Để phụ nữ tham gia và dẫn đầu kỷ nguyên số

Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam Pauline Tamesis tham gia Diễn đàn vì trẻ em Việt Nam. (Nguồn: UN)

Với tư cách là Điều phối viên thường trú LHQ tại Việt Nam, bà nhận định thế nào về vai trò của phụ nữ khi Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới?

Chiếm 50,1% dân số Việt Nam (theo Tổng cục Thống kê 2023), phụ nữ và trẻ em gái có tiềm năng thúc đẩy cuộc cách mạng số của đất nước. Công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành nền tảng của nền kinh tế và xã hội hiện đại, nhưng lợi ích và cơ hội của chúng không được phân bổ đồng đều.

Trong kỷ nguyên mới, phụ nữ và trẻ em gái có thể gặt hái những lợi ích kinh tế từ chuyển đổi số, tiếp cận các kỹ năng, cơ hội và dịch vụ mới, bằng cách thu hẹp khoảng cách giới trong kỹ thuật số và trao quyền tiếp cận bình đẳng với công nghệ số, dịch vụ tài chính, thị trường và mạng lưới.

Hiệp ước Kỹ thuật số toàn cầu (GDC) cung cấp một khuôn khổ toàn diện cho tương lai số và khẳng định chắc chắn rằng chúng ta không thể đạt được tương lai đầy hứa hẹn đó nếu không giải quyết các rào cản có hệ thống đối với phụ nữ và trẻ em gái, bảo đảm họ có thể lãnh đạo, tham gia và gặt hái thành quả trong tương lai số, đồng thời bảo đảm an toàn và quyền riêng tư trực tuyến.

Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt tiếp Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam Pauline Tamesis tại Hà Nội, ngày 5/3. (Ảnh: Quang Hòa)

Theo bà, đâu là những thành tựu nổi bật của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền của phụ nữ và trẻ em gái?

Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc bảo đảm quyền của phụ nữ và trẻ em gái, nhờ vào khuôn khổ pháp lý vững chắc và các chính sách chủ động.

Bình đẳng giới hiện đã được đưa sâu vào các luật quan trọng, bao gồm Luật Bình đẳng giới; Luật Phòng, chống bạo lực gia đình; Luật Phòng, chống mua bán người; Luật Lao động; Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi gần đây và các luật khác. Điều này giúp bảo vệ quyền phụ nữ, ngăn ngừa phân biệt đối xử và chống bạo lực trên cơ sở giới.

Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi sẽ có hiệu lực từ tháng 7 tới đã đưa ra các điều khoản quan trọng có tính bao trùm giới, giúp thu hẹp khoảng cách giới trong việc tiếp cận bảo hiểm xã hội tại Việt Nam. Hiện nay, chỉ có 16% phụ nữ từ 65 tuổi trở lên được hưởng lương hưu so với 27,3% nam giới. Luật mới hạ độ tuổi hưởng trợ cấp lương hưu xã hội đối với người cao tuổi không có lương hưu từ 80 xuống 75, nhằm mục đích cân bằng tỷ lệ này. Luật cũng giảm thời gian đóng bảo hiểm để đủ điều kiện hưởng lương hưu từ 20 xuống 15 năm, điều này đặc biệt có lợi cho phụ nữ, những người thường có thời gian đóng bảo hiểm ngắn hơn nam giới do trách nhiệm chăm sóc gia đình.

Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới (2021-2030) là cột mốc quan trọng trong hành trình trao quyền cho phụ nữ trong lãnh đạo và ra quyết định. Các chính sách đã bảo đảm cơ hội bình đẳng để thăng tiến và giữ vai trò lãnh đạo của phụ nữ. Năm 2023, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của phụ nữ ước tính khoảng 67,9%, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu, trong khi tỷ lệ phụ nữ trong lực lượng lao động đạt 48,6%. Hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ do phụ nữ làm chủ (SME) cũng gia tăng đáng kể, với mức tăng trưởng hàng năm ít nhất 2% số lượng doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo trong giai đoạn 2012-2022.

Việt Nam cũng đang giải quyết trực diện vấn đề bạo lực trên cơ sở giới. Đến năm 2024, cả nước đã có hơn 6.000 trung tâm cung cấp các dịch vụ thiết yếu cho nạn nhân của bạo lực gia đình và bạo lực trên cơ sở giới. Các chiến dịch toàn quốc như Tháng hành động vì bình đẳng giới hàng năm đã góp phần nâng cao nhận thức và khơi gợi các cuộc thảo luận vượt qua những định kiến và thúc đẩy tính bao trùm.

Ngoài các cải cách pháp lý, Việt Nam đang tích cực thu hẹp khoảng cách giới trong giáo dục, việc làm và kinh doanh. Quyết định mới đây của Bộ Chính trị về việc miễn học phí tại các trường công lập từ mầm non đến hết trung học phổ thông là một bước ngoặt, bảo đảm rằng mọi trẻ em, cả nam và nữ, đều có thể tiếp cận nền giáo dục chất lượng.

Những thành tựu của Việt Nam là minh chứng cho cam kết xây dựng một xã hội mà phụ nữ và trẻ em gái có thể phát triển, lãnh đạo và sống không có bạo lực và phân biệt đối xử.

Bà Pauline Tamesis thăm và làm việc với Câu lạc bộ Phòng chống bạo lực gia đình tỉnh Điện Biên. (Nguồn: UN)

Vậy phụ nữ Việt Nam nên làm gì để tham gia và dẫn đầu trong “làn sóng số” hiện nay, thưa bà?

Quá trình chuyển đổi số nhanh chóng của Việt Nam, trên cơ sở Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, đang định hình tương lai đất nước. Tuy nhiên, để tiến bộ số thực sự tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống của mọi người dân thì nó phải bao trùm, bảo đảm rằng phụ nữ không bị bỏ lại phía sau.

Trước hết, giáo dục và kỹ năng là điều cần thiết. Ở Việt Nam, phụ nữ chiếm ưu thế trong các ngành công nghệ thấp như nông nghiệp, dệt may và dịch vụ. Để duy trì sức cạnh tranh trong các ngành công nghệ, phụ nữ phải được trang bị các kỹ năng để thích ứng với các công nghệ mới nổi, bao gồm cả AI. Chính phủ Việt Nam và các cơ quan của LHQ đang tích cực xây dựng các tài liệu giáo dục dễ tiếp cận để bảo đảm rằng công nghệ và kỹ năng số mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.

Thứ hai, phụ nữ phải có cơ hội bình đẳng để định hình công nghệ và dẫn đầu đổi mới sáng tạo. Các lĩnh vực STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) thúc đẩy đổi mới, chuyển đổi số và công nghiệp hóa dựa trên AI, nhưng phụ nữ Việt Nam vẫn chưa hiện diện đầy đủ trong các lĩnh vực này. Điều này thể hiện ngay từ trường học, số lượng nam sinh vượt trội hơn hẳn so với nữ sinh trong theo đuổi các lĩnh vực STEM. Tại Việt Nam, chỉ có 36% nữ sinh tốt nghiệp đại học trong các lĩnh vực STEM, hay 78% sinh viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội là nam sinh.

Các nữ sinh theo đuổi giáo dục STEM trước tiên phải vượt qua một loạt các rào cản về mặt hệ thống, xã hội và văn hóa. Nghiên cứu cho thấy, cả giáo viên và nữ sinh đều tiếp thu những định kiến văn hóa về sự phù hợp của họ để theo đuổi STEM. Điều này hạn chế khả năng tiếp cận của phụ nữ với ngành công nghiệp đang phát triển nhanh chóng và là rào cản đối với việc phụ nữ dẫn đầu quá trình chuyển đổi số.

Các nhà hoạch định chính sách đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng cơ hội cho phụ nữ và trẻ em gái tiếp cận nền giáo dục phù hợp và phát triển các chính sách số bình đẳng giới. Việt Nam là quốc gia đi đầu trong việc thúc đẩy Nghị quyết của Đại Hội đồng liên Nghị viện ASEAN (AIPA) về “Chuyển đổi số do phụ nữ dẫn dắt và vì phụ nữ”. Đây là một trong hai nghị quyết duy nhất được thông qua tại AIPA-44 (2023), minh chứng cho cam kết của Việt Nam đối với chuyển đổi số bao trùm giới.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phụ nữ trong thị trường lao động hiện tại để định hình chuyển đổi số. Các doanh nghiệp có thể cung cấp đào tạo và giáo dục để nâng cao kỹ năng cho nhân viên nữ, cũng như hợp tác với các tổ chức giáo dục, kỹ thuật và đào tạo nghề để thiết kế và triển khai chương trình giảng dạy về kỹ năng số. Ngoài ra, các doanh nghiệp có thể tuyển dụng nhiều nữ hơn, đặc biệt ở các vị trí nghiên cứu và phát triển.

Việc phụ nữ ứng dụng công nghệ sẽ tạo ra nhiều giải pháp sáng tạo hơn, có tiềm năng đổi mới hơn, đáp ứng nhu cầu của chính họ và thúc đẩy bình đẳng giới. Bao trùm phụ nữ là chìa khóa để mở ra tiềm năng của chuyển đổi số trong việc duy trì tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam.

Bà Pauline Tamesis cùng các nữ Đại sứ, nhà ngoại giao nữ trải nghiệm văn hóa truyền thống Việt Nam.

Nhân Ngày quốc tế Phụ nữ, bà có thông điệp gì gửi gắm tới phụ nữ Việt Nam?

Tại Việt Nam, Ngày quốc tế Phụ nữ thường tràn ngập những bông hoa tuyệt đẹp nhằm tôn vinh sức mạnh, sự kiên cường và những đóng góp của phụ nữ cho xã hội.

Đặc biệt năm nay chúng ta kỷ niệm 30 năm ngày thông qua Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh. Do đó, Ngày quốc tế Phụ nữ 2025 rất quan trọng để tôn vinh những thành tựu, đối mặt với những thách thức còn tồn tại và mới nổi, kêu gọi trách nhiệm và trên hết là tái cam kết thúc đẩy nhanh bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ.

Cương lĩnh hành động Bắc Kinh được thông qua vào năm 1995 trong thời điểm có nhiều thay đổi: các thể chế dân chủ và nhân quyền đang được củng cố; các phong trào xã hội đang trỗi dậy và tiến lên vì quyền lợi và công lý. Kỷ niệm 30 năm Cương lĩnh hành động Bắc Kinh diễn ra trong năm mà chúng ta đang phải đối mặt với những thách thức toàn cầu cấp bách nhất, bao gồm nền kinh tế mong manh, khủng hoảng khí hậu, mức độ xung đột vũ trang và khủng hoảng nhân đạo chưa từng có, sự xói mòn dân chủ và phản ứng ngược đối với bình đẳng giới, và sự suy giảm niềm tin vào sức mạnh của chủ nghĩa đa phương trong việc đưa ra các giải pháp chung trên toàn cầu.

Cho đến nay, Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh vẫn là khuôn khổ toàn cầu mang tính cách mạng và tiến bộ nhất để thúc đẩy quyền phụ nữ và bình đẳng giới. Một cách tiếp cận tập trung và phối hợp xung quanh Chương trình nghị sự hành động chung Bắc Kinh +30 là rất cần thiết để thực hiện không chỉ Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) 5 bình đẳng giới mà còn là tất cả 17 SDG. Chúng ta phải cùng nhau giảm nghèo, giải quyết tình trạng bất ổn và trao cho phụ nữ tiếng nói, quyền lựa chọn và sự an toàn - những điều sẽ đẩy nhanh việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030.

Hãy cùng nhau tiến lên! Chúc mừng Ngày quốc tế Phụ nữ!

Xin cảm ơn bà!

Thu Trang