'Đầu tàu' kết nối liên vùng

Trong không gian kết nối Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh, Khu Kinh tế Nghi Sơn có lợi thế đặc biệt về phát triển công nghiệp nặng, lọc hóa dầu, hóa chất, năng lượng, vật liệu cơ bản.

Nhằm thúc đẩy liên kết vùng, tạo sức lan tỏa tăng trưởng kinh tế, Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 5/8/2020 của Bộ Chính trị đã xác định mục tiêu xây dựng Thanh Hóa đến năm 2030 trở thành tỉnh giàu đẹp, văn minh và hiện đại; một trong những trung tâm lớn của vùng Bắc Trung bộ và cả nước, một cực tăng trưởng mới cùng với Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh tạo thành tứ giác phát triển ở phía Bắc của Tổ quốc.

Nhìn lại 5 năm thực hiện Nghị quyết số 58-NQ/TW của Bộ Chính trị và gần 3 năm thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh vùng Bắc Trung bộ và duyên hải Trung bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Thanh Hóa đã có những bứt tốc ngoạn mục. Tỉnh đã chủ động phối hợp với các địa phương trong vùng triển khai sâu rộng Nghị quyết 26-NQ/TW, đồng thời thúc đẩy hợp tác phát triển với các trung tâm lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Nghệ An, Hà Tĩnh và Sơn La. Những bước đi này nhằm khẳng định vai trò, vị thế “đầu tàu” của Thanh Hóa trong kết nối liên vùng, phát huy tiềm năng, lợi thế, đưa Bắc Trung bộ và duyên hải Trung bộ trở thành vùng phát triển nhanh, bền vững, mạnh về kinh tế biển, hướng tới có một số trung tâm công nghiệp, dịch vụ, hợp tác quốc tế lớn ngang tầm khu vực châu Á với các khu kinh tế ven biển hiện đại, hệ thống đô thị ven biển thông minh, bền vững, có bản sắc riêng như Nghị quyết số 26-NQ/TW đã đề ra.

Ông Trần Hồng Quang, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính, phân tích: “So với 4 vùng động lực hiện nay (tam giác Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh; vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với TP Hồ Chí Minh - Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ); dải ven biển miền Trung từ Thừa Thiên Huế đến Quảng Ngãi và đồng bằng sông Cửu Long với trung tâm Cần Thơ - Vĩnh Long), thì Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh cũng sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế không kém”.

Theo ông Quang, nếu được định vị và tổ chức phát triển đúng hướng, Bắc Trung bộ hoàn toàn có thể trở thành vùng động lực quốc gia mới. Trong đó, sự phân vai rõ ràng là “chìa khóa”: Khu Kinh tế Nghi Sơn (KKTNS) của Thanh Hóa tập trung công nghiệp nặng, lọc hóa dầu, hóa chất, năng lượng, vật liệu cơ bản; Nghệ An ưu tiên công nghiệp nhẹ, điện tử tiêu dùng, công nghiệp hỗ trợ; Hà Tĩnh gắn với thép, chế tạo cơ khí, công nghiệp xuất khẩu ô tô. Mỗi địa phương khai thác thế mạnh riêng nhưng cùng tạo thành một “chuỗi giá trị liên kết vùng” chặt chẽ, tránh cạnh tranh dàn trải, nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.

“Trong cấu trúc này, Thanh Hóa không chỉ đóng vai trò trung tâm nhờ KKTNS và lợi thế cảng biển nước sâu, mà còn sở hữu tiềm năng du lịch, dịch vụ, công nghiệp chế tạo, nông nghiệp công nghệ cao. Đây chính là nền tảng để tỉnh khẳng định vị thế “hạt nhân” trong cấu trúc phát triển quốc gia giai đoạn tới” - ông Quang khẳng định.

Thêm một trong những trục chiến lược nổi bật mà Thanh Hóa xác định, đồng thời được các chuyên gia “đồng thuận” ủng hộ, chính là hành lang kinh tế Nghi Sơn - Na Mèo. Trục phát triển đa chiều, liên thông giữa biển - hàng không - biên giới này được tỉnh Thanh Hóa xác định không chỉ là hành lang giao thông, mà còn hướng tới kiến tạo chuỗi giá trị liên kết công nghiệp, logistics, thương mại biên giới và du lịch văn hóa.

Điểm nổi bật của hành lang này trước hết là hệ thống hạ tầng đồng bộ. Đó là tuyến đường “hai cảng” chiến lược Nghi Sơn - Thọ Xuân đã kết nối trực tiếp cảng biển nước sâu với cảng hàng không và mạng lưới Quốc lộ 1A, 45, 47, 15, 217, mở ra khả năng liên kết vùng thuận lợi. Quỹ đất dọc tuyến chuyển đổi từ đất nông, lâm trường đã và đang trở thành dư địa quan trọng để phát triển khu công nghiệp, logistics và nông nghiệp công nghệ cao. Không chỉ có ý nghĩa nội tỉnh, hành lang này còn mở ra kết nối với Bắc Lào và tiểu vùng sông Mê Kông, gia tăng vai trò của Na Mèo như một “cửa ngõ quốc tế” trong thương mại, dịch vụ và cả an ninh - quốc phòng.

Ở góc độ giải pháp đột phá nhằm duy trì tốc độ tăng trưởng “hai con số” và khẳng định vững chắc vai trò cực tăng trưởng mới của cả nước, ông Đặng Đức Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho rằng, Thanh Hóa cần xác định một mục tiêu vừa tham vọng vừa khả thi: thu hút trên 1 triệu tỷ đồng vốn đầu tư trong giai đoạn 2026-2030.

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, tỉnh phải chuẩn bị đồng bộ về nguồn lực và hạ tầng: Quỹ đất sạch, công tác giải phóng mặt bằng, cơ chế chính sách đủ sức cạnh tranh; đồng thời phát huy tối đa lợi thế từ KKTNS, hệ thống khu công nghiệp và hạ tầng cảng biển hiện đại. Ông cũng nhấn mạnh: “Để tạo sức bật mới, Thanh Hóa nên cân nhắc hình thành khu thương mại tự do với cơ chế đặc thù, tạo khác biệt cạnh tranh so với các địa phương khác. Đây không chỉ là không gian thí điểm cho đổi mới thể chế, mà còn là “cửa ngõ” hội nhập, gắn Thanh Hóa vào các tuyến thương mại quốc tế”.

Một giải pháp chiến lược khác là thúc đẩy liên kết vùng, trong đó ưu tiên mở tuyến kết nối khu vực Tây Bắc ra Cảng Nghi Sơn, nhằm gia tăng khối lượng hàng hóa, giảm chi phí logistics và mở rộng thị trường tiêu thụ. Song song, Thanh Hóa cần quan tâm phát triển hệ thống đô thị hiện đại, thông minh để trở thành một cực tăng trưởng cân bằng, không chỉ dựa vào công nghiệp mà còn cả dịch vụ, thương mại và đổi mới sáng tạo.

Gian hàng chung các tỉnh Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh - Quảng Trị tại Hội chợ du lịch quốc tế VITM.

Đặc biệt, ông Đặng Đức Anh lưu ý rằng tăng trưởng của Thanh Hóa trong giai đoạn tới sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) - tức hiệu quả sử dụng các nguồn lực. Trong đó, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải được coi là “trụ cột cốt lõi”, quyết định khả năng bứt phá của tỉnh. Đây vừa là thách thức, bởi yêu cầu về thể chế, nguồn vốn, nhân lực chất lượng cao rất khắt khe; nhưng cũng là cơ hội vàng để Thanh Hóa khẳng định vị thế trong bản đồ phát triển quốc gia, nếu biết đi trước một bước.

Song hành với đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao được coi là động lực then chốt. “Chỉ khi hội tụ được hạ tầng hiện đại, cơ chế thông thoáng, cùng đội ngũ nhân lực tinh hoa, Thanh Hóa mới có thể thu hút các tập đoàn đa quốc gia, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu”, ông Đặng Đức Anh khẳng định.

Khẳng định vai trò và vị thế chiến lược trong tầm nhìn quốc gia, Thanh Hóa đang kiến nghị Bộ Chính trị xem xét ban hành Kết luận tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 5/8/2020 của Bộ Chính trị về Xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời nghiên cứu bổ sung cơ chế đặc thù từ Nghị quyết số 37/2021/QH15 ngày 13/11/2021 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Thanh Hóa để tạo động lực đột phá mới.

Cùng với Nghệ An và Hà Tĩnh, Thanh Hóa với vị trí địa kinh tế đặc biệt, dân số đông và hội tụ đầy đủ yếu tố tự nhiên, xã hội - đang đặt nhiều kỳ vọng vào một quyết sách mang tính “sắp đặt chiến lược”, “điều khiển khéo léo”: bổ sung vùng động lực Bắc Trung bộ trong điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đây sẽ là nền tảng để ba tỉnh chủ động kiến nghị cơ chế, chính sách phù hợp; đồng thời tập trung đầu tư các dự án hạ tầng chiến lược về giao thông, năng lượng, logistics, hình thành sức mạnh liên kết vùng, từng bước khẳng định vị thế trong cấu trúc phát triển quốc gia.

Bài và ảnh: Minh Hằng