Để bảo vệ di sản văn hóa cộng đồng hiệu quả

Tập huấn Chương trình hỗ trợ bảo vệ di sản văn hóa cộng đồng. Ảnh: Q.Anh

Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa Nguyễn Đức Tăng cho biết, buổi tập huấn nhằm hỗ trợ các cộng đồng nắm giữ, thực hành di sản nhận diện và giải quyết các thách thức trong bảo vệ di sản văn hóa hướng đến sự phát triển bền vững. Đây cũng là dịp để cộng đồng tham gia có cơ hội nâng cao năng lực trong việc bảo vệ di sản văn hóa, vừa là cơ hội để cộng đồng có thể tự giới thiệu, chia sẻ thông tin cũng như mở rộng các cơ hội hợp tác và kết nối.

Các khách mời thảo luận về nhiều vấn đề như: Phát triển di sản bền vững, mở rộng thị trường cho những sản phẩm địa phương; phát triển và quản lý du lịch di sản; bình đẳng giới, trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái; tính xác thực về văn hóa, quyền sở hữu địa phương và ra quyết định trong công tác bảo vệ và phát huy di sản văn hóa.

Nghệ nhân trẻ Nguyễn Công Đạt chia sẻ về chương trình Dự án “Phục hồi nghề khắc in mộc bản Thanh Liễu (thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương”. Theo đó, nghề khắc in mộc bản Thanh Liễu xuất hiện tại Hải Dương đến nay đã được gần 600 năm. Tuy nhiên, giống với đa số các nghề truyền thống khác, nghề in khắc mộc bản ở Thanh Liễu cũng đối mặt với nguy cơ mai một. Hiện, các nghệ nhân tại đây đang cố gắng gìn giữ và tiếp nối nghề của cha ông để lại, thông qua việc nhận khôi phục các mộc bản cổ, phục chế các ván in cổ, khắc mới kinh sách Phật giáo theo lối cổ cho các ngôi chùa như chùa Trăm Gian (Hải Dương), chùa Cổ Loan (Ninh Bình), chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang)...

Các nghệ nhân chia sẻ về kinh nghiệm bảo tồn di sản của mình. Ảnh: Q.Anh

Tại chương trình, nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ về hành trình bảo tồn và phát triển nghề con giống bột Xuân La; Nghệ nhân Nguyễn Thị Bích Ngọc chia sẻ về Dự án “Photovoice – Ghi lại văn hóa địa phương của người Thái ở bản Hoa Tiến (huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An)...

Theo TS Lê Thị Minh Lý, Ủy viên Hội đồng DSVH quốc gia, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, tiêu chí để nhận diện di sản văn hóa phi vật thể phải là di sản đang tồn tại, đang sống trong cộng đồng; được cộng đồng sáng tạo, duy trì và chuyển giao từ đời này sang đời khác. Ngoài ra, di sản đó phản ánh sự đa dạng văn hóa và tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng, nhóm người.

TS Lê Thị Minh Lý cũng chỉ ra đội ngũ những người bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, cách thức bảo đảm sự tham gia của cộng đồng cùng những thách thức trong quá trình bảo vệ và phát huy giá trị di sản tại cộng đồng.

Từ chia sẻ của các chuyên gia, cộng đồng được trang bị kiến thức nhận diện, lựa chọn di sản để giới thiệu. Mặt khác, chương trình tập huấn cũng trang bị cho các học viên nhiều kỹ năng nhằm tự phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống của cộng đồng nơi cư trú như: Nhận diện, phân tích, lựa chọn để giới thiệu các di sản văn hóa mà chính họ là chủ thể.

Được biết, trong năm 2025, chương trình hỗ trợ 9 nhóm dự án trên khắp cả nước gồm: Tổ chức lớp tập huấn “Nâng cao kỹ thuật dệt - may” cho thợ dệt thổ cẩm xã Hòa Xuân, thành phố Buôn Ma Thuột; nâng cao năng lực cho phụ nữ ở Pà Cò, Mai Châu, Hòa Bình từ kỹ thuật thủ công truyền thống; kỹ thuật dệt truyền thống của người Thái Dọ tại các bản làng người Thái, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An; Sưu tầm và lưu trữ truyện cổ các dân tộc Chăm, Thái, Khmer, Tày ở Bình Thuận, Điện Biên, Sóc Trăng và Thái Nguyên; nghề khắc in mộc bản Thanh Liễu (thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương); phát triển du lịch cộng đồng làng Tà Lài (huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai); văn hóa địa phương của người Thái ở Hoa Tiến (huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An); trao truyền nghệ thuật chạm khắc vật dụng thiêng bằng kim loại trong nghi lễ cho thế hệ trẻ Chăm (huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận); nghề làm hoa giấy Thanh Tiên (huyện Phú Vang, thành phố Huế).

Hoàng Lân