Đẩy mạnh phân quyền cho Thủ đô Hà Nội: tạo đột phá phát triển nhà ở xã hội

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai các dự án NƠXH tại Thủ đô vẫn gặp nhiều vướng mắc. Do đó, nhiều chuyên gia cho rằng, cần thiết phải phân quyền mạnh mẽ cho Hà Nội trong việc phê duyệt, triển khai và quản lý các dự án NƠXH nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, tạo bước đột phá cho chính sách nhà ở.

Nhu cầu cấp bách về NƠXH

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, giai đoạn 2021 – 2025, TP cần thêm khoảng 6,8 triệu m² sàn NƠXH, tương đương hàng trăm nghìn căn hộ để đáp ứng nhu cầu của công nhân khu công nghiệp, người lao động thu nhập thấp và một bộ phận cán bộ, công chức. Trong khi đó, tiến độ thực hiện các dự án NƠXH còn rất chậm: nhiều dự án được phê duyệt từ lâu nhưng chưa khởi công, hoặc đang thi công dở dang kéo dài.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ những rào cản thủ tục, như: thẩm quyền phê duyệt dự án; định giá tiền sử dụng đất; bố trí quỹ đất trong các dự án thương mại, cũng như cơ chế ưu đãi tài chính cho chủ đầu tư. Trong nhiều trường hợp, TP phải xin ý kiến hoặc chờ quyết định từ các Bộ, ngành dẫn tới mất thời gian, làm chậm tiến độ triển khai.

“Nếu cứ giữ cơ chế phân cấp nhỏ giọt như hiện nay, Hà Nội khó có thể đáp ứng nhu cầu NƠXH khổng lồ, bởi Thủ đô vừa có tốc độ đô thị hóa nhanh nhất, vừa là nơi tập trung đông đảo lao động nhập cư. Muốn giải bài toán này, giải pháp căn cơ nhất là phân quyền mạnh mẽ, cho Hà Nội tự quyết định nhiều vấn đề quan trọng thay vì phụ thuộc quá nhiều vào T.Ư” - ông Nguyễn Minh Tuấn – chuyên gia quy hoạch đô thị nhìn nhân.

Nhu cầu NƠXH tại Thủ đô ngày càng tăng cao.

Trước những khó khăn, vướng mắc nêu trên tại dự thảo Nghị quyết Quy định một số chính sách đầu tư, hỗ trợ thực hiện dự án đầu tư xây dựng NƠXH trên địa bàn TP. Theo đó, đối với dự án xây dựng NƠXH độc lập chủ đầu tư được thành phố hỗ trợ tối đa 50% chi phí đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật bên ngoài tòa nhà. Đối với các dự án đầu tư xây dựng NƠXH chỉ để cho thuê, cho thuê mua thì chủ đầu tư được hỗ trợ toàn bộ các kinh phí thực hiện xây dựng hạ tầng kỹ thuật bên ngoài tòa nhà.

Đối với các công trình hạ tầng xã hội mà TP quyết định đầu tư thì UBND TP sẽ chi trả phần kinh phí đầu tư hạ tầng kỹ thuật của ô đất dự kiến bố trí công trình hạ tầng xã hội. Như vậy, việc chủ đầu tư không phải chi trả chi phí hạng mục này có thể giúp giá NƠXH thấp hơn, cùng nhiều cơ chế ưu đãi khác cũng được TP đề xuất kèm theo.

Theo chuyên gia về quy hoạch đô thị ThS. KTS Trần Tuấn Anh, việc đề xuất những chính sách đặc thù và cần đẩy mạnh phân quyền cho Thủ đô Hà Nội trong công tác phát triển NƠXH, bởi Hà Nội có tính đặc thù cao, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa lớn nhất cả nước, nhu cầu về NƠXH không chỉ đến từ người lao động thu nhập thấp mà còn từ cán bộ, công chức, lực lượng vũ trang, sinh viên… Đây là nhóm đối tượng đặc biệt, khác với nhiều địa phương khác. Do đó, cần một cơ chế riêng, linh hoạt và mạnh mẽ để TP chủ động điều phối.

Thứ hai, giảm áp lực hành chính, rút ngắn thời gian, do hiện nay nhiều khâu phê duyệt dự án NƠXH phải trình Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Bộ NN & MT…, khiến thời gian thực hiện kéo dài gấp đôi, gấp ba so với dự kiến. Nếu được phân quyền, UBND TP Hà Nội có thể tự phê duyệt, từ đó rút ngắn đáng kể thời gian và giảm chi phí cơ hội.

“Việc đẩy mạnh phân quyền cũng cho phép chính quyền Thủ đô chủ động bố trí quỹ đất và nguồn lực, nếu có quyền chủ động TP sẽ linh hoạt hơn trong việc sử dụng quỹ đất 20% trong các dự án thương mại hoặc phát triển riêng các khu NƠXH tập trung gần các khu công nghiệp, tuyến giao thông công cộng. Cùng với đó là tạo điều kiện huy động nguồn lực xã hội hóa, khi TP được phân quyền, các cơ chế ưu đãi có thể được triển khai nhanh hơn, rõ ràng hơn, giúp tăng sức hút đối với khu vực tư nhân” - chuyên gia Trần Tuấn Anh phân tích.

Cần xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng

Tuy nhiên, theo đánh giá việc phân quyền mạnh mẽ cho Hà Nội cũng đặt ra một số thách thức cần được lường trước: Thứ nhất là nguy cơ thiếu đồng bộ, nếu mỗi địa phương áp dụng cơ chế riêng, có thể dẫn tới sự chênh lệch lớn giữa các tỉnh, gây khó khăn trong quản lý chung của Chính phủ. Thứ hai là rủi ro về minh bạch, tiêu cực khi được trao nhiều quyền lực, Hà Nội phải đồng thời siết chặt cơ chế giám sát, tránh tình trạng lợi dụng chính sách để trục lợi từ đất đai. Thứ ba là sức ép về ngân sách việc triển khai ưu đãi tài chính, tín dụng cần tính toán kỹ để không tạo gánh nặng cho ngân sách TP.

“Phân quyền là điều tất yếu, nhưng song hành phải là trách nhiệm giải trình và cơ chế kiểm soát minh bạch. Nếu Hà Nội có quyền tự quyết, TP cũng phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ và người dân về hiệu quả, chất lượng các dự án NƠXH” - PGS. TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho hay.

Việc phân quyền mạnh mẽ cho Thành phố trong xây dựng và phát triển NƠXH là yêu cầu tất yếu.

Theo Phó Chủ tịch Câu lạc bộ BĐS Hà Nội Nguyễn Thế Điệp, để chính sách phân quyền cho Hà Nội phát huy hiệu quả, các chuyên gia đưa ra một số giải pháp, gồm: Xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, Chính phủ cần ban hành nghị định hoặc quyết định riêng, quy định cụ thể những lĩnh vực được phân quyền, tránh tình trạng chồng chéo, lẫn lộn trách nhiệm;

Tăng cường giám sát và minh bạch hóa, Hà Nội phải xây dựng hệ thống công khai thông tin dự án NƠXH, từ quy hoạch, lựa chọn chủ đầu tư, giá bán, đến tiến độ thực hiện; Đổi mới phương thức huy động vốn, ngoài ngân sách nhà nước, Hà Nội cần kêu gọi doanh nghiệp tư nhân, quỹ đầu tư tham gia phát triển NƠXH thông qua các hình thức hợp tác công – tư (PPP).

“Cùng với đó TP cần gắn kết phát triển NƠXH với hạ tầng đô thị, không chỉ xây dựng căn hộ, mà phải chú trọng phát triển đồng bộ trường học, y tế, giao thông, dịch vụ công cộng quanh khu NƠXH, tạo ra những khu đô thị bền vững. Đồng thời, thí điểm trước, nhân rộng sau, có thể lựa chọn một số địa bàn đang có nhu cầu lớn về NƠXH (như Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức) để thí điểm phân quyền mạnh, sau đó rút kinh nghiệm, điều chỉnh và mở rộng” – ông Nguyễn Thế Điệp cho hay.

Các chuyên gia đều chung quan điểm, trong bối cảnh Hà Nội đang đứng trước áp lực rất lớn về nhu cầu nhà ở, việc phân quyền mạnh mẽ cho Thành phố trong xây dựng và phát triển NƠXH là yêu cầu tất yếu. Đây không chỉ là giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn về thủ tục, mà còn là chìa khóa để Thủ đô chủ động hơn trong việc đảm bảo an sinh xã hội, hướng tới mục tiêu xây dựng một đô thị hiện đại, văn minh và đáng sống. Nếu chính sách phân quyền được thiết kế minh bạch, có cơ chế giám sát hiệu quả và đi kèm những giải pháp đồng bộ, Hà Nội hoàn toàn có thể tạo nên đột phá trong phát triển NƠXH, góp phần lan tỏa mô hình này đến các địa phương khác.

Doãn Thành