Đoàn công tác Quốc hội khảo sát thực tế dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam

Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước đó đã phân công Ủy ban Kinh tế chủ trì phối hợp với Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Để chuẩn bị báo cáo thẩm tra trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định, Thường trực Ủy ban Kinh tế đã tổ chức đoàn công tác khảo sát thực tế dự án tại các tỉnh từ Hà Nội đến Nam Định vào ngày 27/10 và sẽ tiến hành khảo sát tại TP HCM đến Khánh Hòa vào đầu tháng 11/2024.

Phát biểu tại buổi làm việc tại UBND tỉnh Nam Định với đại diện UBND 6 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021 - 2030 đã tiếp tục khẳng định phát triển hạ tầng là một trong ba đột phá chiến lược, trong đó ưu tiên phát triển hệ thống đường sắt.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh chủ trì buổi làm việc. Nguồn: Báo Giao thông.

Trên tinh thần đó, Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII đã thống nhất cao chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam trên toàn tuyến, với tốc độ 350 km/h. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho hay, thời gian qua, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) được Chính phủ giao chủ trì xây dựng Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án đã rất tích cực, cần khẩn trương phối hợp với các cơ quan hữu quan hoàn thiện hồ sơ dự án để trình ra Quốc hội xem xét quyết định tại kỳ họp thứ 8 tới đây.

Tại buổi làm việc, các đại biểu Quốc hội thống nhất việc cần thiết làm tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Tuy nhiên, các vị này đề nghị trong báo cáo cần làm rõ hơn một số vấn đề về tiến độ triển khai, tính khả thi để có thể khởi công năm 2027; nguồn vốn Trung ương, địa phương; giải pháp để giải phóng mặt bằng sớm, nhanh…

Giải đáp ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết, đây là dự án mới, khó, đặc biệt, chưa có tiền lệ. Vì vậy, quá trình nghiên cứu rất cẩn trọng, kỹ lưỡng, tiếp thu ý kiến của nhiều chuyên gia, tư vấn trong và ngoài nước; tổ chức học tập kinh nghiệm quốc tế…

"Về vị trí bố trí ga, căn cứ vào dự báo nhu cầu, coi các ga là điểm khống chế, từ đó xác định các yếu tố liên quan. Hướng tuyến, vị trí ga đều đã được cập nhật theo quy hoạch quốc gia, của địa phương. Như tại Hà Nội, hiện ga Thường Tín là ga hàng, đầu mối phía Bắc, bao gồm cả đường sắt tốc độ cao và đường sắt hiện hữu. Toàn bộ khu vực Phú Xuyên dành khoảng 200ha cho phát triển công nghiệp đường sắt. Còn tại khu tổ hợp Ngọc Hồi, sẽ đặt ga khách," Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nói.

Để làm rõ hơn phương án hướng tuyến, lãnh đạo Bộ GTVT cho hay, Bộ sẽ tiếp tục tính toán chi tiết hơn về về chi phí đầu tư, khai thác, vận hành khi đặt ga hay không đặt ga, đảm bảo "thẳng nhất có thể".

Về phương án tuyến đi trên cao, vượt qua nhiều quốc lộ và đường sắt hiện hữu, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, đặc trưng của đường sắt tốc độ cao là đi trên cao. Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cũng chủ yếu đi trên cầu cạn để giảm diện tích chiếm dụng đất, tránh chia cắt cộng đồng và ảnh hưởng bởi lũ lụt, nhất là khu vực miền Trung.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy phát biểu tại buổi làm việc. Nguồn Báo Giao thông.

Liên quan đến phát triển mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) tại các khu ga, ông Nguyễn Danh Huy cho hay, đường sắt tốc độ cao trên thế giới có 2 xu hướng. Xu hướng thứ nhất là nhà ga chỉ khai thác vận tải; xu hướng thứ hai là khi đặt ga là phải có phát triển TOD và kinh nghiệm quốc tế đều giao cho địa phương phát triển. Tuy nhiên, theo ông Huy, trong một quốc gia, cũng tùy tuyến, có ga phát triển TOD, có ga chỉ khai thác vận tải thuần túy.

Với dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Bộ GTVT xác định ga có 3 khu: khu chức năng; khu thương mại; khu TOD. TOD giao địa phương thực hiện. Về cơ chế, đề xuất nguồn thu từ phát triển TOD sau khi trừ đi chi phí giải phóng mặt bằng sẽ được giữ lại 50% và nộp Trung ương 50%.

"Bộ GTVT tiếp thu ý kiến của các đại biểu và trong quá trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi và các bước tiếp theo sẽ tiếp tục làm rõ, chi tiết," Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nói.

Phát biểu kết luận, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị, các Bộ, ngành cần nghiên cứu tiếp thu các ý kiến; bổ sung báo cáo giải trình về việc lựa chọn hướng tuyến, vị trí các nhà ga; lựa chọn phân kỳ đầu tư; xác định thứ tự ưu tiên đầu tư hài hòa với các dự án đầu tư công khác; đưa ra nguyên tắc, tiêu chí đầu tư cầu cạn để bảo đảm hiệu quả chi phí và phát huy lợi ích khi đầu tư…

"Các địa phương có đường sắt tốc độ cao đi qua chủ động chuẩn bị triển khai thực hiện các nhiệm vụ, công việc thuộc trách nhiệm của địa phương," Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh yêu cầu.

Vị trí đặt ga phải phù hợp với quy hoạch, mang đến sự phát triển cho cả vùng

Cùng ngày, đoàn công tác của Thường trực Ủy ban Kinh tế đã đến khảo sát thực tế tại vị trí dự kiến đặt nhà ga tại tỉnh Nam Định và tại ga Ngọc Hồi, TP Hà Nội.

Báo cáo đoàn khảo sát, ông Đào Ngọc Vinh, Tổng giám đốc Tổng công ty Tư vấn thiết kế GTVT (TEDI), đại diện tư vấn lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi cho biết, Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam có tổng chiều dài chính tuyến khoảng 1.541km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi, TP Hà Nội; điểm cuối tại ga Thủ Thiêm, TP HCM, đi qua tổng 20 địa phương.

Tuyến được xây dựng đường sắt đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 67,34 tỷ USD. Về tiến độ thực hiện dự án, dự kiến phê duyệt chủ trương đầu tư trong quý 4/2024; lập và phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi từ năm 2025-2026; triển khai giải phóng mặt bằng, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, khởi công dự án năm 2027; phấn đấu cơ bản hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035.

Trên tuyến bố trí 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa. Việc bố trí ga căn cứ vào yếu tố quan hệ giữa tốc độ và cự ly ga dừng hợp lý, với tốc độ 350km/h thì khoảng cách hợp lý là hơn 50km có một ga. Cùng đó, vị trí đặt ga phải phù hợp với điều kiện hiện trạng, quy hoạch của địa phương; ưu tiên tiếp cận các đô thị trung tâm hiện hữu, khu vực quy hoạch có tiềm năng phát triển mới; có khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông khác; khai thác hiệu quả hạ tầng và phương tiện.

Tuy nhiên, theo đại diện tư vấn TEDI, trong tương lai, khi địa phương hình thành đô thị có quy mô dân số đủ lớn, khoảng cách đảm bảo khai thác sẽ nghiên cứu bổ sung ga và giao cho các địa phương hoặc nhà đầu tư thực hiện theo hình thức xã hội hóa.

Đoàn công tác đại biểu Quốc hội khảo sát hiện trường tại khu vực dự kiến đặt khu tổ hợp Ngọc Hồi. Nguồn: Báo Giao thông.

Cũng theo đại diện TEDI, các tỉnh/thành phố có tuyến đi qua đã có văn bản thống nhất về hướng tuyến, vị trí, quy mô ga, depot, trạm bảo dưỡng. Riêng hướng tuyến trên đoạn từ Hà Nội đến Nghệ An đi qua địa bàn tỉnh Nam Định, tuyến sẽ đi về phía Tây, cách TP Nam Định khoảng 12,5km và vị trí ga đặt tại phường Hưng Lộc, TP Nam Định, gần khu vực ga Đặng Xá của tuyến đường sắt hiện tại.

"Duỗi thẳng hướng tuyến qua Nam Định để đi Ninh Bình sẽ phải bỏ ga Nam Định hoặc nếu bố trí thì cũng xa trung tâm tỉnh, trung tâm vùng nên sức hấp dẫn kém. Đồng thời nếu chọn phương án đó, ga Nam Định sẽ rất gần ga Phủ Lý, không phù hợp cho việc đặt ga," ông Đào Ngọc Vinh nói.

Liên quan đến vị trí đặt ga khu vực đầu mối Hà Nội của tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, ông Vinh cho biết, khu tổ hợp Ngọc Hồi sẽ bao gồm: ga khách Ngọc Hồi đường sắt tốc độ cao, đường sắt quốc gia hiện hữu và đường sắt đô thị; khu depot; trạm bảo dưỡng. Còn vận tải hàng hóa sẽ tại ga Thường Tín, cùng đó là khu công nghiệp đường sắt.

Cho ý kiến về phương án trên, ông Đỗ Việt Hải, Phó giám đốc Sở GTVT Hà Nội cho biết, Hà Nội thống nhất cao với đề xuất trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi vì đây là hướng tuyến tối ưu với Hà Nội.

"Nhu cầu vận tải đầu mối phía Nam của Hà Nội rất lớn, cả về hành khách và hàng hóa. Vì vậy, so với nghiên cứu trước đây bố trí ga hàng tại khu tổ hợp, nay bố trí ga hàng Thường Tín ra ngoài đường vành đai 4, sẽ tránh ùn tắc và kết nối được với các tuyến đường sắt khác," ông Đỗ Việt Hải nói.

Thu Thảo

Theo Báo Giao thông, Đại biểu nhân dân