Dỡ rào cản, mở đường băng cho kinh tế tư nhân cất cánh

Để phát triển kinh tế tư nhân (KTTN), các chuyên gia cho rằng cần có các giải pháp đột phá, toàn diện, vừa giải quyết vấn đề trước mắt, vừa tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững lâu dài. Đã đến lúc chúng ta không thể chần chừ hơn nữa. Việc loại bỏ những rào cản, khơi dậy sức mạnh của KTTN là yếu tố then chốt để đạt được các mục tiêu phát triển chiến lược đến năm 2030 và 2045.

Những rào cản

Doanh nghiệp (DN) tư nhân đóng góp quan trọng vào nền kinh tế nhưng đang bị “trói chân” bởi hàng loạt rào cản pháp lý và thủ tục hành chính phức tạp. Những vướng mắc này không chỉ làm tăng chi phí mà còn khiến nhiều cơ hội kinh doanh bị bỏ lỡ.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM, lo ngại về dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP của Bộ Y tế.

“Dự thảo yêu cầu DN phải thuyết minh sản phẩm với nhiều tiêu chí không phù hợp với thực phẩm bao gói sẵn như gạo, rau quả, cà phê, thịt cá... Chẳng hạn việc xác định hàm lượng dùng/ngày là điều không khả thi” - bà Chi nêu vấn đề.

Theo bà Chi, cần lắng nghe ý kiến DN để vừa đảm bảo an toàn thực phẩm, vừa tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi. “DN tư nhân linh hoạt, nhạy bén với thị trường. Nếu được hỗ trợ đúng cách, họ sẽ đóng góp rất lớn vào nền kinh tế” - bà Chi nhấn mạnh.

Một lĩnh vực khác đang chịu tác động mạnh từ rào cản pháp lý là ngành thủy sản. DN chế biến và xuất khẩu thủy sản liên tục gặp khó khăn trong kê khai thuế, xác nhận nguồn gốc nguyên liệu và hoàn tất các thủ tục xuất khẩu. Hiện nay, nhiều địa phương loại trừ chi phí thu mua nguyên liệu từ các tàu cá chưa có giấy phép khai thác, dù đây là thực tế đã tồn tại nhiều năm. Việc xác minh nguồn gốc nguyên liệu từ chủ tàu, chính quyền địa phương hay các vựa cá vẫn còn nhiều bất cập khiến DN bị động và mất cơ hội xuất khẩu.

Các doanh nghiệp đề nghị bãi bỏ các điều kiện kinh doanh không cần thiết, đặc biệt là trong ngành thủy sản.

Ngoài ra, hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT) chưa đồng bộ, gây khó khăn cho DN trong việc xác nhận nguyên liệu hợp lệ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh mà còn đe dọa vị thế của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đề xuất các cơ quan chức năng cần rà soát và điều chỉnh chính sách theo hướng thực tế hơn. Cụ thể như đơn giản hóa thủ tục hành chính, hướng dẫn rõ ràng quy trình xác nhận nguyên liệu và cải tiến hệ thống eCDT. Đồng thời, việc sớm gỡ bỏ thẻ vàng IUU cũng là yếu tố quan trọng để ngành thủy sản có thể phát triển bền vững.

Một DN trong ngành địa ốc cũng đang vấp phải những vướng mắc thủ tục. Bà Dương Thanh Thủy, nhà sáng lập Tập đoàn Trung Thủy, chia sẻ về dự án nhà ở vừa túi tiền mà công ty bà từng ấp ủ. “Chúng tôi mất ba năm để hoàn tất các thủ tục hành chính, trong khi vẫn phải trả lãi suất ngân hàng chiếm gần 1/3 chi phí đầu tư. Đến khi dự án hoàn thành, giá bán đã vượt quá khả năng chi trả của khách hàng mục tiêu” - bà Thủy nói.

Không chỉ bị kìm hãm bởi thủ tục hành chính, DN tư nhân còn chịu áp lực cạnh tranh lớn từ DN nước ngoài ngay trên sân nhà. Bà Thủy cho rằng dù chất lượng sản phẩm của DN nội không thua kém hàng ngoại nhưng họ vẫn gặp khó vì lãi suất vay vốn cao hơn đối thủ nước ngoài từ 3% trở lên, làm giá thành sản phẩm tăng.

“Khi người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, DN nội càng bất lợi vì giá cao và tâm lý chuộng hàng ngoại” - bà Thủy nói. Bà đề xuất cần có chính sách ưu đãi về vốn để giúp DN trong nước cạnh tranh công bằng.

Cải cách thủ tục hành chính: Chìa khóa để phát triển

Nhận thức được vai trò quan trọng của khu vực KTTN, Đảng và Nhà nước đang nỗ lực cải cách thể chế, giảm bớt rào cản và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho DN phát triển. Tại Hội nghị Trung ương 9 khóa XIII diễn ra vào tháng 3-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, tháo gỡ các điểm nghẽn để phát huy vai trò của KTTN. Tổng Bí thư chỉ đạo tập trung cải thiện môi trường đầu tư, bảo đảm tính ổn định, minh bạch của chính sách và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý trong việc hỗ trợ DN.

Cùng với đó, ngày 9-3, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ban hành Công điện 22/CĐ-TTg về nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm cắt giảm thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Công điện nêu rõ yêu cầu: Giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính; giảm ít nhất 30% chi phí kinh doanh (chi phí tuân thủ); bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết; đẩy mạnh số hóa, triển khai các thủ tục liên quan đến DN trên môi trường điện tử, bảo đảm thông suốt, liền mạch, hiệu quả.

Những biện pháp này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho DN tư nhân phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy DN tư nhân vẫn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận tín dụng, quỹ đất và phải đối mặt với thủ tục hành chính còn nhiều vướng mắc. Môi trường kinh doanh dù đã có cải thiện nhưng vẫn tồn tại những rào cản vô hình từ các quy định chồng chéo và cách triển khai thiếu nhất quán giữa các địa phương. Chuyên gia tài chính Trần Đình Phương nhận định: “Cải cách thể chế phải đi kèm với cải thiện chất lượng thực thi. Một văn bản chính sách tốt nhưng không được thực hiện nhất quán sẽ khiến DN mất niềm tin, làm chậm tiến trình phát triển KTTN”.

Để giải quyết các bất cập này, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra 10 kiến nghị quan trọng nhằm thúc đẩy sự phát triển của khu vực KTTN. Trong đó, nổi bật là việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Với những nỗ lực cải cách mạnh mẽ từ Chính phủ và sự đồng hành của cộng đồng DN, KTTN Việt Nam hoàn toàn có cơ hội bứt phá, đóng góp nhiều hơn nữa vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế đất nước.

TS BÙI THANH LUÂN, Hội Tự động hóa TP.HCM:

DN khoa học công nghệ cần chính sách hỗ trợ thực chất

Việc cắt giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ phát triển KTTN đã được nhắc đến nhiều nhưng DN khoa học công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực tự động hóa, vẫn gặp khó khăn lớn về vốn, ưu đãi và chính sách hỗ trợ thực chất.

Dù có nhiều chương trình hỗ trợ, phần lớn DN vẫn phải tự xoay xở. Một số DN lớn tại TP.HCM đã tiếp cận nguồn vốn ưu đãi từ Sở Công Thương nhưng số lượng rất ít, chủ yếu là các tập đoàn lớn trong ngành cơ khí. DN vừa và nhỏ vẫn khó tiếp cận vốn vay lãi suất thấp, cản trở đầu tư công nghệ và mở rộng sản xuất.

Thách thức lớn nhất là triển khai chính sách vào thực tế. Nhiều DN đã được công nhận là DN khoa học công nghệ nhưng vẫn chưa nhận được ưu đãi thuế do sự thiếu phối hợp giữa các bộ, ngành. Nếu không có giải pháp đồng bộ, chính sách sẽ chỉ nằm trên giấy, thay vì thực sự hỗ trợ DN phát triển bền vững.

Ông ĐẶNG HỒNG ANH, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam:

Đề xuất gói tín dụng ưu đãi và cải cách thủ tục

Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các ngân hàng thương mại dành 5.000-20.000 tỉ đồng cho DN nhỏ và vừa vay với lãi suất ưu đãi, kèm theo điều kiện cấp tín dụng rõ ràng. Đồng thời, đề xuất gia hạn thuế thu nhập DN 6-12 tháng để giúp DN giảm áp lực tài chính.

QUANG HUY - PHƯƠNG MINH