Đề án siêu cảng 5,4 tỷ USD ở Cần Giờ: Cân nhắc hài hòa lợi ích

Tạo 8.000 việc làm tại cảng

Ngày 23/10, Sở GTVT TPHCM cho biết, Tổ công tác thực hiện đề án nghiên cứu xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ do sở làm Tổ trưởng đang tiếp thu các ý kiến, hoàn chỉnh đề án gửi các bộ, ngành, UBND các tỉnh vùng Đông Nam bộ, chuyên gia, nhà khoa học để tiếp tục lấy ý kiến. Trên cơ sở đó, UBND TPHCM sẽ hoàn thiện đề án nghiên cứu xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ trình Thủ tướng Chính phủ, dự kiến trong tháng 11/2023.

Theo đó, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ (huyện Cần Giờ, TPHCM) có mức đầu tư dự kiến gần 5,4 tỷ USD. Theo đề án, vị trí cảng là khu vực cù lao Con Chó nằm ở cửa sông Cái Mép, thuộc vùng đệm khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, không ảnh hưởng đến vùng lõi khu dự trữ. Nơi đây nằm biệt lập với các khu vực lân cận, hiện có kết nối thuận lợi với luồng hàng hải và luồng đường thủy. Về quy mô, tổng chiều dài cầu cảng chính dự kiến khoảng 7 km và bến sà lan khoảng 2 km để đón tàu có trọng tải lên đến 250.000 DWT… Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ sẽ sử dụng điện để trở thành cảng xanh đầu tiên tại Việt Nam.

Theo tính toán, việc khai thác hết công suất cảng Cần Giờ sẽ đóng góp cho ngân sách 34.000 - 40.000 tỷ đồng/năm. Cảng tạo ra 6.000 - 8.000 việc làm tại cảng và hàng chục ngàn việc làm ở các khâu dịch vụ hậu cần, trung tâm logistics và khu phi thuế quan. Dự án được chia làm 7 giai đoạn thực hiện, trong đó giai đoạn 1 dự kiến khai thác từ năm 2027 và hoàn thành đầu tư vào năm 2045.

Phối cảnh cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ ở TPHCM.

Theo ông Trần Tấn Phúc, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Tư vấn thiết kế Cảng - Kỹ thuật biển (Portcoast), khu vực dự kiến xây cảng Cần Giờ tại cù lao Con Chó (xã Thạnh An, huyện Cần Giờ), cạnh cửa sông Cái Mép - Thị Vải, gần các tuyến hàng hải quốc tế đi qua Biển Đông. Vị trí xây dựng cảng Cần Giờ có nhiều lợi thế cạnh tranh, thu hút nguồn hàng quốc tế tới từ các quốc gia trong khu vực như Campuchia, Thái Lan, Brunei, Philippines, khu vực phía nam Trung Quốc.

“Thời gian qua, hãng tàu MSC đang rất quan tâm, tìm hiểu, mong muốn tham gia hợp tác và đang tích cực phối hợp với Công ty CP Cảng Sài Gòn nghiên cứu đầu tư Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Từ 13 năm trước, tôi đã khẳng định Việt Nam hội tụ đầy đủ thuận lợi về vị trí địa lý, mọi điều kiện, chỉ yếu về hãng tàu. Nếu không có đề xuất của hãng tàu MSC, để làm được cảng trung chuyển ở bất cứ vị trí nào cũng rất khó”, ông Phúc nói.

Không đánh đổi bằng mọi giá!

Vị trí dự kiến xây dựng cảng.

TS Trần Du Lịch, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia cho rằng, dự án có thể giúp Việt Nam có được cảng trung chuyển quốc tế đầu tiên, phát huy vị thế mặt tiền cửa ngõ đại dương nhưng dự án cần giải quyết được 2 vấn đề. Đầu tiên là dự án có xung đột lợi ích với các cảng lân cận và trong khu vực hay không. Cần xác định quan điểm cảng Cần Giờ sẽ cùng cảng Cái Mép - Thị Vải hiện hữu của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành trung tâm cảng biển tầm cỡ quốc tế. Cần bỏ tư duy hành chính địa phương mà phải có cấp trung ương đóng vai trò điều phối vùng, điều phối cả cụm cảng cùng phát triển, không để xảy ra tình trạng phát triển chỗ này làm xung đột lợi ích, làm suy yếu chỗ kia. Thứ hai, phải đánh giá kỹ tác động môi trường, không có dự án nào không gây tác động, nhưng phải đặt trong tổng thể và lựa chọn những lợi ích kinh tế xã hội lớn hơn cho đất nước.

Trong khi đó, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, vừa phát triển cảng Cần Giờ vừa bảo vệ khu sinh quyển thực sự là bài toán khó. Theo ông Sơn, cần quy hoạch hệ thống hạ tầng đường bộ, đường sắt kết nối cảng Cần Giờ đi từ hướng Bà Rịa - Vũng Tàu sang, chứ không đi qua rừng sinh quyển Cần Giờ của TPHCM. Việc giữ lại khu dự trữ sinh quyển không chỉ có lợi về mặt môi trường cho TPHCM mà cho cả các tỉnh thành trong vùng, nhất là Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Đồng Nai. Các tỉnh này có trách nhiệm chia sẻ, hợp tác cùng TPHCM trong bài toán phát triển kinh tế biển tại Cần Giờ. Bởi trục hạ tầng kết nối này không chỉ phục vụ cho TPHCM mà cả vùng cùng phát triển vận tải hàng hóa, tăng hiệu quả logistics, giảm giá thành.

Tương tự, PGS. Kiều Tuấn Đạt (Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp TPHCM) cho rằng, việc xây dựng cảng Cần Giờ chắc chắn ảnh hưởng đến vùng sinh quyển, vấn đề là làm sao đảm bảo hài hòa. Ông Đạt đề xuất có thể nghiên cứu dời cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ về hướng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hoặc ra phía biển để không tác động tiêu cực đến vùng sinh quyển.

Phát biểu tại hội nghị lấy ý kiến về đề án nghiên cứu xây dựng cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ mới đây, ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch UBND TPHCM khẳng định, thành phố nhận thức rõ không đánh đổi bằng mọi giá mà có sự cân nhắc để hài hòa lợi ích về kinh tế xã hội với môi trường, hướng tới phát triển bền vững. Theo đó, có 4 vấn đề chính cần tiếp tục nghiên cứu, cân nhắc kỹ.

Thứ nhất, đánh giá xung đột kinh tế khi triển khai dự án với các cảng biển hiện hữu và cảng theo quy hoạch. Thứ hai, ảnh hưởng giữa phát triển cảng, hạ tầng phục vụ bến cảng tới quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của huyện Cần Giờ. Thứ ba, sự tác động của dự án đến Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ. Thứ tư, cần đánh giá chung về tác động của cảng nếu hình thành theo đề án, theo các giai đoạn phát triển thì tác động thế nào tới kinh tế xã hội, không chỉ TPHCM mà của vùng, đất nước.

DUY QUANG