Đi tìm 'đầu ra' cho rác thải thương mại điện tử

Thương mại điện tử đang là xu thế toàn cầu.

Lượng rác thải khổng lồ

Theo một nghiên cứu do Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) và Cục Biển và Hải đảo Việt Nam thực hiện, năm 2023 thương mại điện tử Việt Nam đã sử dụng 170 nghìn tấn bao bì, vật liệu nhựa các loại. Con số này cao gấp 5 lần so với lượng rác thải bao bì từ hoạt động mua sắm truyền thống. Điều này cho thấy, TMĐT đang tạo ra một áp lực lớn lên môi trường.

Ngoài ra, theo một nghiên cứu của Đại học California, Irvine, Mỹ, mỗi đơn hàng mua sắm trực tuyến trung bình tạo ra 1,4 kg rác thải, cao hơn 50% so với việc mua sắm tại cửa hàng. Lượng rác thải này chủ yếu là bao bì carton, xốp, túi nilon, băng keo...

Những loại rác thải này thường khó phân hủy, gây ô nhiễm môi trường trong thời gian dài. Khi chôn lấp, các loại rác thải này sẽ phân hủy thành vi nhựa, xâm nhập vào nguồn nước và đất, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người.

Ngoài ra, rác thải TMĐT còn góp phần gia tăng lượng khí thải nhà kính, thúc đẩy biến đổi khí hậu. Việc sản xuất, vận chuyển và xử lý rác thải đều tiêu tốn nhiều năng lượng, dẫn đến phát thải khí CO2 - một trong những nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính.

Quản lý và xử lý rác thải từ thương mại điện tử đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự gia tăng nhanh chóng của lượng đơn hàng và bao bì thải bỏ. Với hàng tỷ đơn hàng được giao mỗi năm, hệ thống quản lý rác thải hiện tại khó có thể đáp ứng kịp nhu cầu xử lý khối lượng rác thải ngày càng lớn này. Việc phân loại, thu gom và tái chế rác thải bao bì đòi hỏi nguồn lực lớn và quy trình phức tạp.

Thêm vào đó, việc thiếu các quy định rõ ràng và đồng bộ giữa các quốc gia về quản lý rác thải thương mại điện tử cũng là một rào cản. Mỗi quốc gia có các tiêu chuẩn và quy định khác nhau, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai các giải pháp tái chế và quản lý rác thải một cách hiệu quả. Sự thiếu hợp tác quốc tế trong vấn đề này làm gia tăng tình trạng rác thải đổ dồn về các nước đang phát triển, nơi có hệ thống quản lý rác thải còn yếu kém.

Bên cạnh đó, thói quen tiêu dùng của người dân cũng là một thách thức không nhỏ. Mặc dù nhận thức về tác động môi trường của rác thải bao bì đang được nâng cao, nhưng nhiều người tiêu dùng vẫn ưu tiên tiện lợi hơn là các yếu tố bền vững. Điều này, đòi hỏi các chiến dịch truyền thông và giáo dục liên tục để thay đổi hành vi và nhận thức của cộng đồng về vấn đề này.

Những khó khăn và thách thức này đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng từ cả doanh nghiệp, chính phủ và người tiêu dùng để tìm ra các giải pháp hiệu quả, hướng tới một hệ thống thương mại điện tử bền vững và thân thiện với môi trường hơn.

Tuy nhiên, mặt trái của thương mại điện tử là một lượng rác khổng lồ chưa có "đầu ra".

Loay hoay tìm “đầu ra”

Trên thực tế, không ít công ty thương mại điện tử lớn như Amazon, Alibaba đã nhận thức được vấn đề này và bắt đầu triển khai các sáng kiến xanh để giảm thiểu rác thải bao bì. Đơn cử như Amazon đã giới thiệu chương trình “Frustration-Free Packaging”, nhằm khuyến khích các nhà bán lẻ giảm số lượng giấy carton và nhựa không cần thiết sử dụng trong đóng gói sản phẩm. Hay Alibaba cũng đã cam kết giảm thiểu lượng nhựa sử dụng trong bao bì và tăng cường sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, một giải pháp đang trở thành xu hướng của nhiều doanh nghiệp thương mại điện tử là công nghệ và vật liệu bao bì xanh đang trở thành một xu hướng. Các loại vật liệu phân hủy sinh học, có thể compost được và tái sử dụng đang được nghiên cứu và áp dụng.

Ví dụ, một số công ty đã bắt đầu sử dụng các loại nhựa phân hủy sinh học từ tinh bột ngô hoặc mía để làm bao bì. Những vật liệu này không chỉ thân thiện với môi trường mà còn có khả năng phân hủy trong thời gian ngắn, giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường.

Chính phủ các nước cũng đang vào cuộc với các chính sách và quy định nhằm quản lý rác thải bao bì. Ở Việt Nam, Nghị định 38/2015/NĐ-CP về quản lý chất thải và phế liệu đã đưa ra những quy định cụ thể về việc quản lý, tái chế và xử lý rác thải bao bì. Các quy định này không chỉ giúp kiểm soát lượng rác thải mà còn khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các giải pháp bền vững.

Theo các chuyên gia môi trường, ngoài các doanh nghiệp thương mại điện tử và các cơ quan quản lý nhà nước thì người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rác thải bao bì từ thương mại điện tử.

Theo khảo sát năm 2023 của Nielsen IQ cho thấy, 80% người tiêu dùng Việt sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm có cam kết xanh và sạch, sản xuất từ những nguyên liệu thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, nhận thức và hành vi của người tiêu dùng vẫn cần được nâng cao.

Các chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về vấn đề rác thải bao bì đang được triển khai rộng rãi. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng cũng đang tích cực tham gia vào việc thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường. Việc giáo dục người tiêu dùng về tầm quan trọng của việc chọn lựa các sản phẩm có bao bì xanh và tái sử dụng bao bì có thể tạo ra sự thay đổi lớn.

Rác thải bao bì từ thương mại điện tử đang trở thành một vấn đề môi trường nghiêm trọng và đòi hỏi sự chung tay của tất cả các bên liên quan. Các doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư vào các giải pháp bền vững và áp dụng công nghệ xanh. Chính phủ cần ban hành và thực thi các chính sách hỗ trợ. Người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi mua sắm. Chỉ khi tất cả cùng hành động, chúng ta mới có thể giảm thiểu tác động tiêu cực của rác thải bao bì lên môi trường và xây dựng một tương lai bền vững.

Các chuyên gia khẳng định, mỗi người đều có vai trò trong việc bảo vệ môi trường. Hãy bắt đầu từ những hành động nhỏ như tái sử dụng bao bì, lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường và ủng hộ các doanh nghiệp xanh. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể tạo ra sự khác biệt.

Nguyễn Quý