Dịch sởi: Nguy cơ hiện hữu, cần hành động ngay

Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm gây dịch lây qua đường hô hấp do vi rút sởi gây nên. Đây là một trong những bệnh truyền nhiễm đã được biết đến từ rất sớm trong lịch sử nhân loại và cũng là bệnh được đưa vào trong lịch tiêm chủng của nhiều quốc gia trên thế giới từ sau khi vắc-xin phòng bệnh ra đời.

Trẻ em và người lớn cần chủ động tiêm ngừa vắc-xin sởi đầy đủ và đúng lịch để giúp cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu với virus sởi. Ảnh: Chí Cường

Bệnh có biểu hiện đặc trưng là sốt, viêm long đường hô hấp, viêm kết mạc và phát ban, có thể dẫn đến nhiều biến chứng như viêm phổi, viêm não, viêm tai giữa, viêm loét giác mạc, tiêu chảy.... có thể gây tử vong.

Bệnh sởi cũng ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của cơ thể, có thể khiến cho cơ thể quên cách tự đề kháng trước các bệnh nhiễm trùng và làm cho trẻ bệnh trở nên yếu ớt, dễ bị bệnh.

Trẻ nhỏ chưa tiêm chủng, trẻ suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai và người bị suy yếu hệ thống miễn dịch là những người có nguy cơ biến chứng nặng nếu mắc bệnh sởi.

Mọi người đều có thể mắc bệnh sởi, tuy nhiên bệnh chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Những trẻ không được tiêm chủng hoặc chưa tiêm chủng đầy đủ là đối tượng đầu tiên của bệnh sởi và trở thành “cầu nối” lây nhiễm cho những người xung quanh, bao gồm người lớn chưa được chủng ngừa sởi trước đây, trẻ nhỏ chưa đến tuổi chỉ định tiêm ngừa sởi và cả những người đã tiêm ngừa đủ 2 mũi. Chỉ khi tỷ lệ miễn dịch trong cộng đồng đạt trên 95% với 2 liều vắc-xin, dịch bệnh sởi mới có thể được kiểm soát.

Mỗi năm, hàng trăm nghìn ca bệnh sởi vẫn được báo cáo từ nhiều quốc gia trên thế giới. Theo số liệu công bố trên trang WHO Immunisation data portal, từ năm 2000 đến năm 2016 số ca sởi toàn cầu có xu hướng giảm rõ rệt; tuy nhiên từ 2017 đến 2023, có những năm số ca được báo cáo tăng mạnh như năm 2019 là 873.373 ca và năm 2023 là 663.830 ca.

Trong 7 tháng đầu năm 2024, nhiều quốc gia, châu lục cũng đã cảnh báo mạnh mẽ sự gia tăng của bệnh sởi. Theo báo cáo ngày 28/5/2024 của WHO và Quỹ Nhi đồng liên hợp quốc (UNICEF) thì trong năm 2023 khu vực Châu Âu có 61.070 trường hợp mắc bệnh sởi và 13 trường hợp tử vong đã được báo cáo tại 41 quốc gia trong tổng số 53 quốc gia; nhưng trong 3 tháng đầu năm 2024, đã có 56.634 trường hợp mắc bệnh sởi và bốn trường hợp tử vong đã được báo cáo chính thức tại 45 quốc gia thuộc khu vực này.

Tại Mỹ, theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ, tính đến ngày 08/8/2024 đã có 211 ca sởi được báo cáo từ 27 bang của nước này; trong khi cả năm 2023 chỉ có 59 ca được báo cáo.

Còn tại Việt Nam, theo Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm (ban hành năm 2007), bệnh sởi được xếp vào nhóm B gồm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có khả năng lây truyền nhanh và có thể gây tử vong, cùng với các bệnh sốt xuất huyết, tay chân miệng. Bệnh sởi cũng là một trong 6 bệnh truyền nhiễm được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng ngay từ những năm đầu triển khai trong thập nên 1980.

Đến nay, bệnh sởi vẫn là một trong 11 bệnh truyền nhiễm phải được tiêm chủng bắt buộc đối với trẻ em theo quy định của Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm với lịch tiêm chủng theo hướng dẫn của Bộ Y tế gồm mũi thứ 1 tiêm lúc trẻ tròn 9 tháng tuổi và mũi thứ 2 lúc trẻ 18 tháng tuổi. Bộ Y tế Việt Nam quy định tất cả các trường hợp sốt phát ban nghi sởi đều phải được báo cáo và lấy mẫu làm xét nghiệm chẩn đoán xác định.

Theo thống kê của viện Pasteur TP.HCM thì đến hết ngày 28/7, toàn khu vực có 1.147 trường hợp sốt phát ban nghi sởi được báo cáo, trong đó có 481 ca có xét nghiệm dương tính (ca xác định); số ca sốt phát ban nghi sởi tăng gấp 5,5 lần so với cùng kỳ năm 2023.

Báo cáo từ các bệnh viện trên địa bàn TP.HCM, tính đến ngày 4/8/2024, đã có 505 ca sốt phát ban nghi sởi, trong đó có 262 ca xét nghiệm dương tính; hơn 50% là các ca bệnh ở tỉnh thành khác đến khám và điều trị tại Thành phố.

Tính riêng các trường hợp có địa chỉ tại TP.HCM thì có 201 ca sốt phát ban nghi sởi, trong đó 116 ca xét nghiệm dương tính. Trong khi đó từ năm 2021 đến năm 2023 cả Thành phố chỉ có 01 ca xét nghiệm dương tính.

Toàn Thành phố đã có 48 phường xã trên 14 quận huyện có ca bệnh sởi xác định; 8 quận huyện có từ 02 phường xã trở lên có ca bệnh. Trong 116 ca xác định, có 27,6% là trẻ dưới 9 tháng tuổi, 78,4% là trẻ dưới 5 tuổi. Số bệnh nhân chưa tiêm chủng hoặc chưa tiêm đủ 02 mũi vắc-xin sởi chiếm đến 66% và có đến 30% không rõ tiền sử tiêm chủng

Trong đợt dịch này, các bệnh viện của TP đã ghi nhận có đến 3 trường hợp tử vong liên quan đến bệnh sởi. Ngành Y tế TP.HCM đang tích cực ứng phó dịch sởi và kêu gọi mỗi gia đình có trẻ em hãy đưa trẻ đi tiêm chủng theo các thông báo của y tế địa phương đang sinh sống; những người sống chung với bệnh nhân mắc bệnh nền nên tiêm chủng phòng bệnh để góp phần bảo vệ người thân của mình.

Để giảm thiểu rủi ro cũng như ngăn chặn dịch sởi quay trở lại, WHO nhấn mạnh tiêm chủng là biện pháp duy nhất để bảo vệ trẻ em và người lớn khỏi căn bệnh nguy hiểm tiềm tàng này. Các quốc gia trên thế giới bắt buộc phải đạt được và duy trì tỷ lệ bao phủ trên 95% với 2 liều vắc-xin sởi.

Bác sỹ Bùi Thị Việt Hoa, hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho rằng, trẻ em và người lớn cần chủ động tiêm ngừa vắc-xin sởi đầy đủ và đúng lịch để giúp cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu với virus sởi, giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh sởi và các biến chứng nặng nề, hiệu quả vượt trội đến 98%.

Bên cạnh đó, theo bác sỹ Việt Hoa, mỗi người cần chủ động vệ sinh mắt, mũi, họng bằng nước sát khuẩn mỗi ngày. Hạn chế tụ tập nơi đông người, tránh tiếp xúc gần với những người có biểu hiệu mắc bệnh sởi hoặc nghi ngờ mắc bệnh, đồng thời không dùng chung vật dụng cá nhân với người mắc bệnh. Giữ vệ sinh không gian sống và bổ sung thực phẩm giúp tăng cường hệ miễn dịch.

Nếu thấy có các triệu chứng của bệnh sởi (sốt, chảy nước mũi, ho khan, mắt đỏ, nhạy cảm với ánh sáng, phát ban khắp cơ thể), cần nhanh chóng đến các trung tâm hoặc cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

D.Ngân