'Điểm nóng mới' về thương mại vũ khí toàn cầu

Tờ DW dẫn báo cáo của SIPRI đưa ra ngày 14/3 nêu rõ, hoạt đông mua bán vũ khí toàn cầu giai đoạn 2017-2021 giảm 4,6% so với 5 năm trước đây, trong khi đó các nước châu Âu đã tăng khối lượng nhập khẩu vũ khí lên 19% cùng giai đoạn. Ông Siemon Wezeman, đồng tác giả báo cáo thường niên của SIPRI đánh giá, châu Âu đã trở thành “điểm nóng mới”.

Châu Âu có mức tăng nhập khẩu vũ khí cao nhất thế giới giai đoạn 2017-2021. Nguồn: LPhot Unaisi Luke.

Ông Siemon Wezeman chia sẻ: “Chúng tôi đang gia tăng chi tiêu quân sự không chỉ một chút mà là rất đáng kể. Chúng tôi cần những vũ khí mới và phần lớn trong số này được nhập khẩu từ các ngành công nghiệp quốc phòng nổi tiếng của lục địa già và Mỹ”. Theo Giám đốc chương trình SIPRI về an ninh châu Âu Ian Anthony, xu hướng tăng chi tiêu quốc phòng thực sự bắt đầu sau khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014. Thực tế này đã khiến thị phần của châu Âu trong hoạt động buôn bán vũ khí toàn cầu tăng từ 10% lên 13% trong 5 năm qua và dự kiến sẽ chưa dừng lại trong thời gian tới.

Với sự kiện Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine hôm 24/2, Đức, Đan Mạch và Thụy Điển mới đây lại công bố thêm các kế hoạch nâng cao năng lực quân sự thông qua loạt hợp đồng nhập khẩu chiến đấu cơ F-35, tên lửa, pháo và nhiều khí tài hạng nặng khác. “Việc mua hầu hết những loại vũ khí này đều cần thời gian. Bạn phải trải qua quá trình đánh giá, đưa ra quyết định, đặt hàng và chờ sản xuất. Điều đó thường mất ít nhất vài năm”, ông Wezeman cho biết. Tính chất không công khai của nhiều hợp đồng mua bán và tài trợ vũ khí khiến các việc đánh giá chính xác về hoạt động buôn bán vũ khí trở nên khó khăn, nhưng các chuyên gia ước tính kim ngạch hàng năm cho hoạt động nhập khẩu vũ khí của châu Âu có thể đạt mốc gần 100 tỷ USD.

Theo SIPRI, châu Á và châu Đại Dương vẫn là khu vực nhập khẩu chính trong 5 năm qua, nơi chiếm 43% hoạt động chuyển giao vũ khí toàn cầu và 6 nhà nhập khẩu vũ khí hàng đầu thế giới gồm Ấn Độ, Australia, Trung Quốc, Hàn Quốc, Pakistan và Nhật Bản. Trong khi nhập khẩu vũ khí tại khu vực đông dân nhất thế giới giảm khoảng 5% trong 5 năm qua, thì Đông Á và Châu Đại Dương lại có mức tăng trưởng mạnh mẽ, lần lượt là 20 và 59%.

“Căng thẳng giữa Trung Quốc và nhiều quốc gia ở châu Á và châu Đại Dương là động lực chính khiến nhập khẩu vũ khí gia tăng trong khu vực”, các tác giả của nghiên cứu cho biết.

Tại Trung Đông, thị trường nhập khẩu vũ khí lớn thứ 2 thế giới, doanh số tăng 3%. Ông Wezeman dự đoán, với tình hình giá dầu thế giới tăng mạnh như hiện tại, các nước ở khu vực này dường như sẽ thuận lợi hơn trong việc thực hiện các đơn hàng vũ khí lớn. Ngược lại, châu Mỹ và châu Phi chứng kiến việc nhập khẩu vũ khí giảm mạnh, lần lượt là 36% và 34%, chiếm khoảng 6% tổng lượng nhập khẩu vũ khí toàn cầu. Xét theo từng quốc gia riêng lẻ, Ấn Độ và Arab Saudi giữ vị trí top đầu trong số các quốc gia nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới, mỗi nước chiếm 11%, tiếp đến là Ai Cập với 5,7%, Australia với 5,4% và Trung Quốc là 4,8%.

Khi nói đến các nước xuất khẩu vũ khí, Mỹ vẫn đứng vị trí đầu bảng, chiếm 39% lượng vũ khí xuất khẩu trên toàn cầu. Nga vẫn ở vị trí thứ 2, mặc dù thị phần của nước này đã giảm xuống 19% trong 5 năm qua, phần lớn là do sự sụt giảm tại thị trường Trung Quốc bởi nước này đang hướng tới tự chủ vũ khí. Giới phân tích cho rằng, các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp dụng đối với Nga liên quan đến chiến dịch quân sự của nước này tại Ukraine có thể sẽ đè nặng lên ngành công nghiệp vũ khí của Moscow trong tương lai. Các khách hàng của họ có thể sẽ dừng hoặc hạn chế mua vũ khí từ Moscow do lo ngại Mỹ trừng phạt.

“Chắc chắn sẽ có một cây gậy từ phía Mỹ. Nếu bạn mua vũ khí của Nga, chúng tôi có thể trừng phạt bạn theo nhiều cách khác nhau. Điều đó đã diễn ra trong vài năm qua”, ông Wezeman viện dẫn những căng thẳng sau khi Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 từ Moscow. Ông Wezeman cũng cho rằng áp lực sẽ rất lớn đối với những nước như Algeria hay Ai Cập, vốn là các khách hàng mua vũ khí lớn của Nga”. Tiếp đó, Pháp là nhà xuất khẩu lớn thứ 3 thế giới, chiếm 11%, Trung Quốc và Đức giữ vị trí thứ 4 và thứ 5, chiếm lần lượt 4,6% và 4,5%.