Độc đáo ngôi đền hàng trăm năm tuổi ở vùng biển xứ Thanh

Đền thờ Đức Thánh Cả - Tô Hiến Thành nằm tọa lạc trên khu đất rộng gần 10.000m2, cách biển Hải Tiến khoảng 800m.

Đền thờ thần họ Tô, tên tự là Tô Hiến Thành (1102 – 1179), người làng Hạ Mỗ, huyện O Diên (nay là thôn Hạ Mỗ, xã Hồng Thái, huyện Đan Phượng, TP Hà Nội).

Ông sống và làm quan dưới triều vua Lý Anh Tông (1136 - 1175) và Lý Cao Tông (1175 - 1210), từng giữ chức Thái úy, tước Đại Liêu nên Nhân dân còn gọi là Lý Thái Úy Tô Đại Liêu (tức vị quan triều Lý giữ chức Thái úy, họ Tô tước ban Đại Liêu).

Tô Hiến Thành là người văn võ song toàn, danh tài kiệt xuất về chính trị, quân sự và văn hóa. Công lao của ông, trong thì phụ chính phò giúp Ấu Chúa điều hành chính sự, ngoài thì trấn yên ngoại bang, dẹp trừ nội loạn, được triều đình trọng vọng, tin dùng.

Ngoài việc đảm đương chính sự, ông còn được triều đình giao cho việc phủ dụ muôn dân ở vùng duyên hải, đi đến đâu ông đều khuyến khích dân đinh mở mang điền thổ, khai đất mở làng. Chính vì vậy, khi ông mất, Nhân dân ghi nhớ công ơn, lập đền thờ cúng, tôn làm phúc thần. Riêng ở Thanh Hóa, có rất nhiều đền thờ Thái úy Tô Hiến Thành.

Đền thờ được xây dựng từ lâu đời, dấu tích kiến trúc gỗ còn lại là nhà Hậu cung được tu sửa vào khoảng thế kỷ XVIII. Trải dài theo dòng lịch sử, ngôi đền đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên bản kiến trúc vốn có.

Quần thể kiến trúc này bao gồm: tòa tiền đường, tòa bái đường, tòa ống muống và hậu cung, liên kết với nhau trong một bố cục mặt bằng kiểu chữ Công.

Đền Tô Hiến Thành có lối kiến trúc độc đáo.

Hiện nơi đây còn lưu giữ được nhiều mảng chạm khắc hoa văn tinh xảo, tỉ mỉ, đặc sắc như: các linh vật, hoa lá... thông qua bàn tay khéo léo của các nghệ nhân xưa.

... tất cả đều tạo nên sự mềm mại, uyển chuyển nhưng vẫn toát lên sự sắc xảo, uy nghi của ngôi đền.

Trước đền là giếng cổ, vừa tạo nên sự linh thiêng, trang trọng, vừa mang lại cho du khách cảm giác yên bình, thanh tịnh của một làng quê Việt.

Trước những giá trị độc đáo ấy, năm 1997, Đền thờ Đức Thánh Cả - Tô Hiến Thành được công nhận là Di lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia.

Cụ Trần Hữu Cấn (86 tuổi), thủ từ Đền thờ Tô Hiến Thành cho biết: Hàng năm, vào dịp lễ, tết, bà con Nhân dân, du khách thập phương đến đây dâng hương tưởng nhớ công đức của thần, đồng thời cầu mong thần phù trợ cho quốc thái dân an, nhân khang vật thịnh.

Hoài Thu – Hoàng Đông