Doanh nghiệp thủy sản tăng tốc trước rào cản thuế từ Mỹ

Tín hiệu phục hồi rõ nét từ thị trường xuất khẩu

Sau giai đoạn ảm đạm kéo dài trong năm 2024, ngành thủy sản Việt Nam đang ghi nhận bước phục hồi tích cực trong những tháng đầu năm 2025. Theo thống kê mới nhất, kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong 4 tháng đầu năm đã đạt 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 4, giá trị xuất khẩu đạt 850,5 triệu USD, tăng 10% – cho thấy xu hướng tăng trưởng đang được duy trì ổn định.

Trong đó, tôm tiếp tục giữ vững vị thế là mặt hàng xuất khẩu chủ lực với kim ngạch đạt 1,27 tỷ USD, tăng mạnh 30%. Nhu cầu ổn định từ các thị trường lớn như Trung Quốc, EU và Nhật Bản, cùng với sự hồi phục của giá tôm trên thị trường thế giới, đã thúc đẩy tăng trưởng. Riêng trong tháng 4, tôm mang về 330,8 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ.

Cá tra dù vẫn đóng vai trò quan trọng với kim ngạch đạt 632,7 triệu USD (tăng 9%), nhưng đang cho thấy dấu hiệu chững lại, đặc biệt khi giá trị xuất khẩu trong tháng 4 không tăng so với năm trước. Ngược lại, một số mặt hàng có quy mô nhỏ hơn lại ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng. Cá rô phi và cá điêu hồng tăng tới 138%, đạt 19 triệu USD. Nhuyễn thể, cua ghẹ cũng tăng mạnh lần lượt 18%, 50% và 82%, nhờ sức mua cao từ Trung Quốc và các nước ASEAN.

Mỹ - vừa là cơ hội, vừa là thách thức

Một trong những diễn biến đáng chú ý nhất trong bức tranh xuất khẩu hiện tại là sự phân hóa giữa các thị trường. Trung Quốc và Hồng Kông đã vươn lên dẫn đầu với tổng kim ngạch 709,8 triệu USD trong 4 tháng, tăng tới 56%. Thị trường này đặc biệt ưa chuộng các mặt hàng phục vụ phân khúc cao cấp như tôm, cua ghẹ và nhuyễn thể. Nhật Bản cũng duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định (22%), nhờ nhu cầu đối với các sản phẩm chế biến sâu.

Tuy nhiên, Mỹ lại đang trở thành điểm nghẽn khi kim ngạch 4 tháng chỉ tăng nhẹ 7%, đạt 498,4 triệu USD. Riêng tháng 4, giá trị xuất khẩu sang thị trường này giảm tới 15%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ chính sách thuế quan đối ứng mà Mỹ đang áp dụng, với mức thuế chống bán phá giá có thể lên tới 46% đối với một số sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra. Bên cạnh đó, các quy định kỹ thuật khắt khe cũng khiến nhiều doanh nghiệp Việt gặp khó trong việc duy trì thị phần tại đây.

Trước nguy cơ thuế quan mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 9/7/2025, nhiều doanh nghiệp đang gấp rút ký hợp đồng và đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 5 và 6. Đây được xem là khoảng thời gian vàng để tận dụng giá thành còn chưa bị đội lên bởi thuế. Dự kiến, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ trong 2 tháng này có thể tăng 10–15% so với tháng 4, chủ yếu nhờ chiến lược giảm giá và đẩy nhanh giao hàng.

Đa dạng hóa thị trường để thích nghi

Trong bối cảnh không thể phụ thuộc quá nhiều vào Mỹ, các doanh nghiệp Việt đang chủ động tìm kiếm hướng đi mới. Các hiệp định thương mại tự do như CPTPP hay EVFTA đang mở ra cơ hội thâm nhập sâu hơn vào các thị trường như EU, Nhật Bản và ASEAN – nơi có mức thuế ưu đãi và ít rào cản kỹ thuật hơn.

Thực tế cho thấy EU đang là thị trường giàu tiềm năng với kim ngạch đạt 351,5 triệu USD trong 4 tháng đầu năm, tăng 17%. Hàn Quốc cũng tăng 15%, đạt 264,1 triệu USD. ASEAN là điểm sáng tiếp theo với mức tăng 25%, đạt 218,8 triệu USD.

Tuy nhiên, các thị trường này không phải không có thách thức. Trong thời gian tới, cạnh tranh tại khu vực ASEAN và Trung Quốc được dự báo sẽ gay gắt hơn, khi sản phẩm thủy sản của Trung Quốc – bị hạn chế tại Mỹ – đang được chuyển hướng tiêu thụ nội địa và sang các nước lân cận. Điều này có thể khiến hàng Việt Nam bị cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc giá rẻ, làm giảm đà tăng trưởng trong các tháng tới.

Dự kiến trong tháng 5 và 6, xuất khẩu sang Trung Quốc và ASEAN sẽ chững lại, chỉ tăng 3–5%. Trong khi đó, EU và Nhật Bản nhiều khả năng tiếp tục giữ nhịp tăng trưởng ổn định khoảng 8–10%, nhờ lợi thế từ các FTA và nhu cầu ổn định với sản phẩm chất lượng cao.

Trong bối cảnh nhiều biến động từ chính sách thương mại toàn cầu, ngành thủy sản Việt Nam đang thể hiện sự linh hoạt và thích nghi nhanh. Dù đối mặt với rào cản lớn từ thị trường Mỹ, nhưng nhờ chiến lược điều chỉnh hợp lý và tận dụng tốt các ưu đãi từ FTA, ngành này vẫn có cơ sở để kỳ vọng tăng trưởng tích cực trong nửa cuối năm 2025.

Minh Thành