Doanh nghiệp nhà nước lộ nhiều 'lỗ hổng' trong quản lý vốn

Căn cứ theo kết quả kiểm toán 9 doanh nghiệp nhà nước năm 2024 (đối với niên độ 2023), Kiểm toán Nhà nước cho biết, một số doanh nghiệp ghi nhận kinh doanh có lãi như Tập đoàn Than và khoáng sản Việt Nam, Petrolimex, Vinataba, Sodanezi…, nhưng quản lý, sử dụng vốn và tài sản còn nhiều "lỗ hổng".

Cơ quan kiểm toán cho biết, phần lớn doanh nghiệp sai sót trong hạch toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, một số trường hợp phát sinh nợ phải thu quá hạn lên tới hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng, có đơn vị ghi nhận nợ tỷ lệ nợ khó đòi chiếm tới 1/4 tổng nợ phải thu.

Nhiều doanh nghiệp nhà nước kinh doanh có lãi nhưng ghi nhận lỗ hổng trong quản lý, sử dụng vốn và tài sản. Ảnh: Hoàng Anh.

Đặc biệt, một tập đoàn có vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ được phê duyệt vào 31/12/2023 tới hơn 5.500 tỷ đồng và một tổng công ty khác có vốn chủ sở hữu tại thời điểm 31/12/2023 cao hơn vốn điều lệ dự kiến đến năm 2025 là gần 728 tỷ đồng. Cơ quan kiểm toán cho biết hai đơn vị này đã trình cơ quan thẩm quyền về vấn đề trên.

Đầu tư thua lỗ, kém hiệu quả

Chốt tại 31/12/2023, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra bức tranh đầu tư tài chính hiệu quả chưa cao, sản xuất kinh doanh thua lỗ ở nhiều đơn vị như Công ty CP Dược phẩm Trung ương 2 và Công ty CP Dược Davina thuộc Công ty mẹ - Vinapharm; Công ty CP Sài Gòn - Rạch Giá, Công ty CP Khách sạn và du lịch Bảo Việt thuộc Công ty mẹ - HUD; Công ty CP Cấp nước Đồng Nai thuộc Sonadezi đầu tư góp vốn vào Công ty CP Cấp nước Gia Tân 50 tỷ đồng (chiếm 10,47% vốn điều lệ), phải trích lập dự phòng 16,47 tỷ đồng...

Một tổng công ty khoáng sản có một khoản đầu tư không bảo toàn vốn và ba khoản đầu tư vào công ty con chưa chia cổ tức do lợi nhuận sau phân phối không đủ chia cổ tức hoặc có lãi nhưng còn lỗ lũy kế. Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh một số khoản đầu tư của các tập đoàn, tổng công ty vào công ty liên doanh, liên kết, đầu tư dài hạn khác bị thua lỗ; có đơn vị trích lập dự phòng đầu tư tài chính không đúng quy định hàng tỷ đồng.

Liên quan đến quản lý sử dụng đất, còn một số diện tích đất chưa đủ hồ sơ pháp lý, chưa/chậm sử dụng, sử dụng chưa đúng mục đích, điển hình như tại Sonadezi (khoảng 14,4ha).

Những tồn tại, bất cập nêu trên, theo Kiểm toán Nhà nước, càng thấy rõ hơn qua kết quả kiểm toán chuyên đề việc thực hiện quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu theo quy định Nghị định số 10/2019/NĐ-CP giai đoạn 2022-2023 tại Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước - SCIC.

Cụ thể, tại Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, đến tháng 8/2024, còn ba đề án cơ cấu lại doanh nghiệp giai đoạn 2021-2025, hai kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư giai đoạn 2021-2025 và bốn Chiến lược phát triển của các doanh nghiệp chưa được phê duyệt, 10/12 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước chưa được đánh giá, xếp loại năm 2023 và 01 doanh nghiệp chưa được đánh giá, xếp loại năm 2022; chưa hoàn thành phê duyệt quyết toán cổ phần hóa theo quy định…

Bên cạnh đó, một số khoản SCIC trực tiếp đầu tư không hiệu quả với 3/14 doanh nghiệp lỗ lũy kế khoảng 32.580 tỷ đồng tại thời điểm 31/12/2023; 2/14 doanh nghiệp không chia cổ tức, lợi nhuận trong giai đoạn 2019-2023.

Theo Kiểm toán Nhà nước, SCIC đã thoái vốn tại 37 (trong tổng số 77) doanh nghiệp với tổng giá vốn là 2.801/12.821 tỷ đồng, bằng 21,8% kế hoạch 5 năm trong giai đoạn 2021-2023; đã bán hết vốn tại 50 doanh nghiệp nhưng chưa thu hồi hết cổ tức, lợi nhuận được chia 23,8 tỷ đồng.

Ngoài ra, SCIC chưa hoàn thành cổ phần hóa tại một số đơn vị; chưa hoàn thành tiếp nhận đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại năm doanh nghiệp từ hai Bộ; chưa xây dựng kế hoạch và giải pháp thực hiện tái cơ cấu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tại một số doanh nghiệp tiếp nhận.

Đến 31/12/2023, SCIC chưa phê duyệt chiến lược, kế hoạch đầu tư phát triển năm năm giai đoạn 2021-2025 của bốn doanh nghiệp mà SCIC nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Thái Bình