Dấu ấn của điện ảnh nhìn từ Liên hoan phim lần thứ 24

Trao giải Bông sen vàng cho các bộ phim xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24. (Ảnh: MAI ANH)

Nhìn từ hệ thống giải thưởng, có thể nhận thấy bước chuyển mình của điện ảnh nước nhà theo hướng chuyên nghiệp hóa trong tinh thần sẵn sàng đổi mới, hội nhập.

Với chủ đề “Điện ảnh Việt Nam-Phát triển bền vững và hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới”, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 quy tụ 144 tác phẩm tiêu biểu từ 42 đơn vị sản xuất, bao gồm phim truyện, phim tài liệu, phim khoa học và phim hoạt hình. So các mùa giải trước, năm nay số lượng phim tham gia tăng cao, phản ánh sinh khí, mức đầu tư và nỗ lực đổi mới không ngừng của các nhà làm phim.

Nổi bật nhất Liên hoan phim năm nay chính là đường đua phim truyện với những tác phẩm nổi bật, phần lớn là các phim từng gây tiếng vang tại phòng vé. Đây là lần hiếm hoi khi gần như toàn bộ các phim nổi bật trên thị trường đều xuất hiện tại một kỳ liên hoan phim tạo nên bức tranh sống động, thể hiện xu hướng thưởng thức của khán giả nước nhà trong thời gian qua.

Bộ phim “Mưa đỏ” do Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất giành Bông sen vàng ở thể loại phim truyện điện ảnh trước đó đã chứng minh sức hút mạnh mẽ với khán giả khi đoạt doanh thu ấn tượng, trở thành một trong những phim Việt bán vé tốt nhất năm 2025. Bộ phim cũng nhận được những giải quan trọng, như: Kỹ xảo xuất sắc, Mỹ thuật xuất sắc, Âm thanh xuất sắc và Nam diễn viên phụ xuất sắc… cho thấy tư duy sản xuất hiện đại, sự đầu tư nghiêm túc và tính chuyên nghiệp ngày càng được nâng cao trong Điện ảnh Quân đội nhân dân nói riêng và các nhà sản xuất nói chung. Các bộ phim khác cũng giành được những giải thưởng xuất sắc: “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, Bông sen bạc, giải Quay phim xuất sắc; “Tử chiến trên không”, Bông sen bạc, Đạo diễn xuất sắc; “Chị dâu”, Bông sen bạc, Kịch bản xuất sắc…

Phim tài liệu năm nay cũng cho thấy sự phong phú về đề tài, cách tiếp cận và đổi mới trong tư duy sản xuất. Giải Bông sen vàng được trao cho hai bộ phim “Tỉnh thức và hóa giải” và “Người giữ hồn di sản”. Đây đều là những bộ phim giàu tính thời sự, phản ánh sự biến đổi xã hội, sự trăn trở của con người trước những giá trị đang phai nhạt hoặc bị đe dọa trước tốc độ phát triển. Trong đó, “Tỉnh thức và hóa giải” của Điện ảnh Quân đội nhân dân còn nhận giải Âm thanh xuất sắc, thể hiện rõ nét thành tựu về kỹ thuật ghi hình, ghi âm và hiệu ứng của mảng phim tài liệu quân đội hòa quyện trong lối kể chuyện giàu cảm xúc.

Vốn là thể loại kén khán giả, phim khoa học năm nay lại có sự bứt phá đáng ghi nhận. Giải Bông sen vàng thuộc về “Bụi mịn - Hiểm họa lơ lửng”, phản ánh đúng mối quan tâm lớn của toàn xã hội về môi trường và sức khỏe cộng đồng. Bông sen bạc được trao cho “Sếu về phương Nam”, một tác phẩm kết hợp nhuần nhuyễn giữa tri thức khoa học và tính nghệ thuật. Sự xuất hiện ngày càng nhiều về số lượng, ấn tượng về chất lượng của phim khoa học cho thấy xu hướng mới trong việc đầu tư vào phim phổ biến kiến thức - điều vô cùng cần thiết trong một xã hội hiện đại.

Năm nay, phim hoạt hình tạo được dấu ấn rõ rệt. Hai tác phẩm đoạt Bông sen vàng, gồm “Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu” và “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm lầy lội”. Các bộ phim được xây dựng dựa trên chất liệu văn hóa, truyền thuyết Việt và thể hiện bằng kỹ thuật hoạt hình hiện đại. Sự kết hợp giữa bản sắc dân tộc với công nghệ hiện đại cho thấy hoạt hình trong nước đã bước đầu tạo được dấu ấn riêng trên con đường định danh và phát triển bền vững. Đáng chú ý, lần đầu tiên, Liên hoan phim Việt Nam vinh danh hạng mục dành cho đơn vị phát hành phim Việt nhiều nhất. CGV được trao bằng khen khi trong giai đoạn 2023-2025 đã phát hành 45 phim Việt. Bước thay đổi này mang ý nghĩa đặc biệt bởi thị trường chỉ mạnh khi có hệ thống phát hành chuyên nghiệp, cam kết dài hạn với phim nội địa. Đây cũng là tín hiệu tích cực cho các nhà đầu tư sản xuất.

Tiến sĩ Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam nhìn nhận: Liên hoan phim năm nay quy tụ nhiều tác phẩm mạnh, cho thấy nền điện ảnh đang chuyển mình cả về chất lượng nghệ thuật lẫn khả năng tiếp cận khán giả. Các giải thưởng được trao hoàn toàn dựa trên tiêu chí chuyên môn, đáp ứng giá trị nghệ thuật, nội dung và kỹ thuật, không nương nhẹ hay ưu ái vì doanh thu, thương mại hay áp lực thị trường. Tiến sĩ Ngô Phương Lan cũng cho rằng: Việc khai thác, bảo tồn và làm mới các tác phẩm kinh điển vừa góp phần giữ gìn giá trị văn hóa, đồng thời tạo ra nguồn lực sáng tạo mới, góp phần định hình bản sắc và chiều sâu cho điện ảnh ở kỷ nguyên hội nhập. Bên cạnh đó, sự kết hợp giữa nguồn lực con người , năng lực chuyên môn, đổi mới kỹ thuật và hỗ trợ của cơ chế, chính sách là yếu tố quyết định để điện ảnh nâng cao năng lực hội nhập quốc tế, mở ra triển vọng phát triển bền vững cho ngành.

Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 đã phác họa một phần tiến trình chuyển mình của điện ảnh nước nhà, trong đó, sự trẻ hóa đội ngũ làm phim, xu hướng dung hòa giữa thị trường và nghệ thuật, sự mở rộng không gian đề tài, thể loại và những đổi mới về kỹ thuật đang vận động đồng thời, tạo nên động lực mới cho nền điện ảnh quốc gia. Lực lượng sáng tạo trẻ mang tới nguồn năng lượng tươi mới, góp phần định hình những cách kể chuyện hiện đại; trong khi nỗ lực cân bằng giữa giá trị nghệ thuật và yêu cầu thị trường cho thấy khả năng thích ứng ngày càng linh hoạt của các đơn vị sản xuất.

Bên cạnh những thuận lợi đó, thách thức cũng hiện hữu. Việc trẻ hóa đội ngũ nếu không đi kèm với hệ thống đào tạo chuyên sâu và hướng dẫn kinh nghiệm, có thể dẫn đến rủi ro về chất lượng và bản sắc nội dung. Trong khi đó, sự cân bằng giữa thị trường và nghệ thuật vẫn còn mong manh. Đặc thù thị trường khắt khe đôi khi thúc ép các nhà làm phim trẻ chạy theo xu hướng giải trí, dẫn tới nguy cơ sao chép công thức, thiếu sáng tạo thực sự. Mặc dù đã đạt được tính phong phú về đề tài, thể loại, nhưng hầu hết các đơn vị điện ảnh đều cần đặt ra yêu cầu cao hơn trong hệ thống biên tập, nghiên cứu kịch bản, hoạch định sản xuất nhằm bảo đảm tính mạch lạc, chiều sâu và khả năng khai thác hiệu quả của từng thể loại. Cùng với đó, ở lĩnh vực kỹ thuật, đòi hỏi đầu tư hạ tầng dài hạn, duy trì nhân lực chất lượng cao và khả năng cập nhật công nghệ liên tục, nếu không sẽ khó bền vững.

Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam Đỗ Lệnh Hùng Tú nhận định: Từ góc độ chuyên môn, những thuận lợi và thách thức không tách rời mà tương tác lẫn nhau, tạo nên cơ chế động lực và cả rào cản song song. Thuận lợi về con người, kỹ thuật và thị trường chính là nền tảng để điện ảnh trong nước bứt phá, còn thách thức về đào tạo, hạ tầng, cân bằng nghệ thuật, thị trường lại đóng vai trò như hệ thống yếu tố điều chỉnh và chuẩn hóa tiến trình phát triển. Việc nhận thức rõ mối quan hệ này sẽ giúp các nhà quản lý, sản xuất và sáng tạo đề ra chiến lược dài hơi, biến các điểm mạnh thành động lực phát triển, và từng bước khắc phục những hạn chế, nhằm nâng tầm chất lượng và sức cạnh tranh của điện ảnh Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập quốc tế.

MAI LỮ