Đến năm 2025, Hà Tĩnh sản xuất 12 nghìn tấn muối: Nhiệm vụ bất khả thi!

Những ngày đầu hè này, trên đồng muối rộng chừng 40ha của thôn Liên Thọ, xã Hộ Độ (TP Hà Tĩnh) chỉ có mỗi ông Lê Sơn (70 tuổi) đang bám nghề truyền thống của cha ông để mưu sinh. Xung quanh ông là những ruộng muối xuống cấp, đường vận xuất ngập đầy cỏ dại, các giếng lắng lọc rêu mọc xanh rì, lán trú nắng tạm bợ, kho tạm trữ xập xệ. Cánh đồng trước đây từng nuôi sống hàng trăm gia đình, hàng chục thế hệ gần như đã bị bỏ hoang, một số biến thành đất trồng đậu, trồng rau.

Đồng muối Hộ Độ (TP Hà Tĩnh) vắng lặng khi bước vào vụ sản xuất năm 2025.

Ông Lê Sơn chia sẻ: “Vừa tiếc nghề cha ông để lại, vừa không biết tìm việc gì làm để chi tiêu hằng ngày nên tôi buộc phải làm chứ tất cả các hộ xung quanh gần như bỏ nghề muối hết rồi. Nguyên nhân là sản xuất không hiệu quả, làm quần quật cả ngày trên 1,5 sào nhưng chỉ được hơn 1 tạ muối, tính ra tiền công chỉ được khoảng 250 nghìn đồng. Đó là chưa kể đến ngày nắng, ngày mưa, sản xuất bấp bênh, thu nhập không ổn định… nên cuộc sống của diêm dân gặp rất nhiều khó khăn”.

Theo phản ánh của các diêm dân Hộ Độ và các địa phương khác, nguyên nhân dẫn đến nghề muối ở Hà Tĩnh dần mai một là vì phương thức sản xuất thủ công truyền thống lạc hậu, hạ tầng xuống cấp nghiêm trọng, năng suất thấp, sản lượng ít. Muối truyền thống dù có chất lượng tốt, giá rẻ (từ 23 – 25 nghìn đồng/kg) nhưng vẫn không thể cạnh tranh nổi với muối miền Nam. Thu nhập thấp, bấp bênh nên những người trong độ tuổi lao động không mặn mà, chỉ còn những người già yếu duy trì nghề...

Ông Lê Sơn lẻ loi trên đồng muối mênh mông của xã Hộ Độ.

Anh Hoàng Hải Đường - Phó Chủ tịch UBND xã Hộ Độ (TP Hà Tĩnh) thông tin: “Dù địa phương đã triển khai thực hiện một số giải pháp theo chỉ đạo của trên nhưng tình hình sản xuất diêm nghiệp của xã trong những năm gần đây vẫn hầu như không có gì chuyển biến. Toàn xã có khoảng 120 ha đất muối, nhưng năm ngoái chỉ có 18 hộ sản xuất khoảng 56 sào (2,8 ha) và năm nay giảm xuống còn 15 hộ, mỗi hộ 1 – 2 sào. Sản xuất èo uột nên 3 năm gần đây, chúng tôi không đầu tư cho đồng muối và sản lượng cũng chỉ có hơn 200 tấn/vụ. Hằng năm, xã cũng không đưa diêm nghiệp vào đánh giá chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội”.

Thời điểm này, các đồng muối ở Thạch Hà, TP Hà Tĩnh, Cẩm Xuyên, TX Kỳ Anh trong cảnh đìu hiu. Ông Đào Anh Văn – Chủ tịch Hội Nông dân xã Mai Phụ (Thạch Hà) cho biết: “Xã chúng tôi có 37ha đất làm muối nhưng 3 năm gần đây không có hộ nào sản xuất. Diêm nghiệp không hoạt động, đất muối bỏ hoang và dần được chuyển đổi sang ao hồ nuôi tôm công nghệ cao”.

Nhiều nơi trên đồng muối Hộ Độ bể lắng rong rêu phủ xanh, ruộng muối biến thành nơi trồng đậu, làm rau.

Gần 20 năm nay, sản xuất diêm nghiệp ở Hà Tĩnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức và dần bị “teo tóp”. Nhằm phát triển nghề muối theo hướng hiệu quả, bền vững, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và tạo việc làm, nâng cao thu nhập, ổn định đời sống của người dân làm muối, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 458/KH-UBND ngày 23/11/2022 về sản xuất, chế biến và tiêu thụ muối trên địa bàn giai đoạn 2022 – 2030.

Theo đó, mục tiêu đến năm 2025, toàn tỉnh sẽ cải tạo đồng muối, phấn đấu khôi phục diện tích sản xuất muối 115 ha, sản lượng đạt bình quân 12.000 tấn/năm, sản lượng muối đưa vào chế biến đạt 2.400 tấn. Các đồng muối ở Hà Tĩnh sẽ được đầu tư xây dựng, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng; áp dụng KHKT để tăng năng suất tối thiểu lên 20% và nâng giá trị các sản phẩm muối lên ít nhất 20%; xây dựng thí điểm mô hình phát triển nghề muối gắn với du lịch nông thôn...

Cảnh hoang tàn ở đồng muối thị trấn Thiên Cầm (Cẩm Xuyên).

Kế hoạch số 458/KH-UBND được xem là “cứu cánh”, giúp định hướng chiến lược cho nền sản xuất diêm nghiệp. Thế nhưng, đến thời điểm này, các mục tiêu về diện tích, sản lượng đều không đạt kế hoạch. Theo đó, năm 2024, toàn tỉnh chỉ sản xuất 34ha (chưa đạt 1/3 kế hoạch) và cho sản lượng khoảng 4.000 tấn (bằng 1/3 kế hoạch). Vụ muối năm 2025 này, các địa phương đang nỗ lực để duy trì số diện tích, năng suất và sản lượng nhưng dự báo không thành bởi hoạt động sản xuất tiếp tục đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức.

Gần 3 năm qua, không có địa phương nào đầu tư hạ tầng cho diêm nghiệp, năng suất và sản lượng ngày càng giảm, không có cơ sở chế biến sâu, nghề muối vẫn bị xem nhẹ và có đóng góp không đáng kể trong nền sản xuất nông nghiệp.

Vụ muối mới đã bắt đầu nhưng mới chỉ có khoảng 5% diện tích đất muối ở xã Kỳ Hà (TX Kỳ Anh) được dọn dẹp, sửa chữa, chuẩn bị sản xuất.

Theo đánh giá của Chi cục Phát triển nông thôn và Quản lý chất lượng (Sở Nông nghiệp và Môi trường), muối không phải là thế mạnh của tỉnh, chỉ sản xuất tầm 4 – 5 tháng/năm, giá muối bấp bênh, năng suất thấp nên khó thu hút lao động. Mặc dù UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch sản xuất, phân công nhiệm vụ, xây dựng giải pháp, có cơ chế chính sách hỗ trợ, bố trí sẵn kinh phí thực hiện… nhưng vẫn không thể phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Điều này dẫn đến lãng phí quỹ đất, tài nguyên và không cải thiện được đời sống, việc làm, thu nhập cho diêm dân.

Tiến Dũng - Giang Nam