Điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân để hút nhân tài
Trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất rút gọn biểu thuế xuống 5 bậc, mức tối thiểu 5% áp cho thu nhập tính thuế từ 10 triệu đồng/tháng, nhưng vẫn giữ trần 35% với thu nhập trên 100 triệu đồng.
Ảnh minh họa.
Theo lý giải của Bộ Tài chính, nhiều nước vẫn duy trì mức cao 35% như Thái Lan, Indonesia, Philippines, thậm chí lên 45% ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản hay Ấn Độ. Đồng thời, Bộ này cho rằng việc nâng mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung thêm các khoản khấu trừ như y tế, giáo dục sẽ giúp giảm tỷ lệ điều tiết thực tế.
Các chuyên gia cho rằng, mức thuế thu nhập cá nhân tối đa 35% của Việt Nam hiện được đánh giá thuộc nhóm cao trong khu vực. Theo Công ty TNHH Tư vấn thuế Deloitte Việt Nam, mức này tương đương Thái Lan và Philippines, trong khi Singapore chỉ áp 24%, còn Malaysia và Myanmar là 30%. Thuế suất 35% không còn phù hợp với Việt Nam. Deloitte đề xuất hạ mức thuế cao nhất, đồng thời điều chỉnh ngưỡng thu nhập chịu thuế, đặc biệt ở bậc trên cùng, để tương thích với tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu hút lao động chất lượng cao.
Theo phân tích của Công ty KPMG, nhiều quốc gia trong khu vực chỉ áp dụng 24-30% cho mức thu nhập từ khoảng 80 triệu đồng/tháng trở lên. Trong khi đó, với đề xuất hiện tại, Việt Nam áp thuế 35% ngay từ mức 10 lần GDP bình quân đầu người, thấp hơn đáng kể so với Thái Lan (20 lần) và Indonesia (62 lần). Điều này khiến nhóm thu nhập khá và cao nhanh chóng phải chịu thuế suất tối đa, thay vì chỉ giới hạn cho nhóm siêu giàu như ở các nước khác. KPMG cho rằng đưa mức trần xuống 30% sẽ hợp lý hơn, tiệm cận thông lệ quốc tế và tăng sức cạnh tranh trong việc giữ chân nhân tài. Hội Tư vấn thuế, đại lý thuế TP Hồ Chí Minh và nhiều hiệp hội ngành nghề cũng đồng quan điểm về mức trần thuế cùng với thêm đề xuất chỉ giữ 4 bậc thuế thay vì duy trì mức 35%.
Các nước Đông Nam Á như Malaysia áp thuế suất cao nhất 30%, Philippines là 35%, Thái Lan 35%. Tuy nhiên, ngưỡng thu nhập chịu thuế suất tối đa của họ rất cao. Phân tích cụ thể hơn, Giám đốc, Trưởng bộ phận tư vấn thuế thu nhập cá nhân (Công ty KPMG Việt Nam) Nguyễn Thùy Dương cho rằng phương án 1 vẫn giữ ngưỡng trên 80 triệu đồng/tháng chịu thuế suất tối đa 35%. Quy định này đã được áp dụng từ 2009 - thời điểm mức thu nhập này được coi là rất cao trong xã hội. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ, thu nhập bình quân của người lao động đã tăng đáng kể và cấu trúc cũng thay đổi rõ rệt. Đại diện KPMG cũng phân tích tỷ lệ thu nhập tính thuế so với GDP trên đầu người cho thấy ở các bậc 5-25% theo đề xuất, Việt Nam chia khoảng thu nhập khá tương đồng với Indonesia và Thái Lan, bảo đảm tính lũy tiến và phù hợp sức chịu thuế.
Các chuyên gia nhận định một hệ thống thuế hấp dẫn không chỉ khuyến khích người dân làm giàu hợp pháp, hạn chế trốn thuế, chuyển giá, mà còn là yếu tố quan trọng trong quyết định đầu tư của DN nước ngoài. Việc đưa biểu thuế về còn 5 bậc giúp hệ thống quản lý đơn giản, công bằng hơn nhưng vẫn đảm bảo nguồn thu hợp lý cho ngân sách, tuy nhiên, chuyên gia cho rằng, khoảng cách bậc thuế trong hai phương án đều tăng nhanh, từ 5% lên 15%, ở các ngưỡng đầu tiên. Điều này sẽ tạo gánh nặng nghĩa vụ thuế cho những người có thu nhập trung bình trong xã hội. Do đó, cơ quan soạn thảo nên cân nhắc giữ thuế suất 10% để việc điều chỉnh khoảng cách những bậc thuế đầu tiên ít hơn. Việc giữ bậc thuế đầu tiên là 10% và áp dụng mức này cho khoản thu nhập 15-30 triệu đồng/tháng. Thu nhập 30-50 triệu đồng sẽ chịu thuế 15%, mức 50-80 triệu đồng là 20% và trên 80 triệu đồng chịu 25-30% được nhiều chuyên gia kiến nghị.
Chính sách thuế cần điều chỉnh để không tạo thêm gánh nặng cho nhóm có thu nhập trung bình bởi nhóm người có thu nhập 30-32 triệu đồng/tháng hiện phải đóng thuế 25%. Nếu dự thảo giữ nguyên bậc thuế suất này cho nhóm thu nhập 30-50 triệu đồng, họ sẽ chịu thuế cao hơn 5% so với hiện nay.
Cùng với đó, cần đánh giá lại ngưỡng khởi điểm chịu thuế, bởi mức 10 triệu đồng/tháng hiện không bắt kịp với chi phí sống ở đô thị. Có thể nâng ngưỡng khởi điểm lên 12-15 triệu đồng/tháng nhằm giảm áp lực thuế cho người thu nhập thấp. Cùng với đó, cần tích hợp chính sách thuế với chính sách an sinh, giáo dục, y tế. Những người có con nhỏ, người đang vay mua nhà, hay chăm sóc cha mẹ già cần được khấu trừ hợp lý, phản ánh tinh thần sẻ chia và khuyến khích tinh thần trách nhiệm với gia đình.
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) góp ý nên điều chỉnh các bậc chịu thuế để phản ánh lạm phát. Nâng bậc 2 lên 15 - 45 triệu đồng, bậc 3 lên 45 - 75 triệu đồng, đồng thời điều chỉnh bậc 4 và bậc 5 theo hướng cao hơn. Theo Vietcombank, biểu thuế áp dụng từ năm 2009 đến nay chưa được điều chỉnh, trong khi lạm phát giai đoạn 2009 - 2024 đã lên tới 55%. Điều này khiến người lao động dù thu nhập thực không tăng đáng kể nhưng vẫn rơi vào bậc thuế cao hơn, phải nộp thuế nhiều hơn.
