Di dời di tích làm sân bay Gia Bình cần đảm bảo giữ được tính lịch sử vốn có

Chiều 8/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình.

Bảo đảm hài hòa lợi ích phát triển - văn hóa

Đồng tình với cơ chế đặc biệt liên quan đến di dời các di tích lịch sử - văn hóa để bảo đảm tiến độ dự án, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (đoàn Tp.Hồ Chí Minh) đề nghị cân nhắc bổ sung tiêu chí công khai hồ sơ khoa học của từng di tích trước và sau khi di dời, nêu rõ giải pháp bảo tồn giá trị nguyên gốc và kế hoạch phát huy di tích sau khi di dời.

"Cách làm này sẽ bảo đảm hài hòa lợi ích phát triển - văn hóa, tránh tâm lý băn khoăn của nhân dân và tạo sự đồng thuận xã hội cao hơn trong quá trình triển khai", ông nói.

ĐBQH Trần Văn Tiến (Ảnh: Media Quốc hội).

Cùng thảo luận, ĐBQH Trần Văn Tiến (đoàn Phú Thọ) cho biết, dự thảo Nghị quyết giao UBND tỉnh Bắc Ninh được phép di dời các di tích lịch sử - văn hóa.

Tờ trình của Chính phủ cũng nêu: Việc di dời sẽ không làm ảnh hưởng đến các giá trị gốc cấu thành di tích và các di tích này sẽ tiếp tục được công nhận sau khi di dời.

Tuy nhiên, theo quy định tại điểm a, b, c khoản 1 Điều 22 Luật Di sản văn hóa 2024, giá trị của di tích lịch sử gắn liền với địa điểm nơi diễn ra sự kiện lịch sử, văn hóa; gắn với thân thế, sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân, nhân vật lịch sử hoặc gắn với tiến trình phát triển công nghiệp, đô thị, nông thôn. Như vậy, tính lịch sử của di tích gắn chặt với không gian gốc.

"Khi di dời sang vị trí mới, nơi không thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 22 Luật Di sản văn hóa 2024, liệu di tích sau di dời có còn bảo đảm giá trị lịch sử như ban đầu?", đại biểu đặt câu hỏi và đề nghị cần nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá đầy đủ để việc di dời vẫn bảo đảm giữ được tính lịch sử vốn có của di tích, tránh làm giảm giá trị và ý nghĩa của di sản.

Cần cơ chế đánh giá tiến độ GPMB

Tham gia nêu ý kiến, ĐBQH Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho biết, nhu cầu phát triển hạ tầng hàng không Việt Nam đã bước sang giai đoạn mới.

Trong khi hiện nay, hàng không quốc tế chủ yếu dựa vào các sân bay như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng và một số sân bay khác, song hầu hết đều đang tiến gần đến giới hạn công suất.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Ảnh: Media Quốc hội).

Đối với sân bay Nội Bài, dù đã được mở rộng, tình trạng quá tải vẫn sẽ diễn ra trong những năm tới. Điều này đặt ra yêu cầu khách quan cần hình thành một cảng hàng không quốc tế mới trong vùng Thủ đô, không chỉ để giảm tải mà còn mở rộng không gian phát triển chiến lược của đất nước.

"Việc lựa chọn đặt sân bay tại Bắc Ninh, địa phương giáp Hà Nội, có vị trí địa lý, kinh tế, quân sự đặc biệt quan trọng là phù hợp với định hướng phát triển mạng cảng hàng không đa trung tâm nêu trong quy hoạch tổng thể quốc gia và các văn kiện của Đảng", ông nói.

Theo ông, với một sân bay quốc tế cấp 4F đặt tại đây sẽ mở ra không gian phát triển mới cho khu vực, đặc biệt cho các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, logistics, thương mại và công nghiệp phụ trợ hàng không.

Mặt khác, đây là dự án mang tầm chiến lược quốc gia, có tính lưỡng dụng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và bảo đảm quốc phòng, an ninh trong bối cảnh khu vực còn nhiều yếu tố khó lường.

Vì vậy, ông nhất trí với sự cần thiết đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, với cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn như Chính phủ đã trình.

Thống nhất với định hướng đầu tư cảng hàng không cấp 4F theo tiêu chuẩn ICAO, có khả năng phục vụ các loại máy bay thân rộng, đường dài, hướng tới vai trò trung tâm trung chuyển của khu vực phía Bắc, đại biểu cho rằng, một số chỉ tiêu kỹ thuật, đặc biệt chỉ tiêu 5 sao, Net Zero… cần được lượng hóa, làm rõ tính khả thi về tài chính và kỹ thuật, tránh đặt mục tiêu quá cao dẫn đến tăng tổng mức đầu tư, kéo dài thời gian thu hồi vốn.

Về tiến độ, ông cho rằng dự án được yêu cầu triển khai rất khẩn trương, với mốc hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2027. Đây là áp lực lớn đối với công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư, chỉnh tuyến hạ tầng kỹ thuật lớn và xử lý nền đất yếu, nhất là khi có hơn 900 ha đất lúa cần xử lý nền đất mặt.

Thực tiễn cho thấy, hầu hết các dự án chậm tiến độ thời gian qua đều vướng ở khâu giải phóng mặt bằng. Do đó, ông đồng tình với đề xuất áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt để thực hiện.

Đồng thời đề nghị Nghị quyết cần quy định rõ trình tự, thủ tục, thẩm quyền và trách nhiệm của UBND tỉnh trong phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; trách nhiệm của các bộ, ngành trong hướng dẫn, phối hợp tháo gỡ vướng mắc.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng thống nhất quy định giao Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và UBND tỉnh Bắc Ninh chịu trách nhiệm về tiến độ mặt bằng.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính ràng buộc thực thi, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế đánh giá tiến độ hằng quý theo bộ chỉ số định lượng (KPI) về bồi thường, tái định cư, giải ngân, tiến độ xây dựng hạ tầng then chốt.

"Khi tiến độ và trách nhiệm được đo lường bằng chỉ số, công tác giám sát của Quốc hội và nhân dân sẽ hiệu quả hơn, đồng thời giảm nguy cơ chậm trễ như đã từng xảy ra tại một số dự án hạ tầng quy mô quốc gia khác", ông Hùng nêu.

ĐBQH Nguyễn Văn Thân (đoàn Hưng Yên) nhấn mạnh song song đầu tư xây dựng cảng hàng không quốc tế Gia Bình cần chú trọng phát triển hạ tầng giao thông kết nối với cảng hàng không nhằm nâng cao hiệu quả khai thác.

Hoàng Thị Bích