Đề xuất thí điểm khu công nghiệp xanh tự chủ 100% năng lượng tái tạo

Sáng ngày 28/11, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội phối hợp cùng các đơn vị liên quan tổ chức hội thảo "Giải pháp phát triển điện mặt trời áp mái tại các khu công nghiệp và chế xuất giúp doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng, nâng cao sức cạnh tranh".

Nhu cầu bức thiết từ thực tiễn

Tại hội thảo, TS Lê Xuân Rao - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội nhấn mạnh, chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh – sạch – bền vững là định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.

Đối với Hà Nội, tốc độ tăng phụ tải tại các KCN và khu chế xuất (KCX) luôn ở mức cao, tạo áp lực lớn lên lưới điện, đặc biệt là sự chênh lệch biên độ phụ tải giữa giờ trưa và giờ cao điểm. Bên cạnh đó, xu hướng "điện hóa" giao thông dự báo sẽ chiếm 5-8% nhu cầu điện đô thị, đòi hỏi sự bổ sung cấp bách các nguồn điện tại chỗ.

TS Lê Xuân Rao - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội.

Ông Trần Anh Tuấn - Phó Trưởng Ban Quản lý các Khu công nghệ cao và KCN Hà Nội cho biết, hiện thành phố có 2 khu công nghệ cao, 10 KCN đã lấp đầy với khoảng 1.000 doanh nghiệp và 180.000 lao động. Theo quy hoạch đến năm 2030, Hà Nội sẽ thành lập mới 14 KCN và dự kiến đầu năm 2026 sẽ khởi công thêm 2 KCN mới.

"Trong bối cảnh Hà Nội đẩy mạnh chiến lược tăng trưởng xanh, nhu cầu sử dụng năng lượng ổn định, giá hợp lý và thân thiện môi trường tại các KCN là rất lớn. Điện mặt trời áp mái (ĐMTAM) được xem là giải pháp tối ưu giúp doanh nghiệp giảm chi phí, giảm phát thải và từng bước tạo lập hệ sinh thái KCN xanh", ông Tuấn nhận định.

Từ góc độ đơn vị phát triển dự án, ông Phạm Bá Vĩnh - Phó Giám đốc phát triển dự án khu vực phía Bắc - Công ty TNHH Đầu tư Phát triển Công nghệ Năng lượng Việt Nam (D&I Energy) ví von ĐMTAM, đặc biệt khi kết hợp với hệ thống lưu trữ, chính là "chìa khóa kép" cho doanh nghiệp.

Thứ nhất, hệ thống giúp doanh nghiệp tự chủ một phần nguồn điện, giảm rủi ro thiếu điện và giảm chi phí tiền điện giờ cao điểm. Thứ hai, các tấm pin mặt trời tạo thành lớp "mái che thứ hai", giúp giảm nhiệt độ nhà xưởng từ 3-5 độ C, có nơi giảm tới 10 độ C, vừa chống nóng vừa bảo vệ mái.

Quan trọng hơn, việc sử dụng năng lượng sạch giúp doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), ESG từ các thị trường xuất khẩu lớn (EU, Mỹ), từ đó nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Lãng phí nguồn lực vì vướng cơ chế

Đông đảo các nhà khoa học, cơ quan quản lý và doanh nghiệp tham gia sự kiện.

Mặc dù nhu cầu lớn và lợi ích rõ ràng, song TS Lê Xuân Rao chỉ ra thực tế việc triển khai đang gặp nhiều "nút thắt". Vướng mắc lớn nhất hiện nay là chưa có cơ chế mua bán điện rõ ràng đối với lượng điện dư thừa. Chính sách hiện hành chủ yếu khuyến khích "tự sản tự tiêu", dẫn đến sự lãng phí nguồn lực xã hội.

Cụ thể, vào các dịp nghỉ lễ, bảo dưỡng hoặc khi nhu cầu sản xuất thấp, lượng điện mặt trời phát ra dư thừa không được bán lên lưới mà phải bỏ đi. Điều này khiến nhiều chủ đầu tư e ngại, không dám lắp đặt hết công suất mái dù diện tích khả dụng còn rất lớn. Bên cạnh đó, mô hình bên thứ ba thuê mái để bán điện lại cho doanh nghiệp cũng đang lúng túng về pháp lý và quy trình thanh toán.

Đại diện Ban quản lý Khu công nghệ cao và KCN Hà Nội cũng thừa nhận, các quy định về cho thuê mái nhà xưởng, đấu nối chưa thống nhất. Năng lực hạ tầng lưới điện ở một số nơi cần hoàn thiện để đảm bảo an toàn khi đấu nối nguồn điện phân tán.

Để khơi thông dòng vốn đầu tư vào năng lượng sạch, các chuyên gia và doanh nghiệp tại hội thảo đã đưa ra nhiều kiến nghị cụ thể.

Ông Phạm Bá Vĩnh đề xuất cơ quan quản lý sớm ban hành hướng dẫn chi tiết về cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và mua bán điện nội bộ trong cùng KCN. Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục cấp phép, thẩm duyệt phòng cháy chữa cháy để tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp.

"Chúng tôi kiến nghị cho phép thí điểm mô hình KCN xanh sử dụng 100% năng lượng tái tạo; tạo hành lang pháp lý cho việc chia sẻ mái nhà xưởng và có chính sách hỗ trợ phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng (ESS) cho các đơn vị sản xuất 24/7", đại diện D&I Energy nêu.

Ông Đặng Mạnh Chiến - Phó Chủ tịch Công ty cổ phần giải pháp Công nghệ thông tin Quốc tế ITS.

Ông Đặng Mạnh Chiến - Phó chủ tịch Công ty cổ phần giải pháp Công nghệ thông tin Quốc tế ITS kiến nghị Nhà nước hỗ trợ tối đa về thủ tục và hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận các mô hình đầu tư khả thi, hiệu quả nhất. Đồng thời tạo điều kiện hình thành các mô hình hợp tác hiệu quả giữa doanh nghiệp - nhà đầu tư năng lượng - đơn vị tư vấn.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, ông Trần Anh Tuấn khẳng định Ban Quản lý sẽ đồng hành, hỗ trợ tối đa về thủ tục và hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận các mô hình đầu tư đúng quy định. Ban cũng sẽ phối hợp với các sở, ngành rà soát, kiến nghị thành phố và Trung ương hoàn thiện chính sách.

Kết luận hội thảo, TS Lê Xuân Rao cho biết Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội sẽ tổng hợp các ý kiến chuyên gia và doanh nghiệp để gửi bản kiến nghị chính sách tới Thành ủy, UBND TP Hà Nội. Đây sẽ là cơ sở quan trọng giúp cơ quan quản lý tháo gỡ khó khăn, đưa ĐMTAM trở thành động lực thực sự cho phát triển công nghiệp bền vững tại Thủ đô.

Nguyệt Minh