Độc lạ cà phê ủ chóe của cô gái K'ho

Ka Nhụy thu hoạch cà phê chín

“Người Bảo Lâm chuyên trồng cà phê, tôi cũng như bà con đều gắn với cây trồng này từ khi còn nhỏ. Bởi vậy, hương cà phê thân thuộc với tôi như hơi cơm chín bếp lửa”, Ka Nhụy kể lại tâm tình về hạt cà phê của người nông dân K’ho thôn 15, xã Bảo Lâm 3 (Lâm Đồng). Ban đầu, Ka Nhụy cũng như hầu hết nông dân xung quanh, trồng và bán xô hạt cà phê sau khi thu hoạch. Sau đó, cô nhận thấy, bán xô cho thương lái khiến người nông dân ảnh hưởng đến thu nhập. Được sự khuyến khích của gia đình, Ka Nhụy làm cà phê rang xay quy mô nhỏ.

“Ban đầu, tôi rang xay cà phê thủ công, chủ yếu cung cấp cho bạn bè và người thân ở TP Cần Thơ, nơi chồng tôi đang công tác. Dần dần, nhu cầu của khách hàng mở rộng, thương hiệu Lek Coffee ra đời và được đông đảo người tiêu dùng đón nhận”, Ka Nhụy kể lại những bước đi của mình. Hiện tại, trong cộng đồng cà phê Bảo Lâm, Lek Coffee được đánh giá cao bởi tính bản địa, tư duy gắn với văn hóa khu vực Nam Tây Nguyên cũng như mối liên kết với nông dân trồng cà phê tại chỗ.

Không dừng lại ở rang - xay, cung cấp cà phê hạt và cà phê bột, Ka Nhụy còn nảy ra suy nghĩ, rượu cần Tây Nguyên nổi tiếng bởi men lá nồng nàn, hương núi rừng đặc sắc. Sẽ như thế nào nếu ủ hạt cà phê vào chum rượu cần, tương tự như bà con Bảo Lâm, Bảo Lộc ủ hương trà. Vậy là năm 2022, Ka Nhụy thử nghiệm ngay tại vườn nhà.

Đến mùa thu hoạch cà phê, đợi trái chín đỏ, Ka Nhụy thu hái, phơi nguyên quả cà phê tươi cho đến khi ẩm độ trong nhân cà phê còn 12 - 13%. Sau khi phơi khô xong, xay loại bỏ vỏ ngoài, đem phơi, tiếp tục loại những hạt bị vỡ, đen và lép. Sau đó tách tiếp vỏ lụa còn sót lại, rang sơ 3 - 5 phút để hạ độ ẩm, xả ra và ủ trong chóe khoảng 6 tháng. Chóe để ủ cà phê là những chiếc chóe đã ủ rượu cần chín và được sử dụng hết, còn ngấm hương rượu cần trong chóe. Ka Nhụy đem chóe rửa sạch, phơi một nắng, sau đó nung trên bếp lửa và để nguội. Hạt cà phê nhân xanh được đổ đầy chóe, ủ trong 6 tháng. Sau 6 tháng lấy hạt ra rang, xay và chế biến thành phẩm. Sản phẩm cà phê hạt và cà phê rang xay mang hương vị của men lá rượu cần.

Ban đầu thử nghiệm, Ka Nhụy chỉ làm vài chóe, chủ yếu để bạn bè, người thân uống thử. Không ngờ, hạt cà phê mang hương rượu cần Tây Nguyên được thị trường ưa chuộng. Năm 2024, cô ủ trên 200 chóe, khoảng 500 kg cà phê. Mùa cà phê 2025, cô dự tính đặt 1.000 chóe và hoàn thiện sản phẩm cà phê đặc sắc này. Ka Nhụy chia sẻ, muốn cà phê ủ chóe có hương vị ngon, đầu tiên phải bảo đảm chất lượng trái tươi, chăm sóc kỹ và hái chín, phơi được nắng, được gió. Sau đó, loại chóe được sử dụng phải đúng loại cổ truyền của người K’ho, chóe vừa phải, có thành dày từ 1,5 - 2 cm, đủ ngấm kỹ men rượu. Cà phê ngon, chóe tốt sẽ cho ra sản phẩm đạt hương nồng nàn.

Ông Trương Văn Tùng - Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh đánh giá, giải pháp ủ men rượu cần của Ka Nhụy là một hướng đi hay, góp phần bảo tồn và phát triển bản sắc, nét đẹp bản địa, hướng đến sản xuất đại trà, đồng thời, tăng giá trị sản phẩm hàng hóa tại địa phương, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường. Cô gái K’ho đã đoạt giải Khuyến khích trong hội thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông tỉnh lần thứ 8, năm 2024 - 2025.

Diệp Quỳnh.