Đau bụng âm ỉ do khí tự nhiên vùng khoang bụng

Bệnh nhân được điều trị tại y tế địa phương, triệu chứng không giảm.Cùng ngày nhập viện, bệnh nhân đau bụng nhiều hơn nên vào cấp cứu bệnh viện trên địa bàn TP.HCM.Trước đó, bệnh nhân chưa khi nào đau tương tự, chưa từng phẫu thuật vùng bụng. Bệnh nhân không mắc bệnh lý nội khoa phải dùng thuốc kéo dài; kinh nguyệt đều, kinh cuối cách nhập viện 2 tuần, tính chất như bình thường; không huyết trắng hôi; tiểu bình thường, không đau buốt.

Do nghi ngờ thủng tạng rỗng, bệnh nhân được chỉ định chụp CT-Scan bụng chậu có cản quang để xác định chẩn đoán và tìm nguyên nhân. Kết quả CT-Scan: hơi tự do xoang phúc mạc chủ yếu ở đường giữa trên rốn, dưới hoành 2 bên, giữa gan trái và dạ dày, giãn vài quai ruột non, thâm nhiễm mỡ xung quanh, nhưng không tìm thấy vị trí nghi thủng tạng rỗng.

Ảnh minh họa

Chẩn đoán trước mổ: viêm phúc mạc thủng tạng rỗng. Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật cấp cứu, nội soi ổ bụng thám sát và xử trí tùy tổn thương. Kiểm tra toàn bộ ổ bụng thấy dạ dày, tá tràng, gan - đường mật, hậu cung mạc nối, toàn bộ khung đại tràng, ruột thừa, tử cung, 2 phần phụ, bàng quang và các túi cùng bình thường. Vùng hông trái có vài quai ruột non giãn to, phù nề, sung huyết, không thấy hoại tử hay thủng. Nhiều hạch phì đại trong mạc treo của các quai ruột viêm này.Các đoạn ruột non còn lại bình thường. Chẩn đoán sau mổ, bệnh nhân bị khí tự nhiên trong khoang phúc mạc kèm viêm ruột non.

Ổ bụng là khoang kín giới hạn chung quanh bởi thành bụng, trên là cơ hoành, dưới là đáy chậu; chứa các cơ quan và phúc mạc. Khí phúc mạc (pneumoperitoneum) dùng để mô tả có khí tự do trong khoang phúc mạc. Ở những trường hợp vỡ, thủng tạng rỗng, X-quang bụng không sửa soạn giúp phát hiện 85% có hơi trong khoang phúc mạc, CT-Scanner bụng giúp phát hiện đến 95%. Thông thường, đây là triệu chứng báo động cần can thiệp ngoại khoa khẩn để xử lý sang thương thủng, vỡ tạng rỗng. Tuy nhiên, không phải tất cả hơi tự do trong khoang phúc mạc là hậu quả của thủng, vỡ tạng rỗng. Khí phúc mạc tự nhiên thường được phát hiện tình cờ trên phim X-quang ngực để chẩn đoán một bệnh lý khác như viêm phổi, nghi ngờ tràn khí màng phổi hay một bất thường ở vùng ngực - bụng.Tuy nhiên, cũng có khi bệnh nhân vào viện cấp cứu vì đau bụng hay triệu chứng khác; như trường hợp trên là do đau bụng cấp.

Phụ nữ có đường thông tự nhiên vào khoang phúc mạc qua ngả âm đạo - buồng tử cung - vòi trứng nên dễ có khí phúc mạc tự nhiên hơn.Người bệnh thường không ý thức được mối liên hệ này.Điển hình là phụ nữ trẻ co quan hệ tình dục, vào cấp cứu vì đau bụng.Giao hợp là một nguyên nhân gây khí phúc mạc tự nhiên đã được y văn ghi nhận nhiều lần.Sự nhìn nhận của xã hội về hoạt động tình dục rộng mở hơn và các báo cáo về khí phúc mạc tự nhiên sau giao hợp cũng nhiều hơn trong thập niên qua.Sự e ngại khiến cho các thầy thuốc không hỏi về hoạt động tình dục của người bệnh có thể dẫn đến việc mở bụng không cần thiết. Một số nguyên nhân phụ khoa khác như âm đạo đôi, viêm vùng chậu, thăm khám phụ khoa, thụt rửa âm đạo, tắm bể sục khí, lặn biển, tập thể dục động tác gập người gối - ngực, gối - khuỷu (tạo áp lực âm trong ổ bụng). Một trường hợp kỳ lạ đã được báo cáo là một cô gái trẻ khi cúi người buộc dây giày là có khí phúc mạc.

BS.CKII. HOÀNG DANH TẤN