Di sản tư liệu: Tiếp nối quá khứ, gìn giữ tương lai

Đây là 3 di sản tư liệu đang có mặt tại làng Trường Lưu, xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Một làng quê mà có đến 2/3 di sản tư liệu được ghi vào danh mục Di sản tư liệu của chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á/Thái Bình Dương là Mộc bản Trường học Phúc Giang và sách cổ Hoàng Hoa sứ trình đồ. Di sản ở làng quê này cho chúng ta hình dung về sự phong phú tiềm ẩn của di sản tư liệu ở làng quê.

Đây là sách cổ Hoàng hoa sứ trình đồ, còn gọi là Hành trình đi sứ Trung Hoa của Thám hoa Nguyễn Huy Oánh – Một người làm quan dưới triều Lê – Trịnh. “Hoàng Hoa sứ trình đồ” là cuốn sách cổ do ông biên soạn để ghi lại những tư liệu minh chứng cho hoạt động ngoại giao giữa Việt Nam và Trung Hoa vào thế kỷ XVIII, trong hành trình ông được cử làm Chánh sứ cho chuyến đi Bắc Kinh. Ngày nay tư liệu này còn có giá trị quan trọng trong việc bảo vệ lãnh thổ, chủ quyền và biên giới quốc gia. Sau một thời gian bị thất lạc, sách cổ này đã được một tác giả của dòng văn Nguyễn Huy cất công tìm kiếm trong suốt 20 năm và tự tay sao chép lại từ bản gốc.

Di sản phong phú là vậy, dù thế hệ con cháu trong dòng họ Nguyễn Huy đã có những nhận thức về giá trị di sản của cha ông, thế nhưng tre già phải có măng mọc, những người như ông Chất vẫn còn đau đáu về một thế hệ những người làm dịch thuật mới để những giá trị cổ xưa này còn mãi với thời gian. Mà điều này nếu chỉ dựa vào sự cố gắng của mỗi cá nhân, hay nguồn kinh phí hạn hẹp của địa phương là chưa đủ…

Mỗi một di sản tư liệu đều phản ánh kí ức và bản sắc của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh sự phong phú thì di sản tư liệu còn nhiều những nguy cơ hiện hữu. Trong đó có nguy cơ hư hại, mất mát, và thất truyền. Việc bảo đảm quyền sở hữu, với nghĩa vụ bảo quản và trách nhiệm với nhà nước, với tổ chức quốc tế, với công sức của tiền nhân của các cá nhân sở hữu di sản vẫn là vấn đề đặt ra đối với dự án Luật Di sản văn hóa sửa đổi sắp tới.

Thực hiện : Bích Liên Như Huỳnh