Doanh nghiệp vượt rào cản xanh để tăng khả năng cạnh tranh

“Chuyến tàu xanh” đang tăng tốc

TS. Trần Đình Cường, Chủ tịch Công ty TNHH Ernst & Young (EY) Việt Nam, thuộc EY, chuyên về kiểm toán và tư vấn, cho rằng xu hướng “xanh” và “bền vững” là không thể đảo ngược, dù tốc độ chuyển động có thể khác nhau theo từng quốc gia và thời điểm. Tại các thị trường phát triển như châu Âu, các chính sách của Chính phủ, “khẩu vị” của nhà đầu tư và người tiêu dùng đã dịch chuyển rõ rệt về phía các giá trị xanh, bền vững.

Xanh hóa sản xuất trở thành xu hướng tất yếu để phát triển bền vững. Ảnh: Hùng Lê

Theo số liệu của EY, hơn 450 tổ chức tài chính từ 45 quốc gia, đại diện cho khoảng 13.000 tỉ đô la Mỹ vốn tư nhân, đã cam kết đạt phát thải ròng bằng không và đầu tư vào công nghệ xanh. Điều này phản ánh rõ ràng xu hướng toàn cầu về chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.

Về phía người tiêu dùng, khảo sát EY Future Consumer Index tháng 4-2024 cho thấy, 82% người tiêu dùng coi yếu tố bền vững là tiêu chí quan trọng trong quyết định mua sắm. Tại Việt Nam, hơn 60% lo ngại biến đổi khí hậu, thể hiện xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững ngày càng ảnh hưởng lớn đến hành vi khách hàng.

Trong nửa đầu 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh đạt hơn 128 tỉ đô la, chiếm hơn 58% tổng kim ngạch. Để mở rộng thị phần, doanh nghiệp cần đẩy mạnh sản phẩm xanh. Các nhà đầu tư từ Singapore, Hàn Quốc, châu Âu, Mỹ, Nhật Bản cũng ngày càng đề cao yếu tố xanh trong dự án.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng nhấn mạnh, Việt Nam tích cực tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, trong đó phần lớn cam kết xóa bỏ thuế quan nhập khẩu đến 100% với các thị trường đối tác. Thỏa thuận này mở ra cơ hội lớn để doanh nghiệp tiếp cận thị trường toàn cầu nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ, đặc biệt trong việc cạnh tranh về giá và tiêu chuẩn sản phẩm.

Theo PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn (ĐHQG TPHCM), kinh tế xanh, tuần hoàn và carbon thấp là xu thế tất yếu toàn cầu. Doanh nghiệp Việt Nam sẽ đối mặt nhiều rào cản xanh từ thị trường quốc tế nhưng cũng có cơ hội cạnh tranh khi sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường. “Việc tích hợp các giải pháp như CSR, ESG, Net Zero vào hệ sinh thái doanh nghiệp sẽ giúp nâng cao giá trị thương hiệu và lợi thế cạnh tranh bền vững”.

Đơn hàng dồi dào hơn khi đáp ứng tốt tiêu chuẩn môi trường

Thương mại toàn cầu bước vào giai đoạn mới, trong đó giảm phát thải carbon, tiêu chuẩn ESG và minh bạch trở thành yêu cầu bắt buộc. Nhiều doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình xanh để nâng cao hình ảnh, cạnh tranh và giá trị thương hiệu, mở rộng thị phần. Các ngành xuất khẩu đang tích cực chuyển đổi nhằm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe của người mua hàng.

Ngành dệt may là một ví dụ điển hình. Trong những năm gần đây, ngành này đã chịu ảnh hưởng lớn từ các yêu cầu về xanh hóa, đặc biệt từ các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Theo số liệu của Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), các doanh nghiệp đã đẩy mạnh đầu tư vào xử lý nước thải, tái chế chất thải, giảm khí thải và dùng nguyên liệu thân thiện môi trường như tơ tằm, đay, gai, tre, chuối, dứa... và nhiều công ty đã có thêm đơn hàng nhờ sự thay đổi này.

Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch VITAS, cho biết nhiều doanh nghiệp đã đạt được tiêu chuẩn về xanh hóa, phù hợp với yêu cầu của nhiều nhãn hàng quốc tế.

Các ngành gỗ - mỹ nghệ cũng đối mặt với áp lực về chuỗi cung ứng xanh. Theo ông Trần Quốc Mạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Thủ công Mỹ nghệ Việt Nam, yêu cầu về nguyên liệu từ rừng trồng, đảm bảo tính bền vững, không gây hại đến hệ sinh thái ngày càng nghiêm ngặt hơn. Dù ban đầu gặp khó khăn, nhiều doanh nghiệp đã thích ứng, vượt qua và duy trì đà tăng trưởng ổn định.

Các ngành hàng như thủy sản, rau quả, giày dép, logistics… cũng không nằm ngoài xu hướng chuyển đổi này, thể hiện rõ quyết tâm của doanh nghiệp Việt trong việc hội nhập và phát triển bền vững.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA), việc chuyển đổi xanh là nhiệm vụ sống còn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Những doanh nghiệp thực hiện tốt các tiêu chuẩn môi trường thường có đơn hàng dồi dào hơn, khả năng cạnh tranh nâng cao đồng thời mở rộng thị phần trong và ngoài nước.

Không thể “muốn xanh nhưng vẫn nghĩ nâu”

Trên hành trình phát triển xanh, doanh nghiệp đang gặp không ít thách thức, trong đó, có vấn đề chi phí. Nhiều nơi, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, đối mặt với nhiều thách thức về vốn, công nghệ và thể chế.

Theo PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân, việc chuyển đổi này đòi hỏi sự nỗ lực và quyết tâm của tất cả các bên, trong đó vai trò của Nhà nước là vô cùng quan trọng. Các chính sách hỗ trợ tài chính xanh như quỹ tài chính xanh, các khoản vay ưu đãi, cho vay dài hạn không cần tài sản thế chấp, sẽ giúp doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn này.

TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, để gỡ khó cho doanh nghiệp, cần có các cơ chế tài chính phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc đầu tư vào công nghệ mới, chuyển đổi năng lượng xanh.

Chẳng hạn, chính quyền TPHCM đã triển khai chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh, đặc biệt qua chương trình vay vốn ưu đãi theo Nghị quyết 98. Điều này giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy phát triển bền vững, góp phần xây dựng thành phố xanh, hiện đại và bền vững hơn.

Ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, cho biết việc thiếu tiêu chí rõ ràng khiến ngân hàng khó cấp vốn cho dự án xanh. Việt Nam cần sớm xây dựng tiêu chí xanh cụ thể cho từng ngành để thúc đẩy đầu tư bền vững và chuyển đổi xanh hiệu quả.

Trong khi đó, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TPHCM Đinh Hồng Kỳ, cho rằng cần thay đổi tư duy từ “muốn xanh nhưng vẫn nghĩ nâu” sang hành động quyết liệt. “Đầu tư xanh là giá trị gia tăng, nâng cao năng lực cạnh tranh và di sản cho tương lai”, ông nói.

Việt Nam đang trong giai đoạn đầu để chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Vì vậy, các chính sách cần được thiết kế toàn diện, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp chuyển đổi, đặc biệt cần hỗ trợ hiệu quả về khoa học công nghệ, năng lượng xanh, tránh để doanh nghiệp tự mò mẫm. Trong đó, các chính sách về tài chính, vốn và công nghệ là điều kiện then chốt để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, đổi mới và phát triển bền vững.

Hùng Lê