Đèn LED chuyên dụng: Hướng đi mới nâng cao hiệu quả cho nghề lưới vây

Tín hiệu mới từ những chuyến biển đêm

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Phan Văn Phương cho biết, trong các nghề khai thác thủy sản, việc sử dụng ánh sáng để tập trung đàn cá rất quan trọng, quyết định phần lớn năng suất đánh bắt. Tuy nhiên, trước đây hầu hết ngư dân chủ yếu sử dụng bóng đèn cao áp metal halide (ngư dân gọi là đèn siu) công suất lớn, lên đến 1.000W/bóng, tiêu hao nhiều nhiên liệu, tỏa nhiệt lớn và phát xạ tia tử ngoại (UV) gây ảnh hưởng đến sức khỏe của thuyền viên hoạt động đánh bắt trên tàu.

Nhằm tìm ra giải pháp thay thế hiệu quả, năm 2025, trung tâm đã triển khai thí điểm mô hình sử dụng đèn LED chuyên dụng cho nghề lưới vây kết hợp ánh sáng đánh bắt ở vùng biển khơi với 4 tàu cá tại xã Đông Trạch và xã Cửa Việt. Trong đó, mỗi tàu cá được hỗ trợ 25 bóng đèn LED có công suất 300W/bóng cùng hệ thống dây dẫn, cầu dao, phụ kiện đồng bộ.

Kiểm tra đèn LED trên tàu cá QT 92929TS của ông Hồ Văn Dũng sau khi lắp đặt - Ảnh: L.A

Ông Hồ Văn Thu, thuyền trưởng tàu cá số hiệu QT 91027TS ở xã Cửa Việt, một trong những chủ tàu tham gia mô hình cho biết, từ nhiều năm nay, những chuyến biển đêm của ngư dân luôn gắn liền với giàn đèn cao áp, loại đèn truyền thống này công suất lớn, tiêu hao nhiều năng lượng, nóng, dễ hư hỏng và không an toàn khi thời tiết xấu. Sau khi được lắp đặt hệ thống đèn LED chuyên dụng, ông và các ngư dân trên tàu đã cảm nhận được sự thay đổi ngay trong những chuyến biển đầu tiên.

“Ánh sáng của đèn LED chiếu sâu, gom cá nhanh, ổn định và tiết kiệm dầu. Quan trọng là đèn sáng lên ngay sau khi bật, không phải đợi từ 3-5 phút như đèn siu. Lao động làm việc trên tàu cũng đỡ chói mắt, đỡ nóng hơn,” ông Thu nói.

Ông Hồ Văn Dũng, chủ tàu cá số hiệu QT 92929TS cũng khẳng định hiệu quả mang lại từ việc thay thế đèn siu bằng đèn LED chuyên dụng. Theo ông Dũng, trước đây trong mỗi chuyến biển dài ngày, ngoài di chuyển để dò tìm đàn cá, tàu của ông còn tiêu thụ một lượng dầu lớn chỉ để chạy máy phát cho giàn đèn siu công suất cao. Nhưng từ khi thay bằng đèn LED, lượng dầu tiêu thụ tiết kiệm được đáng kể, bóng lại bền, không phải lo đang đánh bắt mà đèn vỡ hay tắt giữa chừng, hiệu quả gom cá cũng tốt hơn.

“Đèn siu sử dụng chất liệu thủy tinh nên dễ vỡ trong điều kiện rung lắc của tàu khi hoạt động trên biển, bình quân phải thay thế 2 bóng/năm. Đèn chiếu sáng tỏa rộng nên ánh sáng không tập trung, phần lớn chiếu lên tàu và không trung, tỏa nhiệt lớn nên ảnh hưởng đến sức khỏe của ngư dân lao động trên tàu. Trong khi đèn LED chiếu sáng tập trung xuống mặt biển, có khung nhôm chắc chắn nên bền hơn”, ông Dũng cho hay.

Qua thực tế khai thác, ưu thế của công nghệ đèn LED còn thể hiện rõ qua sản lượng đánh bắt của các tàu cá tham gia mô hình tăng rõ rệt, trong khi chi phí giảm mạnh. Cụ thể, tại xã Đông Trạch, 2 tàu cá số hiệu QB 92193TS và QB 92899TS do các ông Trần Văn Long và Phan Long làm thuyền trưởng ghi nhận tổng sản lượng 30,5 tấn sau 2 chuyến biển, doanh thu gần 890 triệu đồng, trừ chi phí lợi nhuận đạt hơn 450 triệu đồng.

Tại xã Cửa Việt, các tàu tham gia mô hình giảm được khoảng 20%-30% chi phí, chủ yếu nhờ tiết kiệm dầu và không phải thay bóng thường xuyên; lợi nhuận tăng trung bình trên 35% so với trước. Những con số thực tế thu được sau mỗi chuyến biển là minh chứng cụ thể để thuyết phục ngư dân tham gia mô hình.

Hướng đến nghề cá bền vững

Ông Phan Văn Phương thông tin, các bộ đèn LED được lắp đặt có nhiều ưu điểm vượt trội như hiệu suất phát quang lên đến trên 130 lumen/W, cao hơn gấp 3 lần so với đèn metal halide mà ngư dân đang sử dụng, tiêu thụ điện năng thấp giúp tiết kiệm nhiên liệu chạy máy phát điện. Đèn có tuổi thọ lên tới 25.000 giờ, sử dụng chất liệu nhôm đã qua xử lý bề mặt, đạt chuẩn IP66, chịu được va đập, rung lắc và môi trường nước mặn khắc nghiệt, giúp hạn chế tối đa hư hỏng giữa biển.

Ánh sáng định hướng khoảng 120° giúp gom cá hiệu quả hơn, trong khi khả năng bật sáng tức thì rất quan trọng đối với nghề đánh bắt bằng ánh sáng. Đặc biệt, đèn LED không phát xạ tia UV, ít tỏa nhiệt nên không gây ảnh hưởng xấu đến thị lực mắt, da của thuyền viên hoạt động đánh bắt trên tàu, điều mà các loại đèn metal halide cũ chưa làm được.

Lắp đặt đèn LED chuyên dụng trên tàu cá QT 91027TS do ông Hồ Văn Thu làm thuyền trưởng - Ảnh: L.A

Không chỉ nâng cao năng suất và giảm chi phí, mô hình đèn LED còn mang lại những tác động quan trọng đối với môi trường và định hướng phát triển nghề cá bền vững. Với việc tiêu thụ điện năng thấp hơn nhiều so với đèn metal halide, lượng dầu chạy máy phát được tiết kiệm đáng kể, góp phần giảm phát thải khí CO2 ra môi trường.

Đèn LED không chứa thủy ngân và các dẫn xuất, chì và cadimum như các loại đèn cao áp hiện nay đang sử dụng nên thân thiện với môi trường. Đèn LED tỏa nhiệt thấp, ánh sáng tập trung và không gây chói lan rộng như đèn metal halide, giúp hạn chế ô nhiễm ánh sáng và giảm ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển.

Ông Phương khẳng định, việc ứng dụng đèn LED chuyên dụng cho nghề lưới vây không chỉ nâng cao thu nhập cho ngư dân, mà còn giúp từng bước hiện đại hóa nghề lưới vây kết hợp ánh sáng, một trong những nghề khai thác truyền thống của vùng biển Quảng Trị. Đây cũng là hướng đi phù hợp với chủ trương phát triển nghề cá bền vững, tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường của ngành nông nghiệp.

“Chúng tôi sẽ tiếp tục đề xuất nguồn kinh phí để mở rộng mô hình, tăng cường tập huấn và hỗ trợ kỹ thuật để ngư dân thuận lợi áp dụng công nghệ mới. Đồng thời, nghiên cứu bổ sung các dòng đèn công suất lớn hơn, phù hợp với tàu đánh bắt xa bờ quy mô lớn”, ông Phương cho hay.

Lê An