước thống nhất đến nay đã phát triển mạnh mẽ với những thành tựu to lớn trên các loại hình và thể loại.

“Đội ngũ văn nghệ sỹ, trí thức trên khắp mọi miền của Tổ quốc đều rất tâm huyết với đất nước và dân tộc, đã chủ động kế thừa những tinh hoa văn học, nghệ thuật trước 1975, tiếp tục khẳng định những giá trị ưu việt của văn học, nghệ thuật cách mạng Việt Nam, tiếp biến các giá trị văn học, nghệ thuật nhân loại, mạnh dạn đột phá,” ông Thắng nói.

Tuy vậy, bên cạnh những thành tựu đạt được, lĩnh vực văn học, nghệ thuật vẫn còn những hạn chế, đó là sự thiếu vắng những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh đúng tầm vóc của sự nghiệp đổi mới, có sức lay động mạnh mẽ công chúng.

Các chuyên gia cho rằng thực tế còn có những tác phẩm nặng về giải trí, dễ dãi chạy theo thị hiếu tầm thường; một số tác phẩm phản ánh sự bế tắc, u tối, xa rời thực tiễn cuộc sống. Nghệ thuật truyền thống gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì hoạt động.

Công tác lý luận, phê bình cũng đã có những thành tựu nhất định nhưng chưa tương xứng với kỳ vọng. Chính sách cho văn học, nghệ thuật vẫn còn những vướng mắc, bất cập…

Không tạo ra những 'công nhân nghệ thuật'

Tại Hội thảo, các chuyên gia đã đề xuất các giải pháp hữu hiệu để xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật Việt Nam thực sự là một thành tố quan trọng của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đóng góp xứng đáng vào công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước.

Một trong các vấn đề được quan tâm là đào tạo nguồn nhân lực đặc thù cho các ngành văn học, nghệ thuật.

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Ly Ly, Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Múa Việt Nam. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Ly Ly, Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Múa Việt Nam đã chỉ ra nhiều những hạn chế, tồn tại khiến công tác đào tạo ngành múa và các ngành nghệ thuật khác chưa thực sự có bước đột phá.

Nhằm phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế trong công tác giáo dục đào tạo, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Ly Ly cho rằng cần xây dựng đội ngũ giảng viên và nghệ sỹ có tư duy toàn cầu, hỗ trợ phát triển cá nhân nâng cao năng lực quản lý nghệ thuật, truyền thông, sáng tạo cá nhân.

“Khuyến khích người học có tư duy tự biên, tự sáng tạo và phản biện sớm. Đào tạo nghệ thuật phải hướng đến đào tạo mỗi người học có một tiếng nói riêng, phong cách và cá tính riêng; chứ không đào tạo những ‘công nhân nghệ thuật’ tập trung vào kỹ thuật và đồng đều,” bà Trần Ly Ly nói.

Bên cạnh đó, giáo dục đào tạo nghệ thuật cần phát triển theo hướng mở, linh hoạt và liên ngành, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong giảng dạy, thiết lập liên kết đào tạo với các cơ sở nghệ thuật trong và ngoài nước, qua đó tạo điều kiện trao đổi học viên, giảng viên, biểu diễn và học bổng quốc tế, tạo cầu nối với thị trường nghệ thuật quốc tế.

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Ly Ly cũng đề cập đến vấn đề nuôi dưỡng khán giả và thế hệ nghệ sỹ trẻ, bởi khán giả mới là người thưởng thức, nhà phê bình nghệ thuật quan trọng nhất. Muốn vậy ngay từ sớm phải đưa các bộ môn nghệ thuật vào trường học từ bậc tiểu học dưới dạng nghệ thuật trải nghiệm, giáo dục năng lực cảm thụ nghệ thuật cho các em học sinh.

Quang cảnh hội thảo. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Đóng góp ý kiến về vấn đề này, Tiến sỹ Hoàng Minh Của, Đại học Văn hóa Hà Nội cho rằng đổi mới giáo dục và đào tạo văn học, nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay trong bối cảnh toàn cầu hóa cần dựa trên cơ sở thực tiễn trong nước; đồng thời, học hỏi xu hướng tiến bộ từ quốc tế là nhu cầu tất yếu của giáo dục đào tạo.

Cụ thể, Tiến sỹ Hoàng Minh Của cho rằng cần gắn đào tạo với nhu cầu xã hội và thị trường nghệ thuật qua khảo sát thị trường lao động, từ đó cập nhật chương trình theo các kỹ năng và vị trí việc làm mới như biên kịch game, sáng tác podcast, thiết kế nội dung số, sáng tạo kỹ thuật số, đưa sinh viên đến gần hơn với thực tiễn sáng tạo ra sản phẩm.

“Để đổi mới giáo dục và đào tạo văn học, nghệ thuật theo hướng hiện đại hiện nay cần có tư duy liên ngành, kết nối công nghệ, truyền thông và con người, chỉ như vậy, người nghệ sỹ mới tạo ra tác phẩm có sức lan tỏa trong thời đại kỹ thuật số và toàn cầu hóa hiện nay,” Tiến sỹ Hoàng Minh Của nói./.

(Vietnam+)