Dạy xóa mù chữ ở vùng cao Quảng Trị: Nữ nhà giáo góp sức đẩy lùi 'giặc dốt'

Cô Trần Thị Châu giúp học viết viết từng nét chữ.

Hơn hai thập kỷ bền bỉ gắn bó với vùng cao Quảng Trị, cô giáo Trần Thị Châu, giáo viên Trường Mầm non A Xing (xã Lìa, tỉnh Quảng Trị), không chỉ tận tụy chăm sóc, dạy dỗ trẻ mầm non mà còn lặng lẽ “gieo” từng con chữ cho người lớn.

Với cô Châu, dạy xóa mù chữ là lựa chọn xuất phát từ trách nhiệm và tình thương dành cho đồng bào Pa Kô, Vân Kiều nơi vùng biên giới.

Cô Châu đến từng nhà học viên để gọi chị em đến lớp học.

Hành trình từ ươm mầm cây đến "ươm mầm" tri thức

Sau khi tốt nghiệp Trường Lâm nghiệp Quy Nhơn, cô Châu về công tác tại Nông trường cao su Hướng Hóa.

Chứng kiến cuộc sống của người dân và các em nhỏ Pa Kô, Vân Kiều, cùng ước mơ được đứng trên bục giảng khiến cô quyết định rẽ lối học tiếp nghề giáo.

Đến năm 2002, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị, cô Trần Thị Châu lên công tác tại Trường Tiểu học A Xing, xã A Xing, huyện Hướng Hóa (nay là xã Lìa, tỉnh Quảng Trị).

Thời điểm ấy, bản làng còn vô vàn thiếu thốn, chưa có trường lớp, trẻ con chạy chân trần ngoài sân, phụ huynh phần lớn không biết chữ. Cô Châu phụ trách một lớp gần 60 trẻ, vừa chăm sóc vừa dạy chữ trong điều kiện hết sức chật vật.

Những năm sau, cô dạy hợp đồng tại Trường Mầm non Tân Long (xã Tân Long) và mở lớp mầm non tại nhà.

Đến năm 2007, cô Châu chính thức được biên chế tại Trường Tiểu học A Xing (xã A Xing, huyện Hướng Hóa cũ). Cùng năm đó, Trường Mầm non A Xing được thành lập và cô vào dạy tại trường. Niềm khát khao được đứng lớp, được làm giáo viên mầm non của cô bấy lâu mới thành hiện thực.

Những ngày đầu bám bản, bám trường, cuộc sống đồng bào còn nhiều khó khăn, trẻ em chưa quen tiếng phổ thông, phụ huynh thiếu điều kiện quan tâm việc học. Nhưng chính những ánh mắt ngây thơ, xen lẫn rụt rè của trẻ đã níu chân cô ở lại.

“Làm giáo viên vùng khó, nhất là mầm non, phải làm việc bằng cái tâm, coi trẻ như con mình thì mới gắn bó lâu dài được”, cô Châu chia sẻ.

Góp sức dạy chữ, mong bà con biết đọc, viết

Không dừng lại ở việc dạy trẻ, trong quá trình đi vận động học sinh ra lớp, cô Châu nhận ra một thực tế khác, đó là nhiều phụ huynh, đặc biệt là phụ nữ trung niên, gần như không biết chữ hoặc đã “tái mù”. Việc ký tên, đọc giấy tờ, tính toán mua bán đều phải nhờ người khác.

Ai đến nhà nhờ, cô lại cầm tay chỉ chữ cái, dạy viết tên mình, tập ký giấy tờ. Khi địa phương triển khai các lớp xóa mù chữ, cô là một trong những người đầu tiên xung phong đứng lớp.

“Tôi chỉ mong bà con biết đọc, biết viết, tự tin hơn trong cuộc sống, từ đó nâng cao đời sống cho gia đình”, cô Châu nói.

Việc dạy cho bà con biết chữ là niềm mong mỏi của cô Châu sau nhiều năm gắn bó với vùng khó.

Theo cô Châu, những ngày đầu đến lớp, chị em phụ nữ rất ngại. Tuổi đã lớn mà vẫn phải cắp sách tới trường, nhiều người mặc cảm, e dè. Nhưng khi tiếp xúc với con chữ, đọc được một dòng, viết được tên mình, họ vui và hào hứng hẳn.

Đối tượng học viên chủ yếu là người trung niên, khả năng tiếp thu chậm, nên cô và đồng nghiệp chọn cách dạy nhẹ nhàng, gần gũi. Ngoài dạy chữ, giáo viên còn đóng vai trò là người bạn của chị em.

Có buổi lên lớp, việc dạy học được lồng ghép bằng những câu chuyện gia đình, chuyện nương rẫy; rồi tổ chức trò chơi đánh vần, tập viết để lớp học bớt căng thẳng, thêm ấm áp.

Buổi tối, khi bản làng lên đèn, cô Châu lại đến từng nhà vận động chị em đến lớp xóa mù chữ. Khi mọi người có mặt đông đủ, bài giảng mới bắt đầu. Lớp học thường từ khoảng 18h30 đến gần 22h. Có học viên đi bộ vài cây số mới tới nơi.

“Tôi mua cho mỗi người một chiếc đèn pin nhỏ. Dạy xong, tôi cũng soi đèn mà về”, cô cười hiền.

Cô Châu hướng dẫn học viên tập đọc.

Khó nhất, theo cô Châu là giữ người học. Nhiều người nghỉ vì bận việc nhà, việc rẫy. Khi đó, cô lại đến tận nhà vận động: “Tôi nói thật lòng, học để biết đọc giấy tờ, đỡ bị lừa, để tính toán khi mua bán. Mình nói đúng cái họ cần thì họ nghe”.

Con chữ làm thay đổi bản làng

Trong mỗi buổi học, điều cốt lõi mà cô Châu hướng đến là giúp học viên biết đọc, biết viết, biết tính toán. Quá trình giảng dạy không ít gian nan bởi bà con lớn tuổi, người nhớ nhanh, người hay quên; tay đã quen lao động nương rẫy nên cầm bút rất khó. Cô phải nắn nót từng nét chữ, kiên nhẫn sửa từng lỗi nhỏ.

Có học viên nhà xa, trước buổi học cô lại đi vận động, động viên, nắm bắt tâm tư, coi học viên như người thân trong gia đình. Bằng những nỗ lực bền bỉ ấy, “trái ngọt” dần xuất hiện, hầu hết học viên hoàn thành lớp học đều biết đọc, biết viết, biết tính toán cơ bản.

Ở bản Kỳ Tăng, nhiều người mẹ từng không biết chữ nay đã có thể ký tên, tính tiền, đọc được thơ con viết. “Có hôm thấy một chị đọc được bài thơ con tặng, tôi rưng rưng. Nghĩ lại bao nhiêu đêm đi dạy dưới mưa gió, tự nhiên thấy ấm lòng”, cô Châu xúc động.

Người ta bảo cô vất vả, cô chỉ cười: “Mình gieo chữ đâu chỉ để họ biết đọc, mà để họ biết tin vào chính mình”. Chính niềm tin ấy đã giúp nhiều phụ nữ Pa Kô mạnh dạn hơn trong giao tiếp, chủ động học hỏi cách làm ăn, quan tâm hơn đến việc học của con cái.

Không chỉ đứng lớp, cô Châu còn miệt mài gõ cửa khắp nơi để tìm nguồn lực hỗ trợ giáo dục vùng khó.

Cô Châu vận động tặng học viên từng chiếc áo.

Trên hành trình "ươm mầm" tri thức ấy, cô có sự đồng hành thầm lặng của chồng là Đỗ Xuân Thành, giáo viên Trường Tiểu học và THCS A Xing. Vợ chồng cô cùng nhau may áo, gom sách vở, chuẩn bị từng phần quà nhỏ, lặn lội đến tận nhà học sinh để động viên.

Với những cống hiến bền bỉ cho giáo dục vùng cao, năm 2023, cô Trần Thị Châu vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú.

Năm 2025, cô tiếp tục được chọn là nhà giáo tiêu biểu của Quảng Trị, được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT tặng Bằng khen. Nhưng với cô, phần thưởng lớn nhất vẫn là sự trưởng thành của học trò và những đổi thay tích cực trong bản làng.

Giữa núi rừng Quảng Trị, người nữ giáo viên mảnh mai ấy vẫn lặng lẽ gieo chữ, nối nhịp yêu thương, để từ những lớp học nhỏ, ánh sáng tri thức lan tỏa, thắp lên niềm tin và hy vọng cho một vùng cao còn nhiều gian khó.

Đăng Đức