Độc đáo phiên chợ tâm linh chỉ họp lần trong năm ở Bắc Ninh

Chỉ họp vào đêm mùng 4 rạng ngày mùng 5 Tết Âm lịch, chợ Âm Dương tại làng Ó, phường Võ Cường (TP Bắc Ninh) đã trở thành hình thức sinh hoạt văn hóa mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian của người dân nơi đây.

Người bán lẫn người mua ai nấy đều hồ hởi, vui vẻ. Ảnh: TN

Theo tài liệu còn lưu giữ lại, năm Nhâm Dần (năm 43 sau Công nguyên), nhà Hán lệnh cho Mã Viện đem quân sang đánh Hai Bà Trưng.

Quân giặc đánh đến trấn Vũ Ninh, huyện Tiên Du (tỉnh Bắc Ninh) thì gặp quân của Hai Bà Trưng và xảy ra trận kịch chiến, nhiều quân lính đã hy sinh. Sau trận chiến, thân nhân của những người lính đó đã về chiến trường xưa tưởng nhớ người thân vào dịp sau Tết Nguyên đán.

Dần dần, người dân quan niệm, cửa âm phủ một năm chỉ mở một lần vào đêm mùng 4, rạng mùng 5 tháng Giêng âm lịch cho người dưới âm lên gặp người thân của mình trên trần gian. Từ đó, sinh ra chợ Âm Dương.

Đây là phiên chợ đặc biệt gắn với không gian tâm linh thiêng liêng của người dân Bắc Ninh và các vùng lân cận. Trước khi chợ mở, người dân lập đàn cầu siêu cho vong linh những người đã khuất.

Chợ bắt đầu họp vào lúc "lên đèn" trên một bãi đất trống, cạnh một ngôi miếu có tiếng linh thiêng trong vùng. Ảnh: Văn Giang

Chợ họp trên bãi đất trống cạnh đền làng, nơi từng là chiến trường xưa. Phiên chợ là dịp để những người còn sống gửi gắm tâm tư, tưởng nhớ người thân đã khuất, đồng thời giúp họ cảm thấy thanh thản, nhẹ nhõm hơn trong đời sống tinh thần.

Mặt hàng được mua bán nhiều nhất trong chợ là gà đen và các đồ vật tế lễ, phục vụ tâm linh như vàng mã, hương, rượu, trầu cau, muối, bật lửa, hoa, hạt giống và các loại quả mang ý nghĩa tốt lành như gấc, đu đủ, cà rốt...

Chợ không thắp đèn, người mua, kẻ bán không mặc cả, không đếm tiền, không cười nói ồn ào sợ làm ảnh hưởng đến những linh hồn đã khuất.

Gà đen là mặt hàng “bán chạy” tại chợ Âm Dương. Ảnh: TN

Với người dân xứ Kinh Bắc, chợ Âm Dương mang đậm nét văn hóa dân gian vùng Kinh Bắc.

Vào dịp đầu Xuân, năm nào cũng vậy, mọi người đến hội chợ chỉ cốt được cầu may; những điều rủi ro, phiền muộn sẽ được xóa tan khi vào phiên chợ với mong muốn công việc làm ăn được thuận lợi.

Kể từ khi được phục dựng lại, phiên chợ Âm Dương hàng năm được tổ chức với đầy đủ phần lễ và phần hội. Lễ khai hội diễn ra tại đình làng, đền Thượng với các nghi thức tế lễ truyền thống.

Người bán hàng tại chợ Âm dương thường bán tiền, vàng, gạo muối, lửa với ý nghĩa mua may bán rủi. Ảnh: Thanh Thương

Đặc biệt, phần lễ còn có sự tham gia của nhà sư cùng Phật tử tụng kinh, cầu nguyện cho quốc thái dân an, phổ độ chúng sinh. Phần hội thêm phong phú với các hoạt động văn hóa nghệ thuật như hát Quan họ cổ, hát văn, viết chữ đầu năm, tạo không khí rộn ràng, vừa mang tính tâm linh, vừa lưu giữ bản sắc văn hóa dân gian Bắc Ninh.

Chợ Âm Dương làng Ó không chỉ là một hoạt động tâm linh mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn", sự kết nối giữa người sống và người đã khuất, trở thành nét đẹp văn hóa không thể phai mờ trong đời sống tinh thần của người dân Bắc Ninh.

Thủy Tiên