Đất muối Diêm Điền bao giờ trở lại?

Cái tên đất muối Diêm Điền đã xuất hiện từ thời Trần bởi vùng đất này chuyên nghề làm muối và đánh cá ven biển. Nơi có những cánh đồng muối lớn nhất ở xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình.

Nghề làm muối Diêm Điền có từ thời Trần

Biển Diêm Điền với nồng độ mặn của nước biển đạt chuẩn để làm ra những hạt muối trắng. Nghề làm muối kéo dài từ khoảng tháng 4 đến tháng 7 hàng năm với phương pháp phơi cát truyền thống đặc trưng của các tỉnh ven biển phía Bắc. Ở đây, muối được làm theo phương pháp thẩm thấu nước mặn qua cát nên muối không lẫn tạp chất mà vẫn giữ được nhiều vitamin, khoáng chất của vùng biển gần cửa sông. Điều này khác biệt hẳn so với muối công nghiệp được làm từ phương pháp cô đặc nước biển khiến cho muối lẫn tạp chất và có độ chát cao ở những vùng miền khác.

Muối ở Diêm Điền được sản xuất thủ công

Một ngày làm muối của diêm dân Diêm Điền bắt đầu từ sáng sớm đến chiều tối. Đầu tiên là công đoạn làm đất, cát được văng ra các khuông đất để phơi khô (rải cát). Khi cát khô sẽ được xúc vào chạt rồi đổ nước biển vào, nước sẽ thẩm thấu để tăng nồng độ mặn của biển đạt từ 25 - 30% thì nước mới đông kết thành muối. Nước này sẽ được lọc vài lần rồi chuyển sang giếng để lắng, sau đó múc lên tưới vào các ô phơi. Trời nắng to, nước bốc hơi sẽ kết tinh thành muối. Cả ngày vất vả trên ruộng muối, niềm vui lớn nhất của diêm dân Diêm Điền là nhìn lớp nước mặn bốc hơi, để lại hạt muối trắng, long lanh dưới nắng hè.

Người dân xã Thụy Hải thu hoạch muối dưới nắng hè

Cô Nguyễn Thị Nhẹn một người đã có trên 40 năm làm muối tại Diêm Điển chia sẻ: Nhà tôi có mấy đời làm muối từ ông bà, bố mẹ và đến tôi. Cô Nhẹn thở dài, chắc đến tôi cũng người cuối cùng, bây giờ bọn trẻ nó không thích làm nghề này đâu. Ngày trước làm muối vui lắm, kho muối của HTX lúc nào cũng đầy muối, lao động hăng say, không phải lo tiêu thụ. Nhưng khoảng 10 năm trở lại đây chả ai còn thiết tha với nghề. Đã có lúc muốn bỏ không làm muối nữa vì thu nhập thấp, nghề muối bấp bênh, tiêu thụ khó khăn, nhưng vì không muốn xa quê, xa gia đình, hơn nữa từ xưa đến giờ chỉ biết làm muối, cũng thấy tiếc cái nghề truyền thống của ông cha nên vẫn theo nghề đến bây giờ. Nhiều lúc nhìn đồng muối bị bỏ hoang thấy tiếc lắm, thấy xót xa…diêm dân bỏ nghề gần hết rồi. Với cô Nhẹn, hơn 40 năm gắn bó với công việc làm muối cũng là cả quãng thời gian cô phải vật lộn mưu sinh với đủ các công việc khác nhau để trụ lại với nghề. Ngoài những lúc làm muối cô vẫn phải làm thêm nhiều việc khác nữa mới đủ sống như đi bán muối, rồi đi làm thuê, ai thuê gì cũng làm...như vậy mới đủ trang trải cho cuộc sống.

Nhiều ruộng muối bị bỏ hoang, diện tích làm muối ở Diêm Điền ngày càng thu hẹp dần

Đến với Diêm Điền, đất muối thời điểm này đang là chính vụ nhưng vắng lặng không còn nhộn nhịp như xưa. Không còn là cánh đồng muối bạt ngàn với những gồ muối cao ngất, diêm dân ngược xuôi thu hoạch, tiếng cười nói râm ran cả một khoảng trời. Được biết tổng diện tích đồng muối Diêm Điền là 38,8 ha. Nhưng mỗi năm diện tích làm muối cứ bị thu hẹp dần. Đặc biệt những năm gần đây diện tích làm muối đã giảm đi đáng kể. Hiện tại chỉ duy trì diện tích sản xuất muối chưa đến 10%. (tương đương với 4 ha với khoảng 30 hộ tham gia làm muối). Gần chục năm trở lại đây, giá muối trên thị trường xuống thấp nên nhiều diêm dân không còn mặn mà với nghề, nhiều ruộng bị bỏ hoang, các ô phơi muối bể lọc vắng người thau rửa, cỏ mọc um tùm. Người dân Diêm Điền không còn mặn mà với muối, tình yêu của họ với nghề muối “nhạt” dần. Giờ đây đến Diêm Điền, đất muối đa số vẫn là người cao tuổi và phụ nữ trung niên còn cặm cụi làm muối. Họ tiếc nắng nhớ nghề và một phần không có nguồn thu nhập nào khác nên tiếp tục gắn bó với công việc trở thành nguồn mưu sinh từ nhiều thế hệ trước.

Lý giải về vấn đề này, ông Bùi Sơn Long chuyên gia về công nghệ sản xuất và chế biến muối cho biết, nghề muối còn thủ công, lao động còn cực nhọc, sản phẩm còn rất rẻ, thu nhập lại bấp bênh nên nhiều diêm dân bỏ nghề. Mặc dù lâu nay, Chính phủ đầu tư tương đối nhiều cho ngành muối như việc cải tạo đồng muối, đầu tư cơ sở hạ tầng, cứng hóa kênh mương…Về khoa học công nghệ đã đầu tư cho các đề tài nghiên cứu cơ giới hóa sản xuất, thu hoạch muối công nghiệp, xây dựng các mô hình sản xuất muối sạch, hỗ trợ diêm dân vay vốn đầu tư … Tuy nhiên những vấn đề đó chưa thực sự giải quyết tận gốc vấn đề “Được mùa rớt giá, được giá mất mùa” khiến cho diêm dân khốn đốn không thể sống với nghề muối.

Nhiều người hy vọng, trong thời gian tới, với đề án phát triển ngành muối đã được phê duyệt sẽ thu hút nhiều nông dân Diêm Điền quay lại với nghề

Thời gian vừa qua, việc Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021 – 2030 là cơ hội để ngành muối tiến đến phát triển đồng bộ từ sản xuất đến chế biến, bảo quản và tiêu thụ, gắn với đổi mới công nghệ. Điều này mở ra nhiều kỳ vọng cho sự đổi thay nhằm nâng cao giá trị hạt muối Việt Nam. Người dân Diêm Điền, đất muối có thể kỳ vọng vào Đề án phát triển nghề muối của Chính phủ. Đây có thể coi là một bước ngoặt tạo cơ hội được đầu tư phát triển nghề muối thời hiện đại, sẽ động viên diêm dân yêu nghề hơn, tập trung hơn, mở mang lại nghề muối ở một vùng ven biển trù phú này. Đồng thời đảm bảo sinh kế, nâng cao thu nhập cho diêm dân, tiến tới làm giàu bằng nghề muối, thu hút nhiều nông dân Diêm Điền quay lại với nghề.

Phạm Tiệp