Đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai do Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội gồm 3 chương, 13 điều tập trung giải quyết các nhiều nhóm vấn đề, trong đó có thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư; giao, cho thuê đất; giải quyết tranh chấp.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên họp. Ảnh: LÂM HIỂN

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: LÂM HIỂN

Dự thảo nghị quyết bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Thứ nhất là các dự án khu thương mại tự do, dự án trong trung tâm tài chính quốc tế. Các dự án này sử dụng nhiều đất, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương, góp nguồn thu lớn cho ngân sách, tạo thêm việc làm nhưng chưa có quy định thu hồi đất, gây khó khăn cho quá trình tiếp cận đất đai và triển khai dự án.

Thứ 2 là trường hợp chủ đầu tư đàm phán được trên 75% diện tích hoặc với 75% người có đất, HĐND cấp tỉnh sẽ thu hồi phần còn lại để giao cho họ.

Thứ 3 là trường hợp Nhà nước thu hồi để tạo quỹ đất thanh toán theo hợp đồng BT, cho thuê đất để tiếp tục sản xuất kinh doanh.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng báo cáo tại phiên họp. Ảnh: LÂM HIỂN

Thẩm tra dự thảo nghị quyết, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết, thường trực Ủy ban cho rằng, việc rà soát các trường hợp thu hồi đất để phù hợp với yêu cầu thực tiễn, tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực là cần thiết nhưng cần tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất. Đây là vấn đề lớn, nhạy cảm, phức tạp, liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân, là một trong các nguyên nhân có thể làm phát sinh khiếu nại, khiếu kiện phức tạp, kéo dài; ảnh hưởng đến an sinh, xã hội và kế sinh nhai của người dân.

Vì vậy, việc thu hồi đất cần phải đáp ứng yêu cầu thật cần thiết vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và phải được công khai, minh bạch, không làm phát sinh những bất cập, nhất là các vấn đề phức tạp mới trong thực tiễn, bảo đảm phù hợp với Hiến pháp; cần có đánh giá tác động của chính sách, đặc biệt là tác động tiêu cực.

Một số ý kiến cho rằng, việc bổ sung các trường hợp thu hồi đất cần được cân nhắc thận trọng, bảo đảm quy định của Hiến pháp, tránh ảnh hưởng đến quyền của người dân, không nên áp dụng đại trà trước khi có đánh giá tác động cụ thể, có thể báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép áp dụng cơ chế thí điểm đối với một số trường hợp Chính phủ đề xuất bổ sung tại các địa phương có Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù, để có căn cứ sửa đổi toàn diện Luật Đất đai trong thời gian tới.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đề nghị làm rõ áp dụng giá trong bảng giá hay giá thỏa thuận giữa nhà đầu tư và người có đất bị thu hồi trước đó để bồi thường cho 25% số người còn lại khi Nhà nước thu hồi để hạn chế việc phát sinh khiếu kiện.

Qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành với nhiều nội dung trong Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo của Ủy ban Kinh tế và Tài chính; thống nhất với đề xuất của Chính phủ về bổ sung dự thảo Nghị quyết vào Chương trình lập pháp năm 2025, trình Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình rút gọn tại Kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo rà soát các nội dung của dự thảo Nghị quyết, bảo đảm bám sát và phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các nghị quyết mới của Bộ Chính trị.

Trong phiên làm việc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định cơ chế đặc thù về một số chủ trương, chính sách trong Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; cho ý kiến về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) và một số nội dung quan trọng khác.