Doanh nghiệp giao thông chờ cơ hội từ các 'siêu dự án' đường sắt

Giao thầu trực tiếp, cho phép nhà thầu tiếp cận sớm thông tin dự án

Công ty CP Fecon vừa có văn bản đề xuất Bộ Xây dựng xem xét, cho phép doanh nghiệp tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia, đặc biệt là dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) trên trục Bắc - Nam và dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Fecon hiện đang là một trong những doanh nghiệp tham gia nhiều dự án giao thông lớn tại Việt Nam, trong đó có cả các dự án đường sắt đô thị.

Dựa trên thế mạnh thi công về nền móng công trình và năng lượng cùng năng lực, kinh nghiệm, đội ngũ kỹ sư, chuyên gia trình độ cao đã và đang tham gia triển khai hơn 600 công trình trên cả nước, Fecon đề xuất Bộ Xây dựng tổng hợp, kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét đề xuất cơ chế ưu tiên giao thầu trực tiếp (chỉ định thầu hoặc đặt hàng trực tiếp) đối với doanh nghiệp Việt Nam hoặc tổ hợp nhà thầu chứng minh được năng lực thực hiện tại hai dự án đường sắt nêu trên.

Trong trường hợp này, tỷ lệ giảm giá được đề xuất ở mức "tượng trưng", khoảng 0,5% thay vì 5% nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp tái đầu tư và phát triển công nghệ.

Fecon cũng đồng thời đề xuất Bộ Xây dựng nghiên cứu chủ trương phân chia các đoạn tuyến từ 100km đến 150km, định hướng cho một số tổ hợp nhà thầu cụ thể để các doanh nghiệp chủ động chuẩn bị sớm cơ sở sản xuất, khai thác vật liệu liên quan chuỗi cung ứng trên đoạn tuyến được ưu tiên chỉ định; cho phép hoặc chỉ định thầu các nhà thầu/tổ hợp nhà thầu trong nước có năng lực được tham gia góp ý từ giai đoạn lập, thẩm tra thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) và xây dựng đơn giá tổng hợp cho các hạng mục, gói thầu.

Căn cứ các Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân, đổi mới khoa học công nghệ cùng một số nghị quyết liên quan khác, hàng loạt cơ chế đặc thù cũng được Fecon đề xuất.

Cụ thể, doanh nghiệp đề xuất cấp có thẩm quyền cho doanh nghiệp Việt sớm tiếp cận, hiểu sâu về công nghệ và yêu cầu của dự án bằng việc sớm chia sẻ thông tin công nghệ và thiết kế trong báo cáo nghiên cứu khả thi dự án; Xây dựng chính sách hỗ trợ đào tạo, phát triển lực lượng nhân lực cho công nghiệp đường sắt, chính sách khuyến khích R&D và ứng dụng; Hỗ trợ hình thành các tổ hợp nhà thầu Việt Nam mạnh hợp tác đầu tư xây dựng tổ hợp công nghiệp phục vụ hạ tầng đường sắt.

Cùng đó là đề xuất thành lập một Hội đồng thẩm định liên ngành cấp quốc gia với nhiệm vụ thẩm định, ban hành nhanh chóng (hoặc cho phép áp dụng thí điểm) các bộ định mức, đơn giá thi công mới linh hoạt, kịp thời; Khởi tạo xây dựng hệ thống thông tin và đánh giá năng lực doanh nghiệp xây dựng quốc gia…

Ông Cao Đăng Hoạt, Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Định An.

Là nhà thầu đã và đang góp mặt tại nhiều dự án giao thông quy mô lớn, có tính chất kỹ thuật phức tạp như: Cao tốc Bắc - Nam phía Đông, cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, Vành đai 3 TP.HCM, CHK quốc tế Long Thành, ông Cao Đăng Hoạt, Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Định An khẳng định: Với uy tín, năng lực tích lũy trong thời gian qua, Định An sẵn sàng tham gia thi công, cùng các doanh nghiệp lớn trong nước xây dựng ĐSTĐC - một công trình mang tính biểu tượng và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với đất nước.

Đánh giá đây là dự án quy mô lớn, mang tầm vóc quốc tế, là cơ hội lớn để các doanh nghiệp Việt Nam nói chung, nhà thầu giao thông nói riêng tiếp cận công nghệ hiện đại, nâng cao năng lực, ông Hoạt kỳ vọng, khi dự án được triển khai, Chính phủ, cấp có thẩm quyền sẽ có cơ chế ưu tiên một phần việc nhất định cho các đơn vị trong nước.

"Lĩnh vực xây lắp hạ tầng, chúng ta có hàng loạt nhà thầu kinh nghiệm, từng tham gia các công trình giao thông cấp I và cấp đặc biệt như: Tập đoàn Đèo Cả, Phương Thành. Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, Trung Nam, Trung Chính, Vinaconex, Định An.

Lĩnh vực công nghệ, đầu máy, toa xe, Việt Nam cũng có nhiều thương hiệu lớn như: FPT, Vietel, Hòa Phát, Thaco…

Nếu được tạo điều kiện tham gia, các doanh nghiệp có thể liên danh, liên kết, cộng năng lực cùng kinh nghiệm sẵn có để hoàn thành tốt công việc ở những gói thầu lớn", Chủ tịch Tập đoàn Định An nhận định.

"Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã tiên phong liên kết với một số trường đại học đào tạo chuyên môn sâu về đường sắt cho các cán bộ, kỹ sư. Riêng Định An, trong năm 2024-2025 đã có hợp tác với một số công ty con của Tập đoàn Xây dựng công trình đường sắt Trung Quốc (CRCC). Họ sẵn sàng cử chuyên gia hỗ trợ trong quá trình chuẩn bị tiền dự án, quá trình chuyên gia dự án", ông Hoạt chia sẻ thêm.

Nhằm bảo đảm nguồn lực tốt nhất tham gia dự án, lãnh đạo Tập đoàn Định An cũng mong muốn cấp có thẩm quyền có chính sách đặt hàng "từ sớm, từ xa" đối với các doanh nghiệp đủ điều kiện. Các vấn đề về nguồn vật liệu, mặt bằng cũng cần chuẩn bị từ sớm, giao nhiệm vụ cụ thể, gắn trách nhiệm cụ thể, ấn định tiến độ cụ thể mới đảm bảo được tiến độ gấp rút.

"Đường sắt tốc độ cao là công trình yêu cầu hàm lượng công nghệ cao, kỹ thuật khắt khe, cần sự tư vấn của chuyên gia nước ngoài, cần thiết bị đặc chủng. Do đó, cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu hệ số định mức, đơn giá đặc thù đối với dự án, bảo đảm tính đúng, tính đủ, tạo động lực cho doanh nghiệp Việt mạnh dạn đầu tư thiết bị, công nghệ, con người, sẵn sàng tham gia các công trình hiện đại", ông Hoạt nói.

Phối cảnh minh họa dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Tỷ lệ ưu tiên bao nhiêu là phù hợp?

Trao đổi với Báo Xây dựng, PGS.TS Trần Chủng, nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình (Bộ Xây dựng) cho rằng, ngay bây giờ, nhà nước cần quan tâm tới việc xây dựng "luật chơi" đối với loại công trình đặc biệt như ĐSTĐC.

Theo ông Chủng, phương thức đầu tư dự án bằng nguồn nhà nước hay nguồn vốn tư nhân thì đáp án quan trọng cuối cùng phải tuân thủ là: Chất lượng - Tiến độ - Vận hành tuyệt đối an toàn.

"Đây là cơ hội "ngàn năm có một" để tạo bước đột phá giúp Việt Nam làm chủ công nghệ đường sắt tốc độ cao, nâng cao năng lực kỹ thuật nội địa và thúc đẩy hệ sinh thái công nghiệp hiện đại trong nước.

Tôi cho rằng, dù nhà nước đầu tư hay tư nhân đầu tư vẫn phải có sự tham gia của những nhà thầu, doanh nghiệp trong nước", PGS.TS Trần Chủng nêu quan điểm.

PGS.TS Trần Chủng, nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình (Bộ Xây dựng).

Đi sâu về khối lượng công việc của dự án, theo PGS.TS Trần Chủng, theo phương án nghiên cứu, dự án ĐSTĐC gồm phần xây dựng hạ tầng 1.541km (gần 1.000km cầu cạn; hơn 130km hầm xuyên núi còn lại là phần đường sắt nằm trên nền đất). Tổng vốn dự kiến chi cho phần xây dựng chiếm trên 55% tổng mức đầu tư.

"Khối lượng công việc này hoàn toàn các nhà thầu xây dựng Việt Nam đảm nhận được. Đương nhiên, họ phải chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao để sẵn sàng tiếp cận và làm chủ các công nghệ thi công mới.

Đường ray là công nghệ khó khăn nhưng Hòa Phát đã chuẩn bị nhiều năm nay với sự hợp tác với CHLB Đức.

Công việc chế tạo đầu máy toa xe rất cần sự chuyển giao công nghệ và ngay từ lúc này cần phải lựa chọn doanh nghiệp cơ khí Việt Nam để có chiến lược tiếp nhận công nghệ lõi và vươn lên làm chủ", ông Chủng nhìn nhận.

Một mảng công việc được nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình đánh giá có vị trí cực kỳ quan trọng là hệ thống thông tin tín hiệu.

Đây là khâu cực kỳ quan trọng, không chỉ liên quan đến an toàn vận hành mà còn là yêu cầu khắt khe về an ninh nên càng cần có sự làm chủ công nghệ bởi các doanh nghiệp Việt Nam.

"Việt Nam đã có những công trình tiên phong lần đầu tiên doanh nghiệp trong nước thi công như: hầm xuyên núi Đèo Cả dài 5.250m của Tập đoàn Đèo Cả; Tòa nhà Landmark 81 cao thứ 14 thế giới được thi công bởi Coteccons.

Trước đó, những doanh nghiệp này họ chưa từng làm công trình tương tự. Song, với trí tuệ và khát vọng, họ đã làm được bằng cách bù đắp phần chưa có kinh nghiệm bằng việc mời các chuyên gia giỏi trong nước và quốc tế hợp tác.

Những bước đi ấy đã tạo ra những đột phá mà chủ yếu thấy rõ đó là các doanh nghiệp tư nhân. Đó là cơ sở quan trọng để có thể tin tưởng, giao khối lượng công việc nhất định tại dự án ĐSTĐC cho doanh nghiệp Việt", PGS.TS Trần Chủng nêu ý kiến.

Tỷ lệ khối lượng công việc bao nhiêu là hợp lý? Nêu ý kiến một cách thận trọng, Chủ tịch Tập đoàn Thuận An Cao Đăng Hoạt cho rằng, cơ quan có thẩm quyền cần thành lập một tổ chuyên gia có kinh nghiệm tiến hành đánh giá năng lực chi tiết của từng doanh nghiệp trong nước để đưa ra một con số phù hợp, sát với thực tế, bảo đảm tính khả thi cao.

Nam Khánh