Điều gì đang thúc đẩy cơn sốt lithium của Trung Quốc ở Zimbabwe?

Ảnh minh họa.

Tuy nhiên, nguồn tài nguyên vẫn chưa được khai thác trong nhiều thập kỷ do thiếu đầu tư.

Nhưng nhu cầu ngày càng tăng trên toàn cầu đối với xe điện đã khiến Bikita và các mỏ khác của Zimbabwe thu hút nhiều công ty Trung Quốc hơn trong những năm gần đây, biến quốc gia phía nam châu Phi thành biên giới tiếp theo của Trung Quốc cho thành phần pin EV quan trọng.

Vào tháng 2, Tập đoàn khai thác kim loại màu Trung Quốc do nhà nước điều hành đã thông báo họ sẽ mua lại một dự án lithium ở Zimbabwe, tập đoàn khổng lồ mới nhất của Trung Quốc thực hiện các thương vụ mua lại hàng triệu USD để đảm bảo nguồn cung Lithium trong cuộc đua đi lên màu xanh trên toàn thế giới.

Sinomine Resource Group (Sinomine), một công ty con của China Nonferrous, đã trả 180 triệu USD để có toàn quyền kiểm soát hai công ty tư nhân cùng sở hữu 74% Bikita Minerals, nhà sản xuất lithium lâu đời nhất của đất nước.

Mỏ Bikita ban đầu được mở vào năm 1911 để khai thác thiếc, với việc khai thác lithium chỉ bắt đầu từ năm 1953. Một báo cáo của Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh năm 2021 cho biết đây là mỏ duy nhất ở châu Phi sản xuất lithium, mặc dù điều này vẫn chưa được sử dụng trong chuỗi cung ứng pin.

Tại cuộc gặp với Tổng thống Zimbabwe Emmerson Mnangagwa vào tháng 4, Tổng giám đốc Bikita Minerals và Giám đốc Sinomine Wang Zhenhua hứa sẽ giúp chính phủ đạt được sản lượng 12 tỷ USD trong lĩnh vực khai thác vào năm 2023.

Sinomine’s chỉ là thương vụ mới nhất trong loạt thương vụ mua lại lithium của Trung Quốc ở Zimbabwe, quốc gia đã phải đối mặt với hơn hai thập kỷ trừng phạt kinh tế và chính trị của phương Tây lần đầu tiên được áp đặt dưới chế độ của cố cựu tổng thống Robert Mugabe, người bị lật đổ vào năm 2017.

Thỏa thuận này kết thúc sau thương vụ mua lại của Zhejiang Huayou Cobalt được niêm yết tại Thượng Hải vào 12-2021 đối với mỏ lithium đá cứng Arcadia ngay bên ngoài thủ đô Harare của Zimbabwe với giá 422 triệu USD. Tiếp theo là dự án trị giá 300 triệu USD để phát triển mỏ, dự kiến sẽ cung cấp lô lithium đầu tiên vào năm 2023.

Cũng trong năm ngoái, Chengxin Lithium Group đã chi 77 triệu USD cho một thỏa thuận bao gồm quyền khai thác trong dự án mỏ lithium-tantalum Sabi Star chưa được khám phá ở phía đông Zimbabwe, được công ty niêm yết tại Thâm Quyến mô tả là “một điểm đến đầu tư hấp dẫn cho các công ty năng lượng mới của Trung Quốc” tìm cách tăng dự trữ liti.

Kim loại màu trắng bạc đang có nhu cầu cao như một nguyên liệu thô thiết yếu cho pin lithium-ion cung cấp năng lượng cho xe điện, khi ngày càng nhiều quốc gia tiến hành cắt giảm lượng khí thải carbon.

Chris Berry, chủ tịch công ty tư vấn hàng hóa House Mountain Partners ở New York, cho biết hàng loạt các khoản đầu tư của Trung Quốc nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt cơ cấu trên thị trường lithium cũng như mở rộng phạm vi tiếp cận của Bắc Kinh sang châu Phi thông qua Sáng kiến “Một vành đai, một con đường”.

Ông Berry cho biết: “Zimbabwe không phải là điểm đến duy nhất của lithium Trung Quốc”, trích dẫn khoản đầu tư của nhà sản xuất vật liệu pin Ganfeng Lithium tại Mali, và những tin đồn gần đây rằng công ty BYD đa quốc gia của Trung Quốc đang đàm phán để mua 6 mỏ lithium ở châu Phi có thể cung cấp tới 1 triệu tấn kim loại mỗi năm.

Tuy nhiên, sẽ mất nhiều thời gian trước khi Zimbabwe có thể cạnh tranh với các nhà sản xuất lithium lâu đời.

Ông Berry nói: “Tôi không chắc Zimbabwe sẽ trở thành nhà sản xuất lithium lớn theo cách của Chile hay Tây Úc. Điều này chủ yếu là do sự bất ổn trong lịch sử trong nước cũng như thực tế là tài sản lithium ở các quốc gia khác có chất lượng vượt trội hơn”.

Stephen Chan, giáo sư chính trị và quan hệ quốc tế tại Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi ở London, cho biết Zimbabwe vẫn không được ưa chuộng như một địa điểm cho các công ty phương Tây vì bất ổn kinh tế và bất ổn chính trị.

Ông nói rằng thế giới cần lithium và nguồn cung cấp từ những nơi như Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) đang bị bao phủ bởi các vấn đề gây tranh cãi như lao động trẻ em.

Ông Chan cảnh báo rằng khi nhu cầu tăng lên cùng với việc thế giới quay lưng lại với việc hoàn toàn phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, thì “nguồn dự trữ sẵn có sẽ cạn kiệt trong vòng một thập kỷ nữa”.

Ông cho biết Trung Quốc là nhà sản xuất kim loại lớn thứ tư trên thế giới, nhưng trữ lượng của nước này chỉ ở mức 1 triệu tấn. Vì vậy, lithium của Zimbabwe, với điều kiện có nhiều trọng tải trong các mỏ, trên thực tế sẽ cung cấp năng lượng cho ngành công nghiệp Trung Quốc trước hết.

DRC cũng đã nổi lên như một nguồn nguyên liệu chính của pin EV. Công ty khai thác khổng lồ Zijin của Trung Quốc đang vướng vào một cuộc chiến pháp lý với công ty khoáng sản AVZ của Úc về quyền kiểm soát mỏ Manono của DRC, được ước tính là nơi nắm giữ trữ lượng lithium lớn nhất thế giới.

Cơ quan Khảo sát Địa chất Anh năm 2021 cho biết các nguồn lithium tự nhiên đáng kể và tiềm năng khai thác có thể tạo cơ hội cho nhiều quốc gia châu Phi giúp đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, đáng chú ý nhất là Zimbabwe, Namibia, Ghana, DRC và Mali.

Tuy nhiên, có ít sự tham gia vào các giai đoạn quan trọng hơn trong chuỗi cung ứng, nghiên cứu cho biết. “Hiện tại, châu Phi có rất ít năng lực để chế biến khoáng chất lithium, tinh chế thêm hóa chất lithium hoặc sản xuất các thành phần pin”.

“Điều này dẫn đến tình trạng điển hình là tinh quặng xuất khẩu; giá trị gia tăng bên ngoài châu Phi, và các sản phẩm sử dụng pin lithium-ion sau đó được nhập khẩu”.

Nhã Trúc