Đề xuất mở rộng khái niệm 'lãng phí' và siết mạnh chế tài bảo vệ người tố giác

Toàn cảnh Phiên thảo luận ở Tổ 16 chiều ngày 5/11

Chiều ngày 5/11, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội tại nhiều tổ đã cho ý kiến về Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí (sửa đổi).

Phần lớn đại biểu cho rằng việc sửa đổi luật là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh chuyển đổi số, không chỉ khắc phục tình trạng lãng phí chi tiêu công mà còn nâng cao hiệu quả đầu tư và sử dụng các nguồn lực quốc gia.

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau, cho rằng tiết kiệm không nên được hiểu đơn thuần là cắt giảm chi tiêu, mà là quản trị nguồn lực hiệu quả, đầu tư đúng trọng tâm và tránh thất thoát tài nguyên, nhân lực trong thời kỳ chuyển đổi số.

"Phạm vi điều chỉnh của luật cần được mở rộng ra khu vực ngoài Nhà nước, bởi lãng phí hiện nay không chỉ diễn ra trong chi tiêu công mà còn tồn tại ở nhiều lĩnh vực xã hội, như lãng phí về tri thức, thời gian và dữ liệu", Đại biểu Trần Thị Hoa Ry cho biết.

Đại biểu Vương Quốc Thắng, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng, nhấn mạnh trong thời đại trí tuệ nhân tạo, dữ liệu và tri thức là nguồn tài nguyên quý giá, song lại đang bị sử dụng chưa hiệu quả.

Do vậy, Đại biểu đề nghị đưa nội dung quản lý, khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn lực tri thức, dữ liệu công nghệ vào Điều 1 của dự thảo, đồng thời mở rộng đối tượng áp dụng đối với các viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức khoa học – công nghệ. Cùng với đó, bổ sung nhóm hành vi gây lãng phí mới liên quan đến quản lý và sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ.

Trong khi đó, Đại biểu Ma Thị Thúy, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang, cho rằng dự thảo hiện quy định phạm vi điều chỉnh quá rộng, bao gồm cả “hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân”, vượt quá khả năng kiểm soát của Nhà nước và dễ dẫn đến chồng chéo với các luật chuyên ngành. Đồng thời, việc mở rộng quá mức còn tiềm ẩn nguy cơ can thiệp sâu vào quyền tự do cá nhân và quyền sở hữu tài sản.

Đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị Ban soạn thảo xác định lại ranh giới hợp lý của phạm vi điều chỉnh, tập trung vào khu vực Nhà nước, nơi trực tiếp quản lý, sử dụng nguồn lực công. Đối với khu vực tư nhân và hộ gia đình, chỉ nên dừng ở mức khuyến khích, tuyên truyền thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tránh đặt ra nghĩa vụ pháp lý hoặc chế tài khó thực thi.

Liên quan đến việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, đại biểu Đinh Ngọc Minh, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau, nêu thực tế rằng nhiều chương trình đầu tư công và dự án hạ tầng thời gian qua chưa đạt hiệu quả tương xứng do thiếu cơ chế giám sát, đánh giá hậu kiểm.

Do đó, ông đề nghị luật cần quy định rõ việc đánh giá định kỳ hiệu quả đầu tư công, đồng thời gắn trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra lãng phí trong quy hoạch, triển khai hoặc chậm tiến độ dự án.

Bên cạnh đó, nhiều đại biểu đồng thuận rằng dự thảo cần quy định cụ thể hơn về trách nhiệm công khai thông tin và bảo vệ người tố giác hành vi lãng phí.

Đại biểu Nguyễn Văn Thi, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh, cho rằng nên quy định rõ thời hạn công khai kết luận thanh tra, kiểm toán hoặc kết quả xử lý vi phạm như không quá 30 ngày kể từ khi có quyết định nhằm đảm bảo tính minh bạch và giúp người dân dễ dàng giám sát. Cùng với đó, cần có quy định bảo mật danh tính và thông tin của người tố giác nhằm khuyến khích tinh thần dám phản ánh, đấu tranh với sai phạm.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng) và đại biểu Ma Thị Thúy cùng cho rằng các quy định trong Luật hiện hành còn mang tính khái quát, chưa xác định rõ trình tự, thời hạn xử lý thông tin cũng chưa có biện pháp ràng buộc trách nhiệm đối với hành vi tiết lộ, trả thù người cung cấp thông tin.

Vì vậy, các đại biểu đề nghị bổ sung quy định về bảo mật danh tính, thông tin cá nhân của người tố giác, tránh việc bị trả thù, trù dập. Đồng thời, cần có quy định cụ thể về trình tự, thời hạn xử lý thông tin, trách nhiệm của cơ quan tiếp nhận và cơ chế khen thưởng đối với cá nhân, tổ chức có thành tích phát hiện, ngăn chặn lãng phí.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An cũng đề nghị cần quy định rõ thời hạn tiếp nhận, phân loại và xử lý thông tin phản ánh, có thể trong vòng 5 đến 10 ngày làm việc tùy tính chất vụ việc.

Bên cạnh đó, cần nêu rõ hình thức xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người tiết lộ danh tính hoặc trù dập người tố giác, bảo đảm tính răn đe và khuyến khích công dân tham gia giám sát.

Cùng quan điểm về tăng cường chế tài, đại biểu Trần Thị Thu Đông (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau) cho rằng Luật Tiết kiệm, chống lãng phí (sửa đổi) cần có mức xử lý đủ mạnh đối với hành vi cố tình gây lãng phí, nhất là trong quản lý ngân sách, mua sắm tài sản công và sử dụng thời gian lao động trong khu vực Nhà nước.

"Nếu chỉ dừng ở mức nhắc nhở hoặc xử lý hành chính nhẹ, luật sẽ không đủ sức răn đe, khiến lãng phí trở thành “căn bệnh mãn tính” trong quản lý công", đại biểu Trần Thị Thu Đông đánh giá.

Hoàng Sơn