Doanh nghiệp châu Âu muốn mua lại khí đốt Nga do chính sách thuế của Mỹ

Khí hóa lỏng (LNG) từ Mỹ từng giúp lấp đầy khoảng trống do thiếu hụt nguồn cung từ Nga trong cuộc khủng hoảng năng lượng 2022-2023. Đến năm ngoái, khí đốt Mỹ chiếm 16,7% lượng nhập khẩu của EU, sau Na Uy (33,6%), Nga (18,8%).

Tỷ lệ khí đốt Nga dự kiến giảm xuống dưới 10% năm nay, sau khi Ukraine đóng các đường ống. Phần khí còn lại chủ yếu là LNG từ công ty Novatek của Nga. EU đang chuẩn bị mua thêm LNG từ Mỹ, trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump muốn châu Âu giảm thặng dư thương mại với Mỹ. "Chắc chắn chúng tôi sẽ cần thêm LNG", ông Maros Sefcovic, Ủy viên Thương mại EU, phát biểu tuần trước.

Khí đốt có thể trở thành vũ khí của Mỹ

Mặc dù vậy, Tổng thống Donald Trump đang làm lung lay mối quan hệ mà Mỹ thiết lập với châu Âu sau Thế chiến 2 và có thể coi năng lượng là quân bài trong đàm phán. Nhiều người bắt đầu lo ngại sự phụ thuộc vào Mỹ có thể trở thành điểm yếu mới.

Bà Tatiana Mitrova, chuyên gia tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu thuộc Đại học Columbia, nói ngày càng khó xem LNG từ Mỹ là mặt hàng trung lập. "Đến thời điểm nào đó, nó có thể trở thành công cụ địa chính trị", bà nhận định.

Đồng quan điểm, ông Arne Lohmann Rasmussen, Trưởng nhóm phân tích tại Global Risk Management cảnh báo nếu thương chiến hai bờ Đại Tây Dương leo thang, rất có thể Mỹ có thể hạn chế xuất khẩu LNG.

Nói với Reuters, một nhà ngoại giao cấp cao giấu tên của EU, cũng cho rằng không ai có thể loại trừ khả năng "Mỹ dùng đòn bẩy khí đốt để gây sức ép". Hoặc trường hợp giá khí đốt nội địa Mỹ tăng mạnh do nhu cầu công nghiệp và trí tuệ nhân tạo tăng cao, Washington cũng có thể cắt giảm xuất khẩu sang tất cả thị trường, theo ông Warren Patterson, Trưởng chiến lược hàng hóa tại ING.

Họ hiện có rất ít lựa chọn. Đàm phán với Qatar - quốc gia xuất khẩu LNG lớn - đã rơi vào bế tắc. Dù việc triển khai năng lượng tái tạo đang được đẩy nhanh, tốc độ này vẫn chưa đủ để giúp EU an toàn.

"Nếu tình hình ở Ukraine ổn định, chúng ta có thể quay lại mức nhập khoảng 60-70 tỷ m3 khí mỗi năm, bao gồm cả LNG", Didier Holleaux, Phó chủ tịch điều hành tập đoàn năng lượng Pháp Engie, đề xuất.

Engie có cổ phần của chính phủ Pháp, từng là một trong những khách hàng lớn nhất của Gazprom (Nga). Ông Holleaux nhận định Nga có thể cung cấp khoảng 20-25% nhu cầu khí đốt của EU, giảm so với mức 40% trước chiến tranh.

Sau cuộc xung đột Ukraine năm 2022, Liên minh châu Âu từng cam kết chấm dứt hoàn toàn nhập khẩu năng lượng từ Nga trước năm 2027 và đã hai lần trì hoãn công bố kế hoạch cụ thể. Nhưng trong hoàn cảnh bấp bênh hiện tại, EU khả năng phải thay đổi chính sách thêm lần nữa, theo Reuters.

Tổng giám đốc Tập đoàn dầu khí Pháp TotalEnergies Patrick Pouyanne cũng cảnh báo châu Âu không nên quá phụ thuộc vào khí đốt Mỹ. "Chúng ta cần đa dạng hóa nguồn cung, không nên lệ thuộc vào một hoặc hai nguồn", ông nói. Total hiện là đối tác nhập LNG của Mỹ lẫn Nga. "Châu Âu sẽ không quay lại mức nhập 150 tỷ m3 khí từ Nga như trước chiến sự, nhưng tôi cá là sẽ có thể là 70 tỷ", ông nói.

Sự thay đổi quan điểm của Pháp

Quan điểm của Pháp thay đổi là điều đáng chú ý, bởi lẽ nước này vốn có cơ cấu năng lượng đa dạng bậc nhất châu Âu, nhờ sở hữu ngành năng lượng hạt nhân phát triển mạnh. Trong khi, với nước từng phụ thuộc lớn vào khí đốt giá rẻ từ Nga để duy trì ngành công nghiệp chế tạo như Đức, lựa chọn càng eo hẹp.

Tại Công viên hóa chất Leuna - một trong những cụm công nghiệp hóa chất lớn nhất nước Đức, nơi có các nhà máy của Dow Chemical và Shell - một số doanh nghiệp cho rằng khí đốt Nga nên sớm được tái nhập khẩu.

"Chúng tôi đang ở trong cuộc khủng hoảng nghiêm trọng và không thể chờ đợi thêm", Christof Guenther, giám đốc điều hành công ty hạ tầng InfraLeuna chuyên quản lý khu công nghiệp, phát biểu. Trước đây, Nga từng cung cấp đến 60% nhu cầu năng lượng tại khu vực này, chủ yếu thông qua đường ống Nord Stream.

Ông Christof Guenther nhấn mạnh rằng ngành hóa chất Đức đã cắt giảm việc làm suốt năm quý liên tiếp, hiện tượng chưa từng xảy ra trong hàng chục năm qua. Thừa nhận mua lại khí đốt Nga là "chủ đề cấm kỵ" nhưng ông nói các đồng nghiệp đều đồng tình rằng châu Âu cần khôi phục nguồn cung này. "Mở lại các đường ống khí đốt Nga sẽ giúp giảm giá năng lượng nhiều hơn bất kỳ chương trình trợ giá hiện tại nào", ông nói.

Gần một phần ba cử tri Đức đã chọn các đảng thân Nga trong cuộc tổng tuyển cử tháng 2. Tại bang Mecklenburg-Vorpommern - nơi đường ống Nord Stream đi vào đất liền từ biển Baltic - cuộc khảo sát do Viện Forsa thực hiện cho thấy tới 49% người dân muốn nối lại nhập khẩu khí đốt Nga.

"Chúng tôi cần khí đốt Nga, cần năng lượng rẻ, bất kể đến từ đâu. Chúng tôi cần Nord Stream 2 vì phải kiểm soát chi phí năng lượng", Klaus Paur, Giám đốc điều hành công ty hóa dầu Leuna-Harze, cho biết.

Trước hối thúc của ngành công nghiệp về nguồn năng lượng giá rẻ, Phụ trách Kinh tế bang Brandenburg Daniel Keller phản hồi: "Chúng tôi có thể xem xét việc tiếp nhận hoặc vận chuyển lại dầu từ Nga sau khi hòa bình được lập lại tại Ukraine".

Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu từ chối bình luận về phát biểu của các doanh nghiệp.

Rào cản quay lại với khí đốt Nga

Tuy nhiên, quay về với khí đốt Nga không đơn giản. Nhiều công ty EU đã khởi kiện Gazprom ra trọng tài vì không thực hiện nghĩa vụ giao khí sau xung đột Ukraine. Tòa án đã phán quyết buộc Gazprom bồi thường 14 tỷ euro cho công ty Uniper (Đức) và 230 triệu euro cho OMV (Áo). Ngoài ra, RWE (Đức) yêu cầu bồi thường 2 tỷ euro, Engie và một số công ty khác không công khai con số.

Ông Holleaux của Engie cho rằng Kiev có thể cho phép Nga chuyển khí qua lãnh thổ Ukraine như một cách để thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo phán quyết trọng tài, đồng thời mở đường khôi phục quan hệ hợp đồng với Gazprom. "Gazprom muốn quay lại thị trường? Tốt thôi. Nhưng chúng tôi sẽ không ký hợp đồng mới nếu không trả số tiền theo phán quyết", Holleaux tuyên bố.

Viễn cảnh khí đốt Nga quay trở lại khiến Maxim Timchenko, giám đốc điều hành công ty năng lượng tư nhân DTEK (Ukraine) lo ngại. Công ty của ông đang kỳ vọng nhập LNG từ Mỹ để lưu trữ tại Ukraine và tái xuất sang châu Âu.

"Là người Ukraine, tôi rất khó để bình luận nhưng tôi hy vọng các chính trị gia châu Âu đã rút ra bài học trong cách ứng xử với Nga", ông nêu."Hơn ba năm sau xung đột Ukraine, an ninh năng lượng của châu Âu vẫn mong manh", Reuters bình luận.

Linh Phong/Reuters