Đi tìm cách tháo ngòi nổ khủng hoảng chính trị ở Pháp

Những con số biết nói

Trước hết, đó là “tiếng sét đánh ngang tai” khi đảng cực hữu Tập hợp quốc gia (RN) có được bước đột phá lịch sử, liên minh các đảng ủng hộ tổng thống đánh mất đa số tuyệt đối, liên minh cánh tả trở thành lực lượng đối lập lớn nhất, liên minh cánh hữu trở thành nhóm đối lập thứ yếu, còn “phe đa số lớn nhất” chính là các cử tri không đi bỏ phiếu.

Tiếp đến, như một điểm mới của cuộc bầu cử năm nay, Thủ tướng Elisabeth Borne và 15 bộ trưởng trong chính phủ mới được Tổng thống Emmanuel Macron bổ nhiệm cũng tham gia tranh cử, với kết quả Bộ trưởng Y tế và Phòng ngừa, Bộ trưởng Chuyển đổi sinh thái và Quốc vụ khanh phụ trách biển bị loại và sẽ phải tự động từ chức. Theo kết quả chính thức do Bộ Nội vụ Pháp công bố ngày 20/6, Ensemble! (Chung sức!), liên minh ủng hộ Tổng thống Emmanuel Macron chỉ giành được 246 ghế, dưới ngưỡng 289 ghế để có đa số tuyệt đối trong quốc hội 577 đại biểu. Một kết quả thấp hơn rất nhiều so với kỳ vọng “đa số vững chắc” mà ông Macron bày tỏ với báo chí trước bầu cử và cách xa con số 346 ghế có được trong quốc hội mãn nhiệm.

Giới quan sát nhận định, một trong những nguyên nhân dẫn đến thất bại của Ensemble! là do trong suốt chiến dịch vận động, Tổng thống Macron và các lãnh đạo liên minh ít tham gia tranh luận và gặp gỡ cử tri, dù có rất nhiều chủ đề quan trọng cần được Tổng thống làm rõ, như cải cách y tế, dịch tễ, quản lý khủng hoảng, dịch vụ công, chính quyền địa phương, an sinh xã hội, tái phân bổ các nguồn lợi. Báo chí Pháp cho rằng Ensemble! có vẻ tự tin thái quá ở kết quả bầu cử tổng thống, trông chờ vào tầng lớp cử tri khá giả, có trình độ hơn, lớn tuổi, tức là những cử tri “có xu hướng đi bỏ phiếu”. Kết quả là Ensemble! đã mất hơn 100 ứng cử viên đủ điều kiện vào vòng hai và số ứng cử viên dẫn đầu vòng một cũng thấp hơn một nửa so với năm 2017.

Tổng thống Emmanuel Macro và Thủ tướng Elisabeth Borne. Ảnh: Le Monde

Về thứ hai là Liên minh Sinh thái và Xã hội nhân dân mới (NUPES), liên minh của các đảng cánh tả Pháp, giành được 142 ghế. Kết quả này tuy chưa đủ để phe của ông Jean-Luc Mélenchon đạt được đa số tuyệt đối và đưa ông trở thành thủ tướng, nhưng đủ để đưa khối cánh tả Pháp trở thành lực lượng chính trị lớn thứ hai với nhiều đại diện hơn hẳn so với quốc hội khóa trước vốn chỉ có 60 ghế.

Điều quan trọng là trong NUPES, đảng châu Âu Sinh thái – Xanh (EELV), với 28 ghế, đã có thể thành lập một nhóm nghị sĩ độc lập để thể hiện cất cao “tiếng nói Xanh” mà tầng lớp cử tri trẻ muốn gửi gắm tới quốc hội. Trong quá trình tranh cử, NUPES cho thấy rõ sự đoàn kết và khát vọng hơn, với hình ảnh một thủ lĩnh đối lập có ảnh hưởng, biết khai thác triệt để các điểm yếu của chính phủ và phe đa số thân Tổng thống, tỏ ra thông cảm với những bất bình của các tầng lớp dân chúng trong bối cảnh đời sống ngày càng khó khăn, đồng thời xuất hiện gần như hằng ngày trên truyền thông.

Vượt ngoài mong đợi, với 89 ghế giành được, đảng RN của bà Marine Le Pen đã cho thấy một bước tiến mà giới chuyên gia gọi là "ngoạn mục” sau thất bại của nhân vật này tại vòng hai bầu cử tổng thống cách đây hai tháng. Đây được coi là một thành công lịch sử của RN bởi chưa bao giờ đảng này có được một sự hiện diện mạnh mẽ đến như vậy trên mặt trận lập pháp của nước Pháp. Thành tích tốt nhất mà tiền thân của RN là đảng Mặt trận quốc gia (FN) từng đạt là 35 ghế trong cuộc bầu cử năm 1986. Thậm chí năm 2017, RN chỉ có vỏn vẹn 8 đại biểu, chưa đủ tối thiểu 15 đại biểu để thành lập một nhóm nghị sĩ trong quốc hội.

Đáng nói nhất là thất bại của khối cánh hữu, bao gồm đảng Những người cộng hòa (LR), Liên minh các đảng viên dân chủ và độc lập (UDI) và một số đảng cánh hữu khác chỉ giành được 73 ghế so với 136 ghế trong quốc hội khóa trước. Từ mong đợi giành được khoảng 100 ghế, khối cánh hữu tiếp tục thất bại nặng nề và để mất vị thế là nhóm đối lập lớn nhất từng có được trong quốc hội khóa trước.

Cuối cùng, có một đa số khác xuất hiện ngay từ vòng một và tái lặp ở vòng hai cuộc bầu cử, đó là đa số của những cử tri không đi bỏ phiếu. Với 53,77% ở vòng hai, sau năm 2017, đây lần thứ hai trong lịch sử nền Đệ nhị Cộng hòa, số cử tri không đi bỏ phiếu tại một cuộc bầu cử hạ viện Pháp vượt quá nửa tổng số cử tri đã đăng ký.

Nỗ lực tháo ngòi nổ

Một ngày sau kết quả đầy bất ngờ tại vòng 2 cuộc bầu cử Quốc hội, chính phủ mới thành lập cách đây 1 tháng của Thủ tướng Elisabeth Borne bắt đầu có những biến động lớn. Bộ trưởng Y tế Brigitte Bourbuignon cùng ngày đã tuyên bố từ chức sau khi nhận thất bại tại cuộc bầu cử. Số phận tương tự cũng đang chờ đợi Bộ trưởng Bộ trưởng phụ trách việc Chuyển đổi sinh thái Amélie de Montchalin và Quốc vụ khanh phụ trách vấn đề Biển, bà Justine Benin trong ít ngày tới.

Thủ tướng Elisabeth Borne cũng đã quyết định hủy phiên họp Hội đồng bộ trưởng dự kiến sẽ diễn ra hôm nay. Tương lai của nữ Thủ tướng Pháp cũng bị đặt dấu hỏi khi ngày càng có nhiều ý kiến kêu gọi bà từ chức. Đảng “Nước Pháp bất khuất” nằm trong liên minh cánh tả NUPES tuyên bố sẽ đệ trình kiến nghị bỏ phiếu bất tín nhiệm chính phủ của bà Elisabeth Borne khi Quốc hội Pháp nhóm họp vào ngày 5/7 tới.

Trong nỗ lực tìm kiếm liên minh đa số tuyệt đối, Phủ Tổng thống Pháp tối 20/6 ra thông báo, Tổng thống Emmanuel Macron mời đại diện của tất cả các lực lượng chính trị tại Quốc hội khóa tới đến điện Élyseé đối thoại trong hai ngày 21-22/6 để tránh nguy cơ về một cuộc khủng hoảng chính trị. Cho đến nay, ý định liên minh với đảng cánh hữu LR để xây dựng đa số tuyệt đối tại Quốc hội vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn. Chủ tịch đảng LR Christian Jacob cho biết, dù sẽ đến Điện Élyseé theo lời mời nhưng vẫn sẽ đứng về phe đối lập.

“Chúng tôi sẽ đứng về phe đối lập với chính phủ và ông Emmanuel Macron, điều này đã được chứng minh trong cuộc bầu cử quốc hội vừa qua. Chúng tôi, tất nhiên sẽ tiếp tục theo đường lối này và sẽ không có hiệp ước, liên minh hay thỏa thuận dưới bất cứ hình thức nào”, ông nhấn mạnh.

Trong khi đó, đảng NUPES bắt đầu xuất hiện những rạn nứt. Ba đảng trong liên minh là đảng Xã hội, đảng Sinh thái và đảng Cộng sản hôm qua đã bác bỏ đề xuất của đảng Nước Pháp bất khuất còn lại về khả năng tiếp tục cùng hoạt động dưới danh nghĩa một nhóm chính trị đối lập duy nhất tại quốc hội. Trong trường hợp liên minh cánh tả chia rẽ, đảng RN theo đường lối cực hữu sẽ trở thành lực lượng đối lập lớn nhất tại Quốc hội Pháp khóa tới, một điều chưa từng xảy ra trong lịch sử.

Chủ tịch đảng RN Marine Le Pen cho biết sẽ từ chức trong đảng để tập trung lãnh đạo nhóm các nghị sĩ của đảng RN trong quốc hội nhằm giám sát và hạn chế quyền lực của chính phủ và Tổng thống Emmanuel Macron. Nữ chính trị gia cực hữu cũng cho rằng một cuộc bầu cử quốc hội mới trước thời hạn là điều hoàn toàn có xảy ra.

Khổng Hà (tổng hợp)