Doanh nghiệp Việt cần làm gì để thích ứng với mô hình logistics xanh?

Trong thời gian qua, ngành Logistics Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc với tốc độ tăng trưởng từ 13 - 15%/năm. Logistics trở thành ngành dịch vụ quan trọng, đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chúng ta mới chỉ tham gia được một phần trong chuỗi logistics toàn cầu.

Vừa là áp lực, vừa là cơ hội

Chia sẻ về tình hình phát triển ngành logistics của Việt Nam và những đóng góp của ngành trong hoạt động xuất nhập khẩu hiện nay tại tọa đàm Thích ứng Logistics xanh - Giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, bà Đặng Hồng Nhung, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam nằm trong Top 10 thị trường logistics mới nổi, đứng thứ 4 về Chỉ số cơ hội logistics quốc tế. Điều này cho thấy tiềm năng thị trường logistics Việt Nam rất lớn.

Bà Đặng Hồng Nhung khẳng định, logistics đã đóng góp không nhỏ trong kết quả tăng trưởng xuất nhập khẩu của Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. Nếu như năm 2010 kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam chỉ hơn 150 tỷ USD thì con số này đã tăng 3,6 lần lên trên 680 tỷ USD vào năm 2023.

Rõ ràng, logistics đóng vai trò rất là quan trọng trong sự phát triển của kinh tế toàn cầu nói chung cũng như Việt Nam nói riêng. Tuy nhiên, logistics cũng là một ngành có phát thải rất lớn và mức độ tiêu hao năng lượng rất cao. Theo nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts, riêng hoạt động vận tải đóng góp đến 8% tổng lượng phát thải CO2 trên toàn thế giới. Nếu cộng thêm kho bãi con số này có thể lên đến 11%.

Theo các chuyên gia, chúng ta mới chỉ tham gia được một phần trong chuỗi logistics toàn cầu.

"Chính vì lý do đó mà logistics sẽ là một trong những ngành bị tác động mạnh nhất bởi xu hướng chuyển đổi xanh. Xu hướng này theo tôi sẽ tác động đến ngành logistics bởi hai khía cạnh, vừa tạo áp lực và cũng sẽ là cơ hội", bà Nhung nhận định.

Áp lực ở chỗ doanh nghiệp sẽ phải tuân thủ những quy định mới của các Chính phủ và Tổ chức quốc tế đối với chuyển đổi xanh trong việc hạn chế rác thải và tiêu thụ năng lượng tiết kiệm. Bên cạnh áp lực, chuyển đổi xanh sẽ tạo ra động lực để ngành logistics Việt Nam phải chuyển đổi để phát triển. Bởi về lâu dài, chuyển đổi xanh sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và tạo ra những cơ hội kinh doanh mới cho ngành.

Nếu như trước đây các tiêu chí này chỉ áp dụng đối với sản phẩm, nghĩa là sản phẩm phải xanh thì hiện nay tiêu chí này áp dụng với toàn bộ quy trình sản xuất ra sản phẩm phải xanh. Mới đây Liên minh Châu Âu (EU) ban hành cơ chế chuyển đổi biên giới carbon là CBAM năm 2026 sẽ chính thức có hiệu lực.

“Do đó, việc chuyển đổi xanh là áp lực hay động lực sẽ tùy thuộc vào việc doanh nghiệp đối mặt và ứng dụng thế nào” – bà Nhung nhấn mạnh.

Doanh nghiệp Việt mới chỉ là vệ tinh

Bà Trần Thị Thu Hương - Trưởng bộ môn Logistics và chuỗi cung ứng, Trường Đại học Thương mại cho hay, tại Việt Nam hiện nay có khoảng gần 30 tập đoàn logistics lớn trên thế giới và hơn 34.000 các doanh nghiệp logistics của Việt Nam.

Tuy nhiên phần lớn doanh nghiệp logistics của Việt Nam mới chỉ đóng vai trò là vệ tinh, cung cấp các dịch vụ logistics vệ tinh cho các công ty logistics nước ngoài khi chúng ta thực hiện dịch vụ logistics quốc tế, hay nói cách khác là chúng ta mới chỉ tham gia được một phần trong chuỗi logistics toàn cầu.

Để thúc đẩy và thích ứng xu hướng phát triển Logistics xanh trong bối cảnh hiện nay, ngành logistics Việt Nam cần lồng ghép mục tiêu liên quan đến phát triển xanh, bên cạnh đó là chính sách đầu tư mạnh mẽ của Nhà nước cho hạ tầng logistics.

"Tôi nghĩ giải pháp mang tính chất căn cơ nhất vẫn thuộc về yếu tố con người, nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp nói chung và tăng cường hơn nữa nhận thức của xã hội để có thể tạo một áp lực đối với các doanh nghiệp một cách mạnh mẽ hơn nữa, yêu cầu từ phía khách hàng, yêu cầu từ phía thị trường sẽ là áp lực cuối cùng buộc các doanh nghiệp phải chuyển đổi, bất kể là họ đã sẵn sàng hay chưa thì vẫn phải thay đổi để đáp ứng được yêu cầu này", bà Hương nêu quan điểm.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Mai Trần Thuật - Tổng giám đốc Công ty cổ phần Logistics dược phẩm Đông Á, bày tỏ, công ty đã chủ động chuyển đổi xanh bằng việc thực hiện các giải pháp trong các khâu hoạt động như cắt giảm chi phí. Đơn cử, trước đây những vật tư đóng gói có thể sử dụng là xốp nổ, nilon không tái sử dụng được, công ty phải suy nghĩ câu chuyện tái chế những thùng carton, những vật liệu đóng gói để có thể tái sử dụng để đưa vào sử dụng.

Do đó, thời gian tới cần có thêm trợ lực từ chính sách vĩ mô, đặc biệt khi đưa vào thực hiện, bên cạnh đó là các chính sách thu hút, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào logistics xanh.

"Logistics xanh cần phải được đào tạo ngay trong nội bộ doanh nghiệp, tức là bản thân doanh nghiệp phải nhận thức được, khi đưa logistics xanh vào thì bản thân mình được lợi ích từ câu chuyện cắt giảm chi phí", ông Thuật nói thêm.

Nói thêm về câu chuyện logistics xanh, bà Đặng Hồng Nhung cho hay, năm 2022 Bộ Công Thương đã tổ chức Diễn đàn logistics với chủ đề logistics xanh và Bộ Công Thương cũng công bố Báo cáo Logistics xanh. Từ thời điểm năm 2022 đến nay môi trường kinh doanh và nhận thức của doanh nghiệp về logistics xanh đã có sự thay đổi, kể cả những quy định về quản lý đã siết chặt hơn.

“Có thể khẳng định logistics xanh giờ không còn là xu hướng và cũng không phải là sự lựa chọn của doanh nghiệp nữa mà sẽ là yêu cầu bắt buộc. Nếu doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển phải tìm hiểu và đưa quy định xanh này vào chiến lược kinh doanh. Đối với những doanh nghiệp đã có chiến lược kinh doanh và thậm chí đã triển khai logistics xanh cũng nên thường xuyên rà soát để cập nhật quy định cũng như chính sách ưu đãi mới của Chính phủ” - bà Đặng Hồng Nhung lưu ý.

Chính phủ đã có chính sách ưu đãi hỗ trợ doanh nghiệp logistics trong chuyển đổi phương tiện gồm: miễn lệ phí trước bạ trong 3 năm đầu tiên cho xe tải điện vận hành bằng pin và giảm 50% lệ phí trước bạ trong hai năm tiếp theo.

Bộ Công Thương cũng có những dự án hỗ trợ doanh nghiệp và đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ trong quá trình chuyển đổi tiết kiệm điện năng.

Hiện Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035 và tầm nhìn đến 2045. Trong dự thảo chiến lược, vấn đề phát triển logistics xanh cũng là một trong những quan điểm hàng đầu...

Hồng Hương