Độc đáo nghề đan sung của người Sán Chí

Người Sán Chí sinh sống chủ yếu ở các xã Kiên Lao, Sa Lý, An Lạc… Từ nhỏ, các bé gái đã được bà và mẹ cầm tay chỉ việc, dạy cách tước sợi, đan mắt, thắt nút. Khi đến tuổi cập kê, mỗi cô gái đều tự tay làm vài chiếc sung để mang theo về nhà chồng như một minh chứng cho sự đảm đang, khéo léo. Nguyên liệu đan sung truyền thống là thân sắn dây rừng - loại dây leo có sợi trắng, dai, không ngấm nước. Bà con tước bỏ vỏ, lấy sợi lõi đem chà cho xoắn lại rồi phơi khô, dùng chiếc móc nhỏ đan thành túi. Để hoàn thành một chiếc sung ưng ý, người thợ phải tỉ mỉ với từng mắt đan, đường nối, có khi mất vài tháng mới hoàn thiện một sản phẩm.

Những chiếc sung được trưng bày tại Bảo tàng Bắc Ninh số 1 thu hút khách tham quan.

Bà Hoàng Thị Măng, 64 tuổi ở thôn Đảng, xã Sa Lý - một trong những người đan sung giỏi trong xã chia sẻ: “Trước kia, con gái Sán Chí ai cũng phải biết đan sung, không biết sẽ bị chê là vụng. Hằng ngày, sau những giờ lên rừng, làm đồng, lúc rảnh rỗi, phụ nữ chúng tôi lại miệt mài đan sung. Hiện nay, toàn thôn vẫn còn khoảng 50-60 người biết làm nghề”. Mỗi năm bà Măng đan được 6-7 chiếc, vừa để dùng vừa bán cho người địa phương và du khách. Bà đan khéo đến mức “đựng hạt vừng cũng không rơi”, sản phẩm thường được trưng bày tại các lễ hội, hội chợ, ngày hội văn hóa của tỉnh và địa phương. Bà Măng và một số người làm nghề trong xã còn giới thiệu, quảng bá sản phẩm trên facebook để người dân, du khách xa gần biết đến, đặt mua. Ngày nay, việc lấy sắn dây rừng khó khăn hơn nên người làm nghề thay thế bằng dây dù công nghiệp.

Nhận thấy giá trị văn hóa độc đáo của nghề truyền thống, UBND xã Kiên Lao luôn quan tâm bảo tồn, dành kinh phí mở lớp dạy nghề và giới thiệu sản phẩm trong các lễ hội, ngày hội văn hóa. Trong bối cảnh nhiều nghề phụ, văn hóa truyền thống đứng trước nguy cơ mai một, việc người Sán Chí vẫn giữ được nghề đan sung lưu giữ bản sắc dân tộc. Dù kỳ công nhưng mỗi chiếc sung có giá không cao, chỉ khoảng 250-350 nghìn đồng, song với nhiều người làm nghề, bên cạnh giá trị sử dụng, sản phẩm mộc mạc này còn thể hiện sự khéo léo, cần mẫn và là niềm tự hào văn hóa địa phương.

Nhiều người cho rằng, để tiếp tục bảo tồn, phát huy nghề đan sung truyền thống trong đời sống hiện đại, chính quyền các địa phương cần mở rộng không gian trình diễn văn hóa, hỗ trợ nghệ nhân truyền dạy cho lớp trẻ, gắn sản phẩm với phát triển du lịch. Cùng đó, ngành chức năng quan tâm hỗ trợ kinh phí tổ chức đào tạo nghề, quảng bá, tiêu thụ và xây dựng thành sản phẩm đặc trưng, quà tặng du lịch.

Lệ Thanh