Để tiếng đàn đá mãi ngân vang

Suốt 3 tuần qua, không gian Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Khánh Sơn luôn vang vọng những thanh âm thánh thót, ngân nga từ lớp học đàn đá do xã Đông Khánh Sơn tổ chức. Với gần 30 học viên theo học, lớp truyền dạy kỹ thuật sử dụng đàn đá thắp lên niềm yêu thích trong các bạn trẻ về nhạc cụ truyền thống của đồng bào Raglai.

Rộn vang thanh âm đàn đá

Chúng tôi đến lớp học đàn đá khi cô và trò nơi đây say sưa chỉ dạy, học tập từng nốt nhạc trong các bài hát “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”, “Cô gái Khánh Sơn”... Từng nhịp búa gỗ chạm vào phiến đá tạo nên thanh âm trong trẻo, vang vọng, lan xa giữa không gian núi rừng. Tuy tiếng đàn nghe còn vụng về, vấp váp nhưng vẫn khiến trong lòng chúng tôi dâng lên niềm vui khi văn hóa truyền thống, âm nhạc, nhạc cụ dân tộc của đồng bào Raglai nơi đây đang được chính những người trẻ quan tâm, giữ gìn, mở ra những niềm hy vọng mới trong việc phát huy, thực hành, lan tỏa giá trị độc đáo của nhạc cụ đàn đá vào các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, sinh hoạt văn hóa, du lịch. Chứng kiến cảnh những đoàn viên, thanh niên của xã Đông Khánh Sơn chăm chú tìm hiểu, học tập cách sử dụng đàn đá cũng phần nào thấy được sự quan tâm của người trẻ hôm nay đối với văn hóa truyền thống. Học viên Mấu Thị Bích Hy cho biết: “Trước khi tham gia lớp học, tôi chỉ biết đến đàn đá thông qua các chương trình trên tivi. Âm thanh của đàn đá vang vọng như là tiếng của núi rừng. Tôi rất mong muốn có điều kiện để học đánh đàn đá nên khi nghe tin xã Đông Khánh Sơn mở lớp dạy đàn đá, tôi đã đăng ký tham gia. Qua lớp học, từ sự tò mò ban đầu, tôi đã yêu thích thực sự nhạc cụ của dân tộc mình và mong muốn được đóng góp một phần bé nhỏ trong việc giữ gìn, giới thiệu nhạc cụ đàn đá”.

Cô giáo Nguyễn Ngọc Kiều Ngân hướng dẫn học viên về đàn đá.

Cũng giống như Mấu Thị Bích Hy, những học viên khác trong lớp học đàn đá của xã Đông Khánh Sơn đều là các bạn trẻ chưa từng được trực tiếp chạm tay vào bộ đàn đá. Mỗi người chỉ biết và được nghe tiếng đàn đá thông qua các phương tiện truyền thông, chương trình biểu diễn văn nghệ. Tất cả đều không nghĩ đến một ngày, mình được trực tiếp học cách sử dụng đàn đá, cầm búa gỗ gõ lên những thanh đá vô tri để tạo nên từng âm thanh, giai điệu đẹp. Học viên Cao Thị Diễm Quỳnh chia sẻ: “Qua lớp học, tôi đã có thể đánh được bài “Viết tiếp câu chuyện hòa bình” một cách cơ bản. Những điều thu nhận được từ lớp học rất có ý nghĩa đối với cá nhân tôi. Sau lớp học, tôi mong muốn sẽ có điều kiện để tiếp tục luyện tập thêm, tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Tôi cũng mong thời gian tới, xã Đông Khánh Sơn sẽ mở thêm các lớp dạy nhạc cụ truyền thống Raglai khác như: Mã la, kèn bầu, đàn Chapi...”.

Mang đến nhiều hy vọng

Theo cô Nguyễn Ngọc Kiều Ngân - phụ trách lớp học, việc tập hợp được gần 30 học viên tham gia lớp học là sự nỗ lực vận động rất lớn của chính quyền xã Đông Khánh Sơn, thể hiện sự quan tâm của xã đối với việc giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Các học viên cũng cố gắng thu xếp công việc gia đình, khắc phục những khó khăn của bản thân để tham gia lớp học. Xã đã tìm hiểu từng học viên để đưa ra phương án dạy học hiệu quả nhất, từ việc hướng dẫn cụ thể, trực quan về nhạc lý trên bộ đàn đá, đến việc chú trọng yếu tố thực hành để các học viên đều có thể nắm vững và biết cách đánh cơ bản bài nhạc trên bộ đàn đá.

Đàn đá được xác định là một trong những nhạc cụ cổ xưa nhất của người Raglai. Hai bộ đàn đá được gia đình ông Bo Bo Ren tìm thấy ở khu vực Dốc Gạo (xã Khánh Sơn) cách đây 65 năm đang lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. Vậy nên, đồng bào Raglai luôn tự hào về nhạc cụ đàn đá của dân tộc mình. Những phiến đá với thang âm khác nhau được sắp xếp theo thứ tự nhất định để mỗi khi gõ vào lại vang lên những âm thanh vừa trong trẻo, thánh thót, vừa mộc mạc, gần gũi như chính tâm hồn của người Raglai. Tuy nhiên, với những tác động của cuộc sống hiện đại, nhạc cụ dân tộc nói chung và đàn đá nói riêng đứng trước những thách thức trong việc bảo tồn, phát huy giá trị. Vậy nên, việc mở lớp học đàn đá của xã Đông Khánh Sơn dành cho các bạn trẻ có ý nghĩa rất quan trọng.

Theo ông Cao Văn Hận - công chức Phòng Văn hóa - Xã hội xã Đông Khánh Sơn, lớp học đàn đá là một hoạt động nhằm thực hiện Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số (DTTS) gắn với phát triển du lịch” (thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn tỉnh). Đây cũng là dịp để khuyến khích, động viên thế hệ trẻ quý trọng và gìn giữ bản sắc âm nhạc của dân tộc mình. Thời gian tới, Phòng Văn hóa - Xã hội xã tiếp tục tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương mở thêm 1 lớp truyền dạy sử dụng đàn đá dành cho học sinh. Địa phương cũng sẽ đưa các bộ đàn đá và một số nhạc cụ truyền thống khác vào việc giới thiệu, lan tỏa giá trị, bản sắc văn hóa tốt đẹp của đồng bào Raglai thông qua những lễ hội truyền thống, hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS nói chung và đồng bào Raglai nói riêng là một vấn đề lớn cần sự chung tay của chính quyền địa phương các cấp, cộng đồng dân cư. Vấn đề lớn đó sẽ từng bước được giải quyết thông qua những lớp học nhỏ như lớp truyền dạy sử dụng đàn đá ở xã Đông Khánh Sơn. Thời gian qua, tại nhiều địa phương có đông đồng bào DTTS sinh sống đã tích cực thành lập các đội văn nghệ; phục dựng nhiều lễ hội truyền thống; mở nhiều lớp truyền dạy sử dụng nhạc cụ, hát dân ca, sử thi... Tất cả mang đến niềm tin về sự khôi phục những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS trong cuộc sống hôm nay và mai sau.

GIANG ĐÌNH