Đẹp sắc màu văn hóa biên cương

Người dân và du khách tham gia lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phủ, tỉnh Lạng Sơn năm 2025

Trong các quan điểm chỉ đạo của Đảng ta luôn coi trọng vai trò của văn hóa, đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng, phát triển văn hóa. Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước thường xuyên nhấn mạnh về vai trò của văn hóa: “văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, nói lên bản sắc của dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn...”. Lạng Sơn là vùng đất có vị trí địa lý chiến lược, chứa đựng chiều sâu văn hóa. Suốt chiều dài lịch sử dân tộc, các thế hệ sinh ra và lớn lên tại vùng đất này luôn tự hào với truyền thống văn hóa lâu đời và từng ngày phát huy vốn di sản đến mai sau.

Bức tranh văn hóa đa màu sắc

Là một vùng đất cửa ngõ “phên giậu”, địa đầu của Tổ quốc, Lạng Sơn có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời; luôn giữ vị trí chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của đất nước. Sinh thời, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến thăm và làm việc tại Lạng Sơn vào tháng 8/2023 từng nhấn mạnh: “Có thể nói không quá rằng, Lạng Sơn là một vùng đất vừa thơ mộng, vừa trữ tình, có nền văn hóa đa dạng, phong phú với những nét đặc trưng riêng hiếm có”.

Các em học sinh Trường PTDT Nội trú THCS&THPT Cao Lộc được giáo viên truyền dạy hát then, đàn tính trong tiết học ngoại khóa

Điểm nhấn trong bức tranh văn hóa Lạng Sơn chính là sự đa dạng về văn hóa của 7 dân tộc chính gồm: Nùng, Tày, Kinh, Dao, Hoa, Sán Chay, H’Mông… với những di sản văn hóa vô cùng đặc sắc và đa dạng như: các làn điệu dân ca then, sli, lượn, múa sư tử mèo; các làng nghề thủ công truyền thống. Toàn tỉnh hiện có 280 lễ hội, trong đó có 247 lễ hội truyền thống, trên 90% là lễ hội lồng tồng (xuống đồng). Đặc biệt, tỉnh đã có 9 di sản văn hóa phi vật thể được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 2 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Bên cạnh hệ thống di sản phi vật thể, di sản vật thể của tỉnh cũng vô cùng đa dạng, phong phú. Toàn tỉnh hiện có 420 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh nằm trong danh mục kiểm kê của tỉnh. Trong đó có 158 di tích lịch sử, 183 di tích kiến trúc nghệ thuật, 48 di tích khảo cổ và 31 di tích danh lam thắng cảnh. Đây là nguồn sức mạnh nội sinh chứa đựng những giá trị to lớn mà tỉnh Lạng Sơn sở hữu.

Nổi bật, Công viên địa chất Lạng Sơn chính thức được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu vào ngày 17/4/2025. Với chủ đề "Dòng chảy sự sống nơi miền đất thiêng", Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn hội tụ các giá trị nổi bật về địa chất và tiến hóa sự sống trong hơn 500 triệu năm, cùng các hệ thống di chỉ hóa thạch mang tầm quan trọng quốc tế. Bên cạnh đó, CVĐC Lạng Sơn còn nổi tiếng với tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và Thực hành Then đã được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Phát huy thế mạnh nội sinh

Nhận thức rõ tiềm năng và vai trò của văn hóa dân tộc, những năm qua, UBND tỉnh đã đẩy mạnh các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị này. Theo đó, UBND tỉnh đã ban hành nhiều kế hoạch và đề án quan trọng về phát triển văn hóa như Kế hoạch số 117 (năm 2019) về bảo tồn trang phục truyền thống, Quyết định số 741 (năm 2021) phê duyệt Đề án bảo tồn múa sư tử Tày, Nùng, và Kế hoạch số 42 (năm 2022) về bảo tồn dân ca, dân vũ, dân nhạc gắn với phát triển du lịch.

Ông Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL cho biết: Hằng năm, sở chỉ đạo và chủ động hướng dẫn các địa phương tăng cường tuyên truyền pháp luật về di sản văn hóa. Sở cũng đã kiểm kê, lập danh mục và cập nhật cơ sở dữ liệu về di sản văn hóa phi vật thể của các dân tộc thiểu số; tập trung bảo tồn các làng văn hóa truyền thống của người Tày, Nùng, Dao... Đặc biệt, chúng tôi cũng chú trọng lấy di sản văn hóa làm nền tảng phát triển du lịch, thông qua việc tăng cường tổ chức các sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch, trong đó ưu tiên trình diễn các di sản của dân tộc thiểu số.

Đối với di sản văn hóa vật thể, Sở VHTT&DL đã chủ động kiểm kê và công bố danh mục 420 di tích (Quyết định số 302/QĐ-UBND được UBND tỉnh phê duyệt ngày 5/2/2025). Sở cũng hướng dẫn các địa phương thành lập ban quản lý di tích và tăng cường xã hội hóa nguồn lực tu bổ, tôn tạo. Nhờ đó, từ năm 2014 đến nay, tỉnh đã thu hút gần 300 tỷ đồng, tiến hành trùng tu, phục hồi gần 100 lượt di tích. Cùng đó, Sở VHTT&DL đã tổ chức tập huấn về Luật Di sản văn hóa cho hàng nghìn người trên toàn tỉnh, từng bước nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn di sản văn hóa.

Bà Nông Thị Thảo, Phó Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội xã Văn Lãng cho biết: Nhờ các chương trình tập huấn và hướng dẫn từ Sở VHTT&DL, chúng tôi đã được trang bị kiến thức pháp luật sâu hơn, kỹ năng kiểm kê, đánh giá di tích tốt hơn. Điều này giúp chúng tôi chủ động hơn trong việc tham mưu cho lãnh đạo địa phương, đồng thời huy động được nguồn lực xã hội hiệu quả hơn cho việc tu bổ, tôn tạo di tích.

Đối với di sản văn hóa phi vật thể, từ năm 2014 đến nay, ngành VHTT&DL Lạng Sơn đã tổ chức gần 10 hội thảo, tập huấn về quản lý di sản văn hóa. Ngành cũng phối hợp thành lập các đội, CLB văn hóa dân gian và mở hơn 200 lớp truyền dạy di sản, hằng năm ngành cũng hỗ trợ trang phục và cơ sở vật chất biểu diễn từ 3 đến 5 lớp truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể tại cơ sở với kinh phí hàng trăm triệu đồng.

Nhờ những nỗ lực này, số CLB, đội văn nghệ quần chúng nâng lên hơn 800 CLB, đội văn nghệ, trong đó hơn 600 CLB hoạt động theo hình thức xã hội hóa. Mỗi năm, các CLB này đã tổ chức trên 200 buổi biểu diễn văn nghệ, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể một cách sống động và rộng khắp

Không dừng lại ở việc truyền dạy, các cấp, ngành trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn cũng rất chú trọng tới công tác phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống. Hằng năm, khoảng 90% lễ hội được tổ chức trên địa bàn tỉnh đều huy động nguồn lực xã hội hóa, thể hiện sự đồng lòng và góp sức mạnh mẽ từ cộng đồng. Với quy mô từ 30 đến 400 triệu đồng mỗi lễ hội, đây không chỉ là dịp để người dân vui tươi, gắn kết mà còn là cơ hội để các giá trị văn hóa truyền thống được sống lại và lan tỏa sâu rộng trong đời sống hiện đại.

Việc chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa và khơi dậy vai trò của người dân trong bảo tồn di sản đã tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế - du lịch của Lạng Sơn. Giai đoạn 2014-2024, tốc độ tăng trưởng khách du lịch bình quân tăng 5,93%; doanh thu tăng trên 12%. Trong 6 tháng đầu năm 2025, tổng lượt khách du lịch đến Lạng Sơn ước đạt 3,1 triệu lượt (tăng 4,7 % so với cùng kỳ năm 2024). Doanh thu du lịch ước đạt 2,9 nghìn tỷ đồng (tăng 12,6% so với cùng kỳ năm 2024).

Điều này khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa phát triển văn hóa và kinh tế, minh chứng cho thấy khi văn hóa được phát huy đúng cách, không chỉ củng cố nền tảng tư tưởng mà còn tạo ra giá trị vật chất, nâng cao đời sống nhân dân và củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng.

Thời gian tới, với sự chỉ đạo sáng suốt của đội ngũ lãnh đạo ngành văn hóa và quyết tâm của những người làm văn hóa tỉnh Lạng Sơn, tin tưởng rằng lĩnh vực này tiếp tục gặt hái được nhiều thành tích quan trọng, đồng hành cùng dân tộc trên con đường xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

TUYẾT MAI - HOÀNG HIẾU