Dẹp 'chợ cóc', 'chợ tạm': Khó cũng phải làm

Bài toán cốt lõi nằm ở việc cải tổ hệ thống chợ dân sinh – từ quy hoạch, hạ tầng đến chi phí kinh doanh nhằm tạo ra không gian mua bán văn minh, thuận tiện và đủ sức thu hút người dân, tiểu thương rời bỏ chợ tự phát.

Chợ truyền thống xuống cấp, “chợ cóc”, “chợ tạm” tràn lan

Theo Sở Công Thương Hà Nội, Hà Nội hiện có 457 chợ, gồm các hạng từ 1 - 3. Hệ thống chợ truyền thống đảm nhận khoảng 40% nhu cầu mua sắm của người dân các quận nội thành và 70% ở khu vực ngoại thành. Tuy nhiên, nhiều chợ xuống cấp khiến người dân không muốn vào chợ, mà ghé các “chợ cóc”, “chợ tạm” tràn trên các vỉa hè, ngõ phố.

Mua bán hàng tại “chợ cóc” khu Nam Thành Công. Ảnh: Thanh Hải

Tính đến tháng 9/2025 trên địa bàn TP Hà Nội tồn tại 251 "chợ cóc", thuộc địa bàn 55 xã, phường. Thực hiện chỉ đạo của UBND TP, trong tháng 10 lực lượng chức năng tổ chức giải tỏa 28 điểm kinh doanh tự phát trên địa bàn 7 xã, phường (Giảng Võ, Khương Đình, Chương Mỹ, Phúc Sơn, Sơn Đồng, Hát Môn, Quốc Oai). Như vậy, đến hết tháng 10/2025 còn tồn tại 223 "chợ cóc" thuộc địa bàn 50 xã, phường. “Theo phân cấp, trách nhiệm giải tỏa các chợ không phù hợp quy hoạch, điểm kinh doanh tự phát, bảo đảm an ninh trật tự, văn minh đô thị thuộc thẩm quyền của chính quyền cấp cơ sở” - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Kiều Oanh cho biết.

Theo Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Võ Nguyên Phong, nguyên nhân khiến các xã, phường còn tồn tại hoạt động của “chợ cóc” là do chợ dân sinh hiện có chưa đáp ứng được nhu cầu mua sắm của người dân địa phương, trong khi các "chợ cóc", điểm kinh doanh tự phát này đã tồn tại từ 20 - 30 năm. Bên cạnh đó, TP Hà Nội có tốc độ đô thị hóa cao, tốc độ tăng dân số cơ học nhanh khiến nhu cầu tiêu dùng thiết yếu hàng ngày của người dân rất lớn. Các điểm “chợ cóc” vì thế mọc lên lấn chiếm lòng đường, vỉa hè tại khu vực đông dân cư.

Trong khi đó, việc kêu gọi xã hội hóa đầu tư xây dựng mới các chợ gặp nhiều khó khăn nên chưa thể bảo đảm nhu cầu tiêu dùng người dân địa phương. Nhiều tiểu thương phản ánh không muốn vào chợ để kinh doanh do mức giá thuê địa điểm kinh doanh tại các chợ còn khá cao. Bên cạnh đó người dân chưa có thói quen mua sắm, tiêu dùng hàng hóa tại các cửa hàng tiện lợi, siêu thị mà vẫn giữ thói quen tiện đâu mua đấy gây rất nhiều khó khăn cho công tác giải tỏa và tạo điều kiện cho các “chợ cóc” hình thành.

Để chợ truyền thống được lòng người dân

Chợ truyền thống vừa là một địa điểm mang đậm nét văn hóa địa phương, vừa là nơi mua sắm, phục vụ cộng đồng dân cư và tồn tại lâu dài với sự phát triển của đô thị. Hiện lượng cung ứng ở chợ đầu mối và chợ truyền thống vẫn chiếm 60% lượng hàng tiêu dùng của người dân. Việc xây mới, nâng cấp chợ truyền thống không chỉ đáp ứng nhu cầu mua sắm của người dân, mà chính là giải pháp để hạn chế, tiến tới xóa bỏ “chợ cóc”.

Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam Trần Thị Phương Lan cho biết, thực tế cho thấy, chợ truyền thống đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống người dân không thể thay thế bằng kênh mua sắm khác. Để chợ truyền thống thu hút người tiêu dùng, việc đầu tiên là cải tạo chợ có quy hoạch rõ ràng; có tiêu chuẩn, tiêu chí về xây dựng chợ văn minh, nhân viên của chợ được đào tạo, tổ chức nguồn hàng… Cải tạo chợ phải đi đôi với quản lý trong khuôn viên chợ, ngoài chợ. Cần đầu tư xứng tầm để chợ thu hút khách du lịch chứ không chỉ bán mua đơn thuần.

Đồng tình với ý kiến này, Nguyên là Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (nay là Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương) Lê Việt Nga cho rằng, tại nhiều nước, khách du lịch thường đến chợ chứ không đến siêu thị. Vì vậy trong quá trình phát triển chợ, cần có chợ du lịch, chợ dân sinh, chợ đầu mối. Nếu cải thiện điều kiện, cơ sở vật chất kinh doanh thì chợ truyền thống sẽ có chỗ đứng và vẫn là kênh không thể thiếu trong thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa, phục vụ nhu cầu mua sắm của người dân, tạo thành điểm đến du lịch.

Đồng quan điểm, Nguyên Phó giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương) Lê Quốc Phương cho rằng, để giải quyết được vấn đề “chợ cóc” bên cạnh việc kiên quyết xóa bỏ cần đẩy mạnh hoạt động thay thế theo hướng nhanh chóng xây dựng mạng lưới chợ hiện đại, mô hình outlet, chợ đầu mối… Để thu hút tiểu thương vào kinh doanh nên miễn phí chợ trong một khoảng thời gian nhất định, chỉ khi có chợ hợp pháp, văn minh, thuận tiện, rẻ thì tiểu thương mới rời bỏ “chợ cóc”, “chợ tạm”.

Để bảo đảm tính khả thi, lợi ích của các tiểu thương và người dân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh Võ Trí Thành kiến nghị, TP Hà Nội cần ưu tiên lựa chọn nhà đầu tư có tiềm lực về tài chính, thế mạnh về công nghệ, uy tín trong kinh doanh để đầu tư xây dựng chợ bảo đảm thời gian thi công ngắn, phương án thiết kế hiện đại, đặc biệt không làm xáo trộn tập quán kinh doanh, buôn bán của tiểu thương và thay đổi thói quen mua sắm hàng hóa của người dân. “Bên cạnh đó các địa phương căn cứ vào quy hoạch sau sáp nhập để lựa chọn những khu vực công sở dư thừa cải tạo thành chợ truyền thống phục vụ nhu cầu mua sắm của người dân, qua đó hạn chế hiện tượng “chợ cóc” - ông Võ Trí Thành kiến nghị.

Được biết, nhằm giải tỏa “chợ cóc”, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền đã yêu cầu Sở Công Thương Hà Nội chủ trì, rà soát, tổng hợp nhu cầu đầu tư xây dựng chợ dân sinh tại các địa phương còn thiếu, các địa phương cần xử lý dứt điểm tình trạng “chợ cóc", tích hợp vào Kế hoạch đầu tư xây dựng chợ năm 2026. Đồng thời phối hợp Sở Tài chính hướng dẫn UBND các xã, phường nghiên cứu, tham mưu cơ chế khuyến khích người dân vào chợ mua sắm; khuyến khích các tiểu thương vào kinh doanh trong chợ, trong đó xem xét đề xuất miễn phí gửi xe, phương tiện và áp dụng phí dịch vụ tại chợ dân sinh ở mức phù hợp.

Ngoài ra UBND các xã, phường chịu trách nhiệm trong việc xây dựng lộ trình, tổ chức giải tỏa dứt điểm "chợ cóc", "chợ tạm" còn tồn tại, gắn liền với việc đầu tư, phát triển mạng lưới chợ dân sinh theo quy hoạch. Xây dựng quy chế hoạt động chợ phải gắn trách nhiệm của tiểu thương với Ban quản lý chợ về nguồn gốc thực phẩm, xuất xứ hàng hóa và an toàn thực phẩm; đối với các chợ quy mô lớn, cần nghiên cứu bố trí phòng kiểm nghiệm nhanh tại chợ.

“Muốn giải tỏa được "chợ cóc", phải xây dựng chợ dân sinh thay thế. Vì vậy thời gian tới Sở Công Thương Hà Nội phải đưa danh sách các chợ dân sinh cần xây dựng mới vào danh mục đầu tư, đồng thời kêu gọi xã hội hóa đầu tư xây dựng mới các chợ. Nếu không thu hút được DN đầu tư xây dựng thì yêu cầu địa phương có kế hoạch đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách” - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh.

Lê Nam