Độc đáo Lễ hội Mục đồng ở làng cổ hơn trăm tuổi giữa lòng Đà Nẵng

Trong 2 ngày 7/5 và 8/5 (nhằm ngày 29-3 và 1/4 Âm lịch), UBND huyện Hòa Vang (thành phố Đà Nẵng) tổ chức phục dựng Lễ hội Mục đồng làng Phong Lệ năm 2024 tại thôn Phong Nam, xã Hòa Châu với nhiều hoạt động văn hóa - tín ngưỡng truyền thống. Lễ hội diễn ra tại Đình Thần Nông, Cồn Thần và không gian làng cổ Phong Lệ.

Theo thông tin của UBND huyện Hòa Vang, vùng đất Phong Lệ yên ả của xứ Đàng Trong thuở xưa, nay thuộc địa bàn khu dân cư Phong Bắc (phường Hòa Thọ Đông, quận Cẩm Lệ) và thôn Phong Nam (xã Hòa Châu, huyện Hòa Vang).

Như vậy, làng cổ Phong Nam chính là một phần của làng Phong Lệ xưa. Làng nằm cách trung tâm thành phố Đà Nẵng 12km về phía tây nam. Trải qua tuổi đời hơn 100 năm, nơi đây là một trong những miền quê hiếm hoi của Đà Nẵng giữ được những nét cổ kính đặc trưng của nông thôn Việt Nam xưa: những ngôi nhà mang mái ngói rêu phong, bờ tre, mái đình, miếu mạo, gốc rạ... Đặc biệt những ngôi nhà ở đây có tuổi đời từ hàng chục đến hàng trăm năm. Trong làng có nhà thờ tiền hiền của làng và nhiều nhà thờ các tộc họ từ lâu đời. Đây cũng là nơi "chôn nhau cắt rốn" của danh nhân Ông Ích Khiêm.

Theo truyền khẩu, đất Phong Lệ xưa có một cồn cỏ. Ngày nọ có người xua đàn vịt lên cồn, chân vịt bỗng bị dính chặt xuống đất như có bàn tay níu lại. Người dân cho rằng có thần linh giáng hạ chẳng ai dám bén mảng đến cồn, từ đó nơi này có tên Cồn Thần. Một hôm có đàn trâu chạy lạc lên cồn, đám trẻ mục đồng đến tìm nhưng không hề hấn gì. Từ đó, tiếng đồn gần xa là Cồn Thần chỉ cho trẻ mục đồng đến gần.

Xóm cồn về sau được gọi là xóm Đồng, là nơi tụ tập của mục đồng trong làng. Xuất phát từ câu chuyện ấy, sau nhiều thế hệ dần hình thành lễ hội dành riêng cho trẻ mục đồng, gọi là Lễ hội Mục đồng làng Phong Lệ, diễn ra vào mùng 1/4 Âm lịch hằng năm. Lễ hội được tổ chức vào lúc thời tiết đẹp, nắng ráo, mùa màng tạm xong, người nông dân có thời gian nông nhàn để tham dự.

Lễ hội Mục đồng gắn với Đình Thần Nông ở Phong Lệ. Ngôi đình được tọa lạc ở trung tâm xã Hòa Châu, với thế tựa núi hướng biển đã được công nhận Di tích văn hóa lịch sử cấp thành phố vào ngày 14/6/2007.

Trải qua thời gian, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà lễ hội có nguy cơ mai một. Được biết, lần cuối cùng lễ hội được tổ chức ở thời phong kiến là năm Bảo Đại thứ 11 (năm 1936). Sau 70 năm gián đoạn, lễ rước Mục đồng được phục dựng và tổ chức được 3 lần vào các năm 2007, 2010 và 2014.

Các nghi thức trong lễ hội gồm 3 phần lễ và 1 phần hội. Đầu tiên là lễ rước Thần Nông từ Cồn Thần về đình Thần Nông. Tiếp theo là lễ an vị thần, các chư phái tộc thay nhau vào đình dâng hương, đánh lễ thần. Sau cùng là lễ rước Thần Nông dạo đồng Phong Lệ được tiến hành suốt cả một ngày. Phần hội đặc biệt không thể thiếu hát mục đồng nhằm tạ ơn Thần Nông, các vị thần linh giáng hạ phù hộ cho nhân dân khỏe mạnh, ấm no, mùa màng tươi tốt. Cùng với đó là các trò chơi dân gian...

Lễ hội mục đồng là lễ hội tôn vinh trẻ mục đồng duy nhất chỉ có ở làng Phong Lệ. Đây là sự kiện văn hóa quy mô của huyện Hòa Vang nhằm tái hiện lại không gian văn hóa truyền thống của địa phương, dân tộc, góp phần quảng bá hình ảnh quê hương Hòa Vang, thu hút du khách, nhân dân tham gia, trải nghiệm, có những cảm nhận, được hòa mình vào không gian, các hoạt động diễn ra tại lễ hội.

UBND huyện Hòa Vang tổ chức phục dựng Lễ hội mục đồng làng Phong Lệ năm 2024, nhằm thực hiện nhiệm vụ triển khai thí điểm xây dựng thôn Phong Nam (xã Hòa Châu) trở thành làng kiểu mẫu có bản sắc riêng; giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của địa phương, cộng đồng dân cư, tộc họ; chung tay xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, giàu tính nhân văn, qua đó tạo nét văn hóa riêng của con người Hòa Vang...

Lễ hội Mục đồng là lễ hội tôn vinh trẻ mục đồng duy nhất chỉ có ở làng Phong Lệ. Đây là sự kiện văn hóa quy mô của huyện Hòa Vang nhằm tái hiện lại không gian văn hóa truyền thống của địa phương, dân tộc, góp phần quảng bá hình ảnh quê hương Hòa Vang, thu hút du khách, nhân dân tham gia, trải nghiệm, có những cảm nhận, được hòa mình vào không gian, các hoạt động diễn ra tại lễ hội.

Theo Chủ tịch UBND xã Hòa Châu Lê Đức Hùng, việc phục dựng thành công Lễ hội Mục đồng là dịp để tôn vinh nét đẹp văn hóa đa dạng của dân tộc, gìn giữ các giá trị vững bền trong cộng đồng dân cư.

Sắp tới đây, huyện Hòa Vang sẽ triển khai đề án về xây dựng Làng văn hóa đặc trưng Phong Nam, đầu tư xây dựng nhà trưng bày nông cụ làng Phong Lệ. Đây là cơ sở, động lực mạnh mẽ để địa phương thúc đẩy trách nhiệm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, tạo động lực và nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế - xã hội.

Lê Thành