Đề xuất nhiều chính sách mới đẩy nhanh dòng chảy vốn ODA

Dự án viện trợ không hoàn lại không cần đưa vào kế hoạch trung hạn, hàng năm

Chủ trì cuộc họp, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cho biết Bộ KH&ĐT đã tiến hành rà soát, báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi quy định pháp luật đầu tư công theo hướng đơn giản hóa thủ tục, bao gồm 29 chính sách mới, tập trung trong 5 nhóm lĩnh vực.

Một trong 5 nhóm chính sách này là về thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, được thiết kế trong một chương riêng. Mục tiêu chính sách là đơn giản hóa trình tự, thủ tục trong xây dựng, thực hiện kế hoạch vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, phù hợp với tính chất đặc thù của nguồn vốn này nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh việc thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn.

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương phát biểu tại hội nghị.

Theo ông Phạm Hoàng Mai, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại, các chính sách được thiết kế theo hướng phân cấp nhiều hơn thẩm quyền cho UBND, cơ quan chủ quản.

Đặc biệt là đơn giản hóa quy trình phê duyệt các dự án viện trợ không hoàn lại, với quy trình như dự án khẩn cấp trong nước. Trước đây, các dự án này chỉ được giải ngân, triển khai thực hiện khi có kế hoạch trung hạn và kế hoạch đầu tư công hàng năm. Do đó, các dự án phải chờ đợi lâu để được bổ sung vào kế hoạch hàng năm rồi mới triển khai. Theo quy định mới, các dự án này được phép triển khai rồi báo cáo cấp có thẩm quyền sau (hậu kiểm).

Dự thảo cũng quy định về cho phép giải ngân độc lập vốn vay lại và vốn cấp phát. Đây là vấn đề vướng mắc mà nhiều địa phương đã gặp phải vừa qua và kiến nghị tháo gỡ, qua đó sẽ giúp cơ quan chủ quản chương trình, dự án vốn nước ngoài linh hoạt trong giải ngân kế hoạch vốn, tăng tỷ lệ giải ngân.

Hiện nay, với các dự án trong nước, ngay từ đầu kỳ đã biết sẽ được bố trí vốn thế nào. Nhưng với ODA thì đầu kỳ chưa thể biết trong kỳ sẽ có những dự án nào để bố trí vốn. Vì thế, trong kỳ trung hạn, sẽ xuất hiện những dự án mới. Với quy định mới tại dự thảo, nếu dự án ODA mới không vượt quá 20% kế hoạch vốn ODA trung hạn thì sẽ được chấp thuận, ông Phạm Hoàng Mai cho hay.

Cần có các hướng dẫn kịp thời, đồng bộ

Thảo luận tại hội nghị, đại diện các đối tác phát triển đánh giá cao những nội dung mới của dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi), đặc biệt là các chính sách về dự án ODA.

Bà Susan Lim, chuyên gia cao cấp quản lý danh mục đầu tư, Cơ quan đại diện Thường trú tại Việt Nam của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định, có 3 thay đổi lớn nhất trong dự thảo luật là đơn giản hóa thủ tục đầu tư; trao quyền nhiều hơn cho chính quyền địa phương trong phê duyệt và thực hiện các dự án; tách bồi thường, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập.

Bên cạnh đó, chuyên gia này lưu ý, với loại dự án khẩn cấp, chẳng hạn để ứng phó thiên tai, bão lũ, biến đổi khí hậu thì cần có quy định cụ thể hơn, để dòng vốn ODA “chảy” nhanh hơn, được sử dụng hiệu quả hơn.

Đại diện các đối tác phát triển tham dự hội nghị.

Cũng ghi nhận những điểm mới tích cực của dự thảo luật, bà Kathleen Whimp, Giám đốc điều hành hoạt động dự án Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Đông Á và Thái Bình Dương nhận xét, đầu tư công có khối lượng ngày càng lớn. Một số “siêu dự án” có thể có thời gian thực hiện kéo dài tới 3 kế hoạch trung hạn; việc chuẩn bị mất rất nhiều chi phí. “Cần có điều khoản riêng về tách riêng và phê duyệt dự án chuẩn bị cho dự án lớn; tổ chức đấu thầu một lần với dự án khả thi và tiền khả thi”, chuyên gia WB đề xuất.

Bà Kathleen Whimp còn kiến nghị cho phép các đơn vị con của doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) đứng ra vay vốn. Vốn ODA thường là hỗn hợp, bao gồm cả viện trợ không hoàn lại, lẫn cho vay ưu đãi… mà cho DNNN vay thì xử lý như thế nào, nếu không có quy định rõ ràng sẽ khó khăn khi thực hiện.

Theo ông Daniel Plankermann, Giám đốc Ngân hàng tái thiết Đức tại Việt Nam, tác động của các thay đổi trong chính sách là tích cực, giúp khai mở tiềm năng trong quá trình triển khai các dự án ODA, quan trọng là các thông tư hướng dẫn và cũng cần phải thay đổi các văn bản pháp luật khác để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

"Trong quá trình chuyển tiếp, sẽ có những rủi ro do thay đổi chính sách. Làm sao để quá trình chuyển tiếp được đơn giản hóa, các dự án đang chuẩn bị cũng được hưởng lợi là vấn đề cần quan tâm", ông Daniel lưu ý.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết dự thảo Luật đã đề cập vấn đề xây dựng nghị định và sẽ hoàn thiện khi Luật được thông qua. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đang khẩn trương xây dựng nghị định liên quan đến Luật Đất đai, Luật Nhà ở. Bộ KH&ĐT sẽ cố gắng trong thiết kế chính sách để các dự án đang chuẩn bị cũng được hưởng lợi, đồng thời phân loại rõ điều kiện đối với các dự án này./.

Hoàng Yến