Đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh

Bốc xếp container hàng hóa tại cảng Đình Vũ, thành phố Hải Phòng. (Ảnh TRẤN QUỐC)

Đến nay, sau 20 năm ra đời, PCI đang khẳng định vai trò là “la bàn” hỗ trợ các địa phương nâng cao chất lượng điều hành kinh tế, tạo động lực thúc đẩy sự thay đổi trong xây dựng chính sách, pháp luật và môi trường kinh doanh tại Việt Nam.

Tuy nhiên, vấn đề phát sinh chi phí, thời gian xử lý thủ tục hành chính còn kéo dài, khó khăn trong tiếp cận các cơ hội kinh doanh vẫn cần được các địa phương nhận diện, giải quyết triệt để nhằm tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp.

Có nhiều điểm sáng

Báo cáo PCI 2024 ghi nhận sự bứt phá ngoạn mục của thành phố Hải Phòng khi lần đầu tiên dẫn đầu bảng xếp hạng với 74,84 điểm, vượt qua Quảng Ninh - địa phương giữ vị trí quán quân suốt bảy năm liên tiếp. Đây là minh chứng cho những nỗ lực bền bỉ của Hải Phòng trong cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục và thúc đẩy đầu tư. Theo đó, Hải Phòng đạt điểm cao ở 7/10 chỉ số thành phần, bao gồm gia nhập thị trường, tiếp cận đất đai, tính minh bạch, chi phí không chính thức, cạnh tranh bình đẳng, tính năng động của chính quyền và thiết chế pháp lý.

Bước chuyển mình mạnh mẽ vươn lên đứng đầu xếp hạng PCI 2024 của Hải Phòng đến từ quá trình nỗ lực cải cách không ngừng nghỉ, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Đứng ở các vị trí tiếp theo trong bảng xếp hạng PCI 2024 là Quảng Ninh đạt 73,20 điểm, Long An đạt 72,64 điểm, Bắc Giang đạt 71,24 điểm và tiếp tục nằm trong top đầu bảng xếp hạng. Top 10 bảng xếp hạng còn có những địa phương như Bà Rịa-Vũng Tàu, Thừa Thiên-Huế, Hậu Giang, Phú Thọ, Đồng Tháp và đặc biệt là Hưng Yên.

Báo cáo PCI 2024 ghi nhận nhiều xu hướng nổi bật trong điều hành kinh tế cấp tỉnh khi điểm số trung vị đạt 67,67 điểm, tăng 1 điểm so với năm trước và là năm thứ 8 liên tiếp vượt mốc 60 điểm, ngưỡng được xem là phản ánh một môi trường kinh doanh thuận lợi. Chỉ số PCI gốc phản ánh chất lượng điều hành kinh tế cốt lõi đạt 68,18 điểm, tiếp tục cải thiện liên tục kể từ năm 2016. Đây là kết quả của sự bền bỉ, kiên trì cải cách của nhiều địa phương và sự giám sát tích cực từ cộng đồng doanh nghiệp.

Một điểm sáng đáng mừng khi cộng đồng doanh nghiệp tiếp tục đánh giá cao về thủ tục đăng ký doanh nghiệp và có tới 93% doanh nghiệp được khảo sát cho rằng thủ tục minh bạch, 91% nhận được hướng dẫn rõ ràng đầy đủ, 86% hài lòng về chuyên môn và thái độ của cán bộ tiếp nhận. Việc thanh kiểm tra cũng được doanh nghiệp đánh giá là có sự cải thiện khi tỷ lệ doanh nghiệp bị thanh kiểm tra hơn ba lần trong năm đã giảm còn 5%, thấp nhất từ trước đến nay.

Thủ tục hành chính trực tuyến cũng mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp khi có đến 79% doanh nghiệp cho biết không gặp khó khăn khi thực hiện, 79% cho biết việc thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến giúp giảm thời gian, chi phí. Chỉ 2,3% doanh nghiệp cho biết chi phí không chính thức chiếm hơn 10% doanh thu, tiếp nối xu hướng giảm dần đều từ năm 2010, giảm mạnh so với mức gần 13% năm 2006 (năm khảo sát đầu tiên).

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhận định, PCI 2024 cho thấy bức tranh tích cực về chất lượng điều hành kinh tế cấp tỉnh. Đây không chỉ là công cụ đánh giá mà còn là động lực thúc đẩy các địa phương cạnh tranh lành mạnh, học hỏi lẫn nhau trong tiến trình cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Các chỉ số thành phần của PCI 2024 ghi nhận sự cải thiện rõ rệt với chỉ số gia nhập thị trường tăng từ 7,31 điểm năm 2023 lên 7,72 điểm năm 2024, nhờ việc rút ngắn thời gian cấp phép kinh doanh và số hóa quy trình đăng ký. Tính minh bạch đạt 6,51 điểm, tăng 0,41 điểm so với năm 2023. Chỉ số chi phí không chính thức giảm từ 7,08 điểm năm 2023 xuống còn 6,77 điểm năm 2024. Chất lượng đào tạo lao động cũng cải thiện, với 68% doanh nghiệp hài lòng với kỹ năng lao động địa phương, tăng từ 63% năm 2023.

Nỗ lực xóa bỏ các rào cản cho doanh nghiệp

Phó Tổng Thư ký VCCI, Giám đốc Dự án PCI Đậu Anh Tuấn cho biết, mặc dù chất lượng điều hành kinh tế cấp tỉnh đã cải thiện đáng kể sau hơn 20 năm (từ PCI kỳ đầu tiên), nhưng bên cạnh những điểm sáng đã được ghi nhận, vẫn còn một số rào cản tồn tại đang cản trở doanh nghiệp phát triển. Theo đó, chất lượng xử lý thủ tục hành chính có dấu hiệu chững lại khi gần 24% doanh nghiệp cho biết, phải dành hơn 10% thời gian để tìm hiểu và thực hiện các quy định của pháp luật, tăng 4% so với mức 20% của giai đoạn năm 2022-2023. Có 22% doanh nghiệp phản ánh sự trùng lặp nội dung kiểm tra, tăng 8,5% so với năm trước. Tiếp cận tín dụng, tìm kiếm khách hàng, biến động thị trường vẫn là những khó khăn lớn suốt nhiều năm nay của các doanh nghiệp...

Theo ý kiến của một số chuyên gia kinh tế, thách thức lớn nhất trong cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh chính là thay đổi tư duy, cách tiếp cận của đội ngũ lãnh đạo, cán bộ, công chức địa phương. Thực tế trong PCI 2024, tính năng động tiên phong của bộ máy chính quyền tại một số địa phương có dấu hiệu giảm sút khi điểm số trung bình của chỉ số thành phần này đạt 6,29 điểm, thấp hơn đáng kể so với mức 6,68 điểm năm 2023. Theo đó, 77% doanh nghiệp cho biết chính quyền tỉnh, thành phố linh hoạt trong khuôn khổ pháp luật nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp, giảm 9% so với giai đoạn 2021-2022... Những con số này cho thấy chính quyền các địa phương cần rốt ráo vào cuộc hơn nữa để nỗ lực triển khai chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm trong thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước.

Do đó, để tạo ra được động lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tạo tiền đề cho tăng trưởng kinh tế, vấn đề cốt lõi chính là tư duy, quyết tâm, tinh thần năng động, cầu thị, lắng nghe của lãnh đạo chính quyền các địa phương. Theo chia sẻ của Bí thư Thành ủy Hải Phòng Lê Tiến Châu, vị trí dẫn đầu PCI 2024 là kết quả của sự đồng lòng từ chính quyền đến cộng đồng doanh nghiệp. Hải Phòng đã tập trung xây dựng chính quyền số, cải cách thủ tục hành chính và tạo môi trường đầu tư minh bạch, hướng tới mục tiêu trở thành thành phố cảng quốc tế hiện đại.

Đồng thời, Hải Phòng cũng đã thực hiện giao nhiệm vụ cụ thể gắn với trách nhiệm cá nhân từng cán bộ, đảng viên, theo phương châm “rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền”. Mặt khác, lãnh đạo Hải Phòng thường xuyên đối thoại với cộng đồng doanh nghiệp để kịp thời nhận diện những “điểm nghẽn”, tháo gỡ khó khăn, tích cực hỗ trợ doanh nghiệp trong sản xuất kinh doanh. Hải Phòng luôn cam kết duy trì và nâng cao chất lượng điều hành, bảo đảm doanh nghiệp và người dân không bị gián đoạn trong quá trình tái cấu trúc bộ máy hành chính sau sáp nhập đơn vị hành chính; tiếp tục học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương khác để duy trì vị thế dẫn đầu.

Với sự phấn đấu cải thiện các chỉ số PCI của các địa phương sau nhiều năm, Việt Nam đang tiến gần hơn đến mục tiêu xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi và cạnh tranh. Tuy nhiên, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho rằng, để duy trì đà tăng trưởng và đáp ứng kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp, các địa phương cần đẩy mạnh cải cách hành chính, giảm chi phí phát sinh và tạo điều kiện bình đẳng cho mọi loại hình doanh nghiệp theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Đồng thời, các địa phương cần nêu cao tinh thần năng động, tiên phong, đẩy mạnh số hóa quy trình và nâng cao năng lực cán bộ thực thi - đây cũng chính là chìa khóa để rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính, tạo lập môi trường kinh doanh an toàn cho doanh nghiệp. Có như vậy mới tạo ra những đột phá chiến lược cho môi trường kinh doanh trong năm 2025 và các năm tiếp theo với tinh thần bình đẳng, cùng phát triển; lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, từ đó đưa nền kinh tế Việt Nam đi lên phát triển nhanh và bền vững trong thời gian tới.

MINH DŨNG